Валкалата

Валкалата
Краіна	Беларусь
Вобласць	Віцебская
Раён	Докшыцкі
Сельсавет	Валкалацкі
Каардынаты	54°55′38″ пн. ш. 27°22′06″ у. д.HGЯO
Насельніцтва	▼264 чал. (2019);
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 2157
Паштовыя індэксы	211713
Аўтамабільны код	2
СААТА	2221813021
	Валкалата на Вікісховішчы

Валкала́та^[2] (трансліт.: Valkalata, руск.: Волколата) — аграгарадок у Беларусі, у Докшыцкім раёне Віцебскай вобласці. Уваходзіць у склад Валкалацкага сельсавета.

За 22 км на захад ад горада Докшыцы, за 219 км ад Віцебска, за 19 км ад чыгуначнай станцыі Параф’янава^[3].

Назва

Паводле Казіміра Бугі, назва таго ж утварэння, што і літоўскія назвы Pušalotas, Liepalotai, якія ад pušis «сасна», liepa «ліпа». Назву ён аднаўляў як Vilkalotas і звязваў з літоўскім vilkas «воўк»^[4]^[5]

Паводле географа Вадзіма Жучкевіча, назва вёскі Валкалата (Ваўкалата, Валкалаты) паходзіць ад ваўкалаты — паляўнічыя на ваўкоў, арганізатары аблаў, аблатаць ваўкоў — абкласці, абкружыць, перахітрыць^[6]. Аднак, акадэмічныя і дыялектычныя слоўнікі беларускай мовы даюць «аблатаць» толькі ў іншым значэнні — «наладзіць адзенне, накладваючы латкі»^[7]^[8]. У польскай мове існуе выраз obłatać boki (skórę) — палічыць рэбры, пабіць^[9].

Гісторыя

Упершыню згадваецца ў 1522 годзе як частка маёнтка Альжбеты Багданаўны, удавы Мікалая Радзівіла, які, паводле дакумента, атрымаў Ваўкалаты ад вялікага князя Аляксандра, то бок не пазней за 1506 год^[10].

Праз шлюб дачкі Мікалая Радзівіла, Алены, ваўкалацкія ўладанні трапілі ва ўласнасць Юрыя Сямёнавіча Алелькавіча-Слуцкага, які памёр у 1542 годзе. У 1558 годзе быў зацверджаны падзел маёнтка Валкалаты паміж трыма дзецьмі Юрыя Сямёнавіча, у выніку двор і мястэчка Валкалата сталі ўласнасцю Юрыя Юр’евіча Алелькавіча-Слуцкага. Падчас падзелу ад ваўкалацкіх уладанняў былі адлучаныя Сітцы, Вешняе, Праходы, Старое Сяло, Заўлічы і Гарадзішча^[11].

У XVII стагоддзі Валкалата была ва ўладанні Долмат-Ісайкоўскіх, пазней — Бжастоўскіх.

У XVII стагоддзі мястэчка ў Ашмянскім павеце. У 1793 годзе ў Докшыцкім павеце, з 1802 года ў Вілейскім павеце Расійскай імперыі. З 1861 года — цэнтр воласці.

У 1921—1939 гадах Валкалата ў складзе Польскай Рэспублікі. З 1940 года цэнтр сельсавета ў Дунілавіцкім, з 1960 года — у Глыбоцкім, з 1962 года — у Пастаўскім раёнах. З 1966 года Валкалата ў Докшыцкім раёне.

Насельніцтва

1886 год — 246 жыхароў^[3].
1970 год — 374 жыхары^[3].
1995 год — 404 жыхары, 160 двароў^[3].

Славутасці

Касцёл Святога Яна Хрысціцеля (XVIII стагоддзе) — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 212Г000432шыфр 212Г000432
Карчма
Валаклацкая сядзіба
Капліца-надмагілле на могілках
балота Сэрвач і рака Сэрвач

Памятныя месцы

Польскія вайсковыя могілкі

Крыніцы

↑ http://pop-stat.mashke.org/belarus-census-2019/viciebskaja.htm
↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).. Сустракаецца таксама варыянт Ваўкала́та, ж.. Ваўкала́ты, мн.
↑ ^а ^б ^в ^г БелЭн 1997.
↑ K. Būga. Rinktiniai raštai. T. 1. Vilnius, 1958. C. 161.
↑ K. Būga. Rinktiniai raštai. T. 3. Vilnius, 1958. C. 547.
↑ В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. Минск, 1974. С. 56.
↑ аблатаць - Пошук (нявызн.). verbum.by. Праверана 23 лістапада 2025.
↑ Пошук "аблатаць" — Беларускія дыялектныя слоўнікі (нявызн.). bydialects.org. Праверана 23 лістапада 2025.
↑ D. Hessen, R. Stypuła. Wielki słownik polsko-rosyjski. A-Ó. Warszawa, 2001. S. 565.
↑ Archiwum Głowne Akt Dawnych. Zespół 354 (Archiwum Radziwiłłów), seria 23, jednostka t.169 p.1, k. 2-4. Архівавана 23 кастрычніка 2022.
↑ Lietuvos Metryka. Knyga Nr. 37. Vilnius, 2011. — старонкі 192—193.

Літаратура

Ваўкалата // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 4. — С. 44. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 4).
Республика Беларусь. Витебская область: Общегеографический атлас (руск.) / Ред. И. Н. Шлык. — Мн.: РУП «Белкартография», 2008. — С. 22. — 36 с. — 5 000 экз. — ISBN 978-985-508-049-8.
Республика Беларусь. Витебская область. Докшицкий район: карта (руск.). — Мн.: Белкартография, 2011. — 3 000 экз.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Валкалата
Валкалата на сайце Глобус Беларусі (руск.)

[_cf323ed808d4ba66-1] ttp://pop-stat.mashke.org/belarus-census-2019/viciebskaja.htm

[2] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).. Сустракаецца таксама варыянт Ваўкала́та, ж.. Ваўкала́ты, мн.

[FOOTNOTEБелЭн1997-3] а ^б ^в ^г БелЭн 1997.

[4] K. Būga. Rinktiniai raštai. T. 1. Vilnius, 1958. C. 161.

[:0-5] K. Būga. Rinktiniai raštai. T. 3. Vilnius, 1958. C. 547.

[6] В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. Минск, 1974. С. 56.

[7] аблатаць - Пошук (нявызн.). verbum.by. Праверана 23 лістапада 2025.

[8] Пошук "аблатаць" — Беларускія дыялектныя слоўнікі (нявызн.). bydialects.org. Праверана 23 лістапада 2025.

[9] D. Hessen, R. Stypuła. Wielki słownik polsko-rosyjski. A-Ó. Warszawa, 2001. S. 565.

[10] Archiwum Głowne Akt Dawnych. Zespół 354 (Archiwum Radziwiłłów), seria 23, jednostka t.169 p.1, k. 2-4. Архівавана 23 кастрычніка 2022.

[11] Lietuvos Metryka. Knyga Nr. 37. Vilnius, 2011. — старонкі 192—193.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]