Іосіф Юльевіч Каракіс

Іосіф Юльевіч Каракіс
укр.: Йосип Юлійович Каракіс
Іосіф Каракіс у 1970-я гады.
Род дзейнасці	архітэктар, горадабудаўнік, выкладчык універсітэта, генеральны падрадчык, preservationist, педагог
Дата нараджэння	16 (29) мая 1902
Месца нараджэння	Балта, Балцкі павет[d], Падольская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	23 лютага 1988(1988-02-23) (85 гадоў)
Месца смерці	Кіеў, УССР, СССР
Месца пахавання	Байкавыя могілкі
Грамадзянства	Расійская імперыя  Украінская Народная Рэспубліка  Украінская дзяржава  СССР
Дзеці	Irma Karakis[d]
Альма-матар	Нацыянальная акадэмія выяўленчага мастацтва і архітэктуры
Узнагароды і прэміі
Аўтограф
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Іосіф Юльевіч Каракіс (16 (29) мая 1902, Балта, Балцкі павет^[d], Падольская губерня, Расійская імперыя — 23 лютага 1988(1988-02-23), Кіеў) — украінскі савецкі архітэктар, горадабудаўнік і педагог, адзін з найбольш вядомых прадстаўнікоў кіеўскай архітэктурнай школы XX стагоддзя. Аўтар больш за 40 тыпавых праектаў школ і грамадскіх і жылых будынкаў у Кіеве і іншых гарадах СССР. Працаваў у стылях канструктывізм, неакласіцызм і мадэрнізм.

Біяграфія

Нарадзіўся ў 1902 годзе ў мястэчку Балта (цяпер Адэская вобласць, Украіна) у яўрэйскай сям’і. У 1909—1917 гадах вучыўся ў Вінніцкім рэальным вучылішчы, дзе праявіў цікавасць да жывапісу і архітэктуры. У 1917—1919 гадах працаваў памочнікам дэкаратара ў гарадскім тэатры Вінніцы, а падчас грамадзянскай вайны служыў маляром і мастаком у 14-й арміі Чырвонай арміі.

У 1922 годзе паступіў на юрыдычны факультэт Кіеўскага інстытута народнай гаспадаркі, але праз год перавёўся на факультэт жывапісу Кіеўскага мастацкага інстытута, дзе навучаўся пад кіраўніцтвам прафесара Якава Штэйнберга. У 1925 годзе паступіў на архітэктурны факультэт таго ж інстытута, а ў 1929 годзе скончыў яго з адзнакай. З 1926 года працаваў тэхнікам на будаўніцтве Кіеўскага чыгуначнага вакзала пад кіраўніцтвам архітэктара А. Вербіцкага.

З 1931 года выкладаў у Кіеўскім інжынерна-будаўнічым інстытуце. У 1930-1940-я гады працаваў у праектных арганізацыях «Укрграмадпраект» і Наркамасвеце УССР, майстэрнях Ваенпраекта. У гэты перыяд ён стварыў шэраг буйных праектаў, сярод якіх:

• Дом Чырвонай Арміі і Флота ў Кіеве (1931);
• Дом Чырвонай Арміі ў Вінніцы (1934—1935);
• Габрэйскі тэатр у Кіеве (1936—1939);
• Мастацкая школа ім. Т. Шаўчэнкі, зараз Нацыянальны музей гісторыі Украіны (1937—1939).
• Тыпавы праект Гарнізоннага дома афіцэраў (Дома Авацыі) (1932—1933). Праект рэалізаваны на тэрыторыі УССР у Гуйве, Луганску, Харкаве, Звягелі (Ноўгарадзе-Валынскім), Азёрным і РСФР у Варонежы і Энгельсе. Усяго планавалася пабудаваць паводле дадзенага тыпавога праекта 12 будынкаў у розных гарадах СССР.

Ваенныя гады

У 1941 годзе Каракіс быў эвакуіраваны на ўсход. У 1942—1944 гадах ён з’яўляецца галоўным архітэктарам і кіраўніком архітэктурна-будаўнічага бюро Фархадскай ГЭС (Узбекістан).

Пасляваенны перыяд

Пасля вайны Каракіс быў пераведзены ў Кіеў і аднавіў выкладчыцкую і праектную дзейнасць. У 1950-х ён стаў вядучым архітэктарам інстытута «Дзіпраград» (дзяржаўны інстытут праектавання гарадоў) і пазней «КіеўЗНДІЭП» (Украінский занальны навукоува-даследчы і праектны інстытут эксперыментальнага праектавання) дзе з 1963 па 1976 гады кіраваў аддзелам тыпавых праектаў школ.

Паводле ацэнак даследнікаў, паводле яго тыпавых праектаў у СССР пабудавана звыш 4500 школ.

Памёр Каракіс Іосіф Юльевіч 23 лютага 1988 года ў Кіеве.

Рэпрэсіі і ідэалагічны ціск

У верасні 1951 года Каракіс падпаў пад ідэалагічны пераслед у рамках кампаніі «барацьбы з касмапалітызмам» і антыяўрэйскай кампаніяй у СССР 1948—1953 гг. Яго абвінавацілі ў празмерным выкарыстанні нацыянальных і барочных матываў у архітэктуры, а пасля ў зацятай прыхільнасці да стылістыцы архітэктуры канструктывізму да вайны. На сходзе ў Кіеўскім інжынерна-будаўнічым інстытуце яму прапанавалі публічна пакаяцца, але ён адказаў: «Я всегда жил и работал по совести…», выклікаўшы апладысмэнты слухачоў. Пасля гэтага яго звольнілі з інстытута і пазбавілі магчымасці выкладаць. У яго абарону выступілі студэнты, якія накіравалі адміністрацыі «ліст трынаццаці», патрабуючы вяртання архітэктара да выкладання. Іосіф Юльевіч быў абвінавачаны ў «украінскім буржуазным нацыяналізме», а праз некаторы час — у касмапалітызме.

Украінскае барока ў творчасці

Архітэктурная спадчына Каракіса адлюстроўвае ўплыў украінскага нацыянальнага стылю і барочных матываў. У яго пасляваенных будынках, асабліва ў гасцініцы «Украіна» (былы «Кастрычнік») Луганск, (1947—1950), даследчыкі адзначаюць выкарыстанне дэкаратыўных элементаў, якія паходзяць з украінскага барока: мазаічныя ўзоры, кампазіцыйныя формы, арнаментальныя карнізы, фігурныя шчыты. Падобныя элементы часта ўключаліся архітэктарам таксама ў распрацаваныя ім тыпавыя праекты 1950-х гг.

Ацэнка творчасці

Паводле былога старшыні Нацыянальнага саюза архітэктараў Украіны Ігара Шпары, «Каракіс шмат пабудаваў ва Украіне, і яго творчасць пакінула сур’ёзны след на абліччы Кіева». Культуролаг Андрэй Пучкоў адзначаў, што яго працы «спалучаюць прафесійную дакладнасць з мастацкай пластычнасцю і адчуваннем месца». Даследчык Эдуард Хадакоўскі называў яго «адным з найбольш паслядоўных прадстаўнікоў украінскага канструктывізму», які «захоўваў ідэю гармоніі паміж функцыяй і нацыянальнай формай нават у часы ідэалагічнага ціску».

Працаваў у плыні канструктывізму і неакласіцызму, імкнуўся спалучыць функцыянальнасць і эстэтыку, улічваючы гістарычнае асяроддзе горада. У неакласічнай савецкай архітэктуры шырока выкарыстоўваў матывы архітэктуры барока, за што ў 1951 годзе быў абвінавачаны ва ўкраінскім буржуазным нацыяналізме.

Быў адным з ініцыятараў стандартызацыі школьнага будаўніцтва ў СССР і выступаў за захаванне архітэктурнай спадчыны.

Памяць

Каракіс пахаваны на Байкавых могілках у Кіеве.

У 2000-х гадах у Кіеве і Вінніцы былі арганізаваны выставы, прысвечаныя яго архітэктурнай спадчыне і вучням архітэктара.

На гонар Іосифа Каракіса названа Спецыялізаваная школа № 80 у Кіеве.

На 115 гадавіну выйшла фундаментальнае выданне ўнука Каракіса Алег Юнакоў «Архитектор Иосиф Каракис», прысвечанае жыццю, творчасці і лёсу дойліда.

Асноўныя архітэктурныя працы

• Спіс рэалізаваных архітэктурных аб'ектаў Іосіфа Каракіса
• Дом Чырвонай Арміі і Флота ў Кіеве (1931).
• Мастацкая школа ім. Т. Шаўчэнкі, зараз Нацыянальны музей гісторыі Украіны (1937—1939).
• Жылы дом каманднага складу па вул. Інстытуцкая, 15-17, Кіеў (1935—1937);
• Дзіцячы садок № 1 «Орлятка» завода «Арсенал» (1940);
• Дом Чырвонай Арміі ў Вінніцы (1934—1935);
• Тыпавы праект Гарнізоннага дома афіцэраў (Дома Авацыі) (1932—1933) у Гуйве, Луганску, Харкаве, Звягелі (Ноўгарадзе-Валынскім), Азёрным, Варонежы і Энгельсе.
• Гасцініца «Украіна» (былы «Кастрычнік») Луганск, (1947—1950),
• Аўтар больш за 40 тыпавых праектаў школ, паводле якіх пабудавана больш за 4500 навучальных устаноў на тэрыторыі СССР.
• Верагодна, мае дачыненне да аб’ёмных і планіровачных рашэнняў тыпавога праекта Дома Чырвонай арміі з залай на 750 месцаў у Полацку, Заслонаве, Стараканстанцінаве.