Матэ

Калабаса з гарбуза-гарлянкі з устаўленай бамбільяй, запоўненая матэ. Побач драўляная лыжка-дазатар

Матэ — традыцыйны кафеінаўтрымліваючы танізавальны напой з высушанага здробненага лісця і маладых парасткаў падуба парагвайскага (Ilex paraguariensis), шырока распаўсюджаны ў краінах Паўднёвай Амерыкі. Напой з’яўляецца нацыянальным у Аргенціне, Парагваі і Уругваі.

Гісторыя

Матэ пачалі ўжываць індзейскія плямёны гуарані і тупі на тэрыторыі сучаснага Парагвая, паўднёва-ўсходняй Бразіліі і паўночна-ўсходняй Аргенціны. Пасля еўрапейскай каланізацыі ў канцы XVI стагоддзя напой распаўсюдзіўся сярод іспанскіх пасяленцаў, а ў XVII стагоддзі — па ўсёй тэрыторыі Рыа-дэ-ла-Платы. У сярэдзіне XVII стагоддзя езуіты стварылі першыя плантацыі матэ ў правінцыі Місьёнэс. Пасля выгнання езуітаў у 1770-х гадах плантацыі прыйшлі ў заняпад. У XIX стагоддзі найбольшым вытворцам стала Бразілія, але ў 1930-х гадах лідарства перайшло да Аргенціны. Сёння Аргенціна вырабляе 56-62 % сусветнага аб’ёму, Бразілія — 34-36 %, Парагвай — 5 %.

Падрыхтоўка і спажыванне

Традыцыйна матэ п’юць з т. зв. калабасы (ёмістасці з высушанага гарбуза-гарлянкі) праз металічную саломіну (бамбілья), якая адначасова служыць фільтрам. Калабасу запаўняюць на тры чвэрці сухім лісцем матэ, затым даліваюць гарачую ваду тэмпературай 70-85 °C.

Уласцівасці

Матэ змяшчае кафеін (у сярэднім 92 мг на грам сухога ліста), хларагенавую кіслату і поліфенолы. Традыцыйная сушка лістоў матэ над дымам можа прыводзіць да ўтварэння канцэрагенных поліцыклічных араматычных вуглевадародаў.

Сацыяльная значнасць

Матэ не толькі мае глыбокую культурную значнасць, ён лічыцца адным з сімвалаў паўднёваамерыканскай культуры і працягвае захоўваць важную ролю ў штодзённым жыцці мільёнаў людзей. Традыцыйна напой п’юць у кампаніі, перадаючы адну калабасу па кругу. Акрамя Паўднёвай Амерыкі, матэ папулярны ў Сірыі і Ліване, куды яго завезлі эмігранты з Аргенціны ў канцы XIX — пачатку XX стагоддзя. Сірыя з’яўляецца найбольшым імпарцёрам матэ ў свеце (15 000 тон у год). У Паўночнай Амерыцы і Еўропе матэ прадаецца ў выглядзе пакеціраванай гарбаты і баначных напояў.