Lavashak
 | |
| Turi | Mevali yegulik |
|---|---|
| Milliy oshxona | Eron oshxonasi |
| Asl nomi | Lavāshak |
| Muallifi | Eronliklar |
| Asosiy komponentlari | Quritilgan meva va rezavorlar |
Lavashak (forscha: لواشک) – Eron oshxonasiga xos boʻlgan nordon-shoʻr yoki shirin taʼmli mevali qoqi. U odatda olxo‘ri, o‘rik, anor kabi mevalar pyuresidan yoki turli meva pyurelarining aralashmasidan tayyorlanadigan yupqa, zich va quritilgan qatlamdan iborat[1].
Lavashak Eronning juda qadimiy mevali qoqisi boʻlib, uning tarixi ming yillarga boradi. Lavashak tayyorlash uchun meva qaynatib quyuqlashtiriladi, biroz tuz qoʻshiladi, keyin esa elakdan oʻtkaziladi. Hosil boʻlgan massa taxminan ikki millimetr qalinlikda tekis qilib yoyilib, sovib qotguncha quritiladi[2].
Lavashak Eron oshxonasida shirin, nordon va shirin-nordon turlarda uchraydi[3].
Lavashak qadim zamonlardan beri mevalarni saqlash usuli sifatida ishlatilgan. Avlodlar davomida u uy sharoitida anʼanaviy tarzda tayyorlab kelingan. Hozir esa lavashak sanoat usulida ham ishlab chiqariladi[4].
Nomi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Lavashak nomi forscha „لواش“ (lavosh) soʻzidan kelib chiqqan. Lavash – Eron, Armaniston va ayrim boshqa Osiyo mamlakatlarida uchraydigan anʼanaviy yupqa non turi. Fors tilidagi -ak qoʻshimchasi kichraytirish maʼnosini bildirganligi sababli, lavoshak soʻzi taxminan „kichik non“ deb tarjima qilinadi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash].jpg?lang=uz)
Lavashakning Eron hududida ilk paydo boʻlishi Axomaniylar davriga (miloddan avvalgi 550–330-yillar) borib taqaladi. Oʻsha davrda lavashak harbiy yurishlar va savdo safarlarida uzoq saqlanadigan oziq sifatida ishlatilgan. Qadim zamonlarda eronliklar yirik mavsumiy mevalardan lavashak tayyorlab, uni yil davomida isteʼmol qilganlar[5].
Oʻrta asrlarda lavashak bayramlar va diniy marosimlarda isteʼmol qilinadigan mashhur gazak sifatida tanilgan. U quvonch ramzi sifatida qaralgan.
Qojarlar davrida lavashak tayyorlash va isteʼmoli yanada kengaydi. Eron hududida kichik lavashak ishlab chiqarish sohasi shakllanib, uni bozorga yetkazib berish uchun yangi usullar yaratildi. Bu davrda lavashak bayramlar va oilaviy tadbirlarda ommabop sovgʻa sifatida qoʻllanilgan.
20-asrga kelib, zamonaviy texnologiyalar va yangi ishlab chiqarish hamda qadoqlash usullarining joriy etilishi bilan Eronning lavashak sanoati yanada rivojlandi. Bu davrda yirik lavashak ishlab chiqaruvchi korxonalar paydo boʻldi va lavashak xorijda ham ommabop oziq mahsulotiga aylandi[6].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Ahueats. „*Lavashak (Persian Fruit Leather)*“ (2016-yil 1-avgust). Qaraldi: 2025-yil 22-noyabr.
- ↑ Najmieh Batmanglij: Plum Paste Rolls (Fruit Roll-ups). In: New Food of Life. Mage Publishers, Washington DC 1992, S. 275
- ↑ „Lavashak – Persian Fruit Leather“. Qaraldi: 2025-yil 22-noyabr.
- ↑ „Lavashak – Persian Fruit Roll“. Qaraldi: 2025-yil 22-noyabr.
- ↑ Haghighi, Mohsen „Introduction to Lavashak and Its Place in Persian Cuisine“ (2023).
- ↑ Bashiri, Mohammad „تاریخچه 2300 ساله ساخت لواشک در ایران“ (2023).
| Mahsulotlar |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nonlar | |||||||||
| Salatlar |
| ||||||||
| Pishloqlar | |||||||||
| Shoʻrva va oshlar |
| ||||||||
| Taomlar |
| ||||||||
| Souslar | |||||||||
| Gazaklar | |||||||||
| Shirinliklar va desertlar | |||||||||
| Ichimliklar | |||||||||
| Asboblar | |||||||||
| Aloqador oshxonalar | |||||||||
 | Oziq-ovqatga oid ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin. |