Афанасій Мацвеевіч Сялішчаў

Афанасій Мацвеевіч Сялішчаў
Афанасій Мацвеевіч Сялішчаў
Дата нараджэння	11 (23) студзеня 1886
Месца нараджэння	Volovo[d], Лівенскі павет[d], Арлоўская губерня, Расійская імперыя;
Дата смерці	6 снежня 1942 (56 гадоў)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР;
Месца пахавання	Данілаўскія могілкі[d];
Грамадзянства	Расійская імперыя; СССР;
Род дзейнасці	сацыялінгвіст, дыялектолаг
Месца працы	Казанскі ўніверсітэт;
Альма-матар	Казанскі ўніверсітэт;
Вядомыя вучні	Самуіл Барысавіч Бернштэйн і Віктар Яўгенавіч Гусеў
Член у	Акадэмія навук СССР; Балгарская акадэмія навук;
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Афана́сій Мацве́евіч Сялі́шчаў 11 (23) студзеня 1886, Валова, Арлоўская губерня^[3] — 6 снежня 1942, Масква) — савецкі лінгвіст-славіст, член-карэспандэнт АН СССР (1929), член-карэспандэнт Балгарскай АН (1931).

Унёсак у навуку

Сялішчаў — адзін з буйнейшых рускіх славістаў XX стагоддзя^[4], аўтар прац па гісторыі рускай мовы, параўнальнай граматыцы славянскіх моў, па славянскіх гаворках у Албаніі і Македоніі (якія ў далейшым ляглі ў аснову літаратурнай македонскай мовы), па балканістыцы, па славянскай палеаграфіі і тапаніміцы. Лічыў македонскія гаворкі часткай балгарскай мовы і рэзка крытыкаваў «сербізуючую» канцэпцыю югаслава А. Беліча, аднак пярэчыў, калі ў Балгарыі з яго тэорыі рабіліся палітычныя высновы аб прыналежнасці тэрыторый^[5]. Паводле Бернштэйна, у далейшым у сваім курсе славянскай філалогіі, прачытаным у 1938 г., Сялішчаў згадаў македонскую як асобую мову і ўхваліў артыкул Бернштэйна пра македонскую мову для ВСЭ^[6]. У выдадзеных у 1968 годзе «Выбраных працах» Сялішчава македонскія гаворкі прадстаўлены як частка «балгарскай моўнай тэрыторыі»^[7].

Аўтар буйной працы па дыялекталогіі «Дыялекталагічны нарыс Сібіры» (выпуск 1, 1921), сацыялінгвістычных прац пра змены ў рускай мове пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі: «Мова рэвалюцыйнай эпохі» (1928; неўзабаве праца стала паўзабароненай праз цытаты з Троцкага, Каменева і інш., у 1935 раскрытыкавана ў «Правде» і знята, у 2003 перавыдадзена), «Пра мову сучаснай вёскі» (1939). Пасмяротна выдадзена кніга «Стараславянская мова» ў дзвюх частках (1951—1952) — адно з найлепшых апісанняў мовы старажытнейшых пісьмовых помнікаў, якое таксама мае значэнне падручніка; праца перавыдавалася ў 2001 і 2006 гг.

Унёсак у адукацыю

А. М. Сялішчаў актыўна распрацоўваў праграмы вучэбных курсаў па славянскіх мовах. У рукапісах захаваліся праграмы яго курсаў «Параўнальнай граматыкі славянскіх моў» (1922—1923 гг.), «Уводзін у славянскую філалогію» (1938 г.), «Уводзін у славяна-рускую этналогію», праграмы па балгарскай мове, гісторыі і дыялекталогіі польскай мовы. Для аспірантаў навуковец падрыхтаваў агульную Праграму курсаў па славістыцы, якае дае паглыбленае ўяўленне пра балгарскую, сербахарвацкую, славенскую, сербалужыцкую і палабскую мовы; дапаможнік па курсах паўднёваславянскіх і заходнеславянскіх моў^[8].

Крыніцы

↑ ^а ^б Селищев Афанасий Матвеевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ Селищев Афанасий Матвеевич // Селищев Афанасий Матвеевич — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ Цяпер — Валоўскі раён, Ліпецкая вобласць.
↑ Селищев, А. М. Забайкальские старообрядцы. (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 29 ліпеня 2014. Праверана 11 лютага 2013.
↑ С. Б. Бернштейн. Зигзаги памяти, М., 2002, с. 228: «У прадмове перакладчыка было напісана, што Сялішчаў „един от най-авторитетните защитници на българските права над Македония“. Гэта выклікала страшны гнеў Афанасія Мацвеевіча… „Гэта справа балгар, і нам не варта ўмешвацца ў іх справы, — казаў Сялішчаў. — Фарміраванне нацыянальнай свядомасці — складаны працэс… гэта справа палітыкаў, а не навукоўцаў“».
↑ Там жа.
↑ Селищев, А. М. Избранные труды, Москва, 1968, с. 580—581
↑ Свиридова, Т. М. Вклад А. М. Селищева в развитие славистической подготовки русистов // V Селищевские чтения: международный сборник научных трудов, посвященный 130-летию со дня рождения Афанасия Матвеевича Селищева. — Елец, 2016. — С. 5—8.

[_59a2af72ec44ecd9-1] а ^б Селищев Афанасий Матвеевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[_630c2f32ea917ee0-2] Селищев Афанасий Матвеевич // Селищев Афанасий Матвеевич — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[3] Цяпер — Валоўскі раён, Ліпецкая вобласць.

[4] Селищев, А. М. Забайкальские старообрядцы. (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 29 ліпеня 2014. Праверана 11 лютага 2013.

[5] С. Б. Бернштейн. Зигзаги памяти, М., 2002, с. 228: «У прадмове перакладчыка было напісана, што Сялішчаў „един от най-авторитетните защитници на българските права над Македония“. Гэта выклікала страшны гнеў Афанасія Мацвеевіча… „Гэта справа балгар, і нам не варта ўмешвацца ў іх справы, — казаў Сялішчаў. — Фарміраванне нацыянальнай свядомасці — складаны працэс… гэта справа палітыкаў, а не навукоўцаў“».

[6] Там жа.

[7] Селищев, А. М. Избранные труды, Москва, 1968, с. 580—581

[8] Свиридова, Т. М. Вклад А. М. Селищева в развитие славистической подготовки русистов // V Селищевские чтения: международный сборник научных трудов, посвященный 130-летию со дня рождения Афанасия Матвеевича Селищева. — Елец, 2016. — С. 5—8.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]