Exploseum

Exploseum
Заснаваны	7 ліпеня 2011
Краіна	Польшча
Месцазнаходжанне	Быдгашч
exploseum.pl (польск.)​ (англ.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Exploseum у Быдгашчы — музейная ўстанова, размешчаная на тэрыторыі былой DAG Fabrik Bromberg, аднаго з найбуйнейшых абаронных прадпрыемстваў, пабудаваных Трэцім Рэйхам на тэрыторыі акупаванай Польшчы. Музей расказвае пра гісторыю канцэрна Dynamit-Aktien Gesellschaft (DAG), заснавальнікам якога быў сам Альфрэд Нобель, і прадпрыемства DAG Fabrik Bromberg у Быдгашчы. Апрача таго, музейныя экспазіцыі паказваюць гісторыю вайсковай справы, зброі, выбуховых рэчываў, а таксама прымусовай працы на тэрыторыі Трэцяга Рэйха, руху супраціву і сабатажу. Exploseum знаходзіцца на тэрыторыі Быдгашчскай пушчы, на адлегласці каля 6 кіламетраў на паўднёвы ўсход ад цэнтра Быдгашча і з’яўляецца філіялам Акруговага музея імя Леана Вычулкоўскага ў Быдгашчы.

Гісторыя

Нямецкія ўлады пачалі будаваць прадпрыемства восенню 1939 года, як занялі горад Быдгашч. Будаўніцтва ды пазнейшая праца заводаў праходзілі ў глыбокім сакрэце, а самі аб’екты былі добра замаскаваныя. Да тэрыторыі былі падведзеныя чыгуначныя пуці для вывазу гатовай ваеннай прадукцыі. Да 1944 года агулам было пабудавана больш за 1 тысячу будынкаў, 400 км дарог і 40 км чыгуначных ліній.

Комплексная праграма прадугледжвала будаўніцтва вытворчых будынкаў, аб’ектаў інфраструктуры, у тым ліку водаправоднай, каналізацыйнай і электрычнай сістэм, лабараторый, майстэрняў, будынкаў пажарнай службы, паліклінікі, адміністрацыйных будынкаў, жылых комплексаў для кіраўнічых кадраў ды казармаў для прымусовых рабочых.

У адпаведнасці з планамі Трэцяга Рэйха, прадпрыемства ў Быдгашчы было адным з самых буйных прамысловых прадпрыемстваў, пабудаваных на тэрыторыі акупаванай Польшчы, і найбольш прасунутым на ўсход нямецкім заводам па вытворчасці выбуховых рэчываў.

Ацэньваецца, што агулам на прадпрыемстве працавалі 30-40 тысяч работнікаў, у тым ліку непасрэдна на вытворчасці — каля 10 тысяч. Большасць з іх складалі палякі, астатнюю частку немцы і ваеннапалонныя з многіх еўрапейскіх краін.

Вытворчасць працягвалася да апошняга моманту, амаль да самага ўваходу Чырвонай арміі. Савецкія жаўнеры вывезлі ў Савецкі Саюз амаль усё тэхнічнае абсталяванне прадпрыемства, а пустыя будынкі перадалі польскім уладам.

Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны частку будынкаў выкарыстоўвалі хімічныя заводы «Zachem і Nitrochem», а з 2004 года ў паўднёвай частцы былога нямецкага прадпрыемства пачалося будаўніцтва прамыслова-тэхналагічнага парка.

Музей

На працягу многіх гадоў сотні аб’ектаў былога нямецкага прадпрыемства і тунэлі, якія іх злучалі, былі мэтай нелегальнага даследавання аматараў ваеннай тэхнікі і гісторыі, а тэрыторыя фабрыкі атрымала арэол таямнічасці.

Менавіта рост зацікаўлення гісторыяй загадкавага комплексу і пагроза яго знішчэння прывялі да таго, што мясцовыя ўлады канчаткова вырашылі стварыць музей і адкрыць частку гістарычнага комплексу для турыстаў. Ініцыятыва атрымала прыярытэтны статус, што дазволіла фінансаваць яе рэалізацыю з фондаў Еўрапейскага Саюза. Агульны кошт праекта склаў амаль 8,5 мільёна злотых.

Адаптацыя будынкаў для патрэбаў музейнай установы пачалася ў лістападзе 2008 года. У ліпені 2011 года адбылося ўрачыстае адкрыццё музея.

Фонды

Exploseum складаецца з васьмі будынкаў, у якіх калісьці выпускалі нітрагліцэрын. Будынкі злучаныя тунэлямі. Музей ахоплівае каля 1 % плошчы былой «DAG Fabrik Bromberg».

Маршрут доўжыцца каля 2 гадзін. На працягу гэтага часу турысты могуць паглядзець усе даступныя ім аб’екты і тунэлі, якія іх злучаюць. У рамках маршруту запланаваны таксама кінапаказ. Зразумець экспазіцыю турыстам дапамагае музычны фон, гукавыя эфекты, відэа і інтэрактыўныя экраны.

Узнагароды

• У 2012 годзе музейная экспазыцыя атрымала ўзганароду міністра культуры і нацыянальнай спадчыны Польшчы, а таксама была прызнаная Падзеяй года SYBILLA 2011 у катэгорыі «Выстава тэхнікі».
• У 2015 годзе быў уключаны ў Еўрапейскі маршрут індустрыяльнай спадчыны, атрымаўшы статус адной з 6 установаў у Польшчы і 77 у Еўропе, якія маюць звышрэгіянальную каштоўнасць для гісторыі прамысловасці Еўропы і выконваюць адпаведныя стандарты якасці.
• 17 лютага 2017 года атрымаў сертыфікат «Лепшы турыстычны прадукт 2016 года», які прызнае Польская турыстычная арганізацыя.