Zamek Hartheim

Zamek Hartheim

Schloss Hartheim

Państwo	Austria
Miejscowość	Alkoven
Położenie na mapie Górnej Austrii Zamek Hartheim
Położenie na mapie Austrii Zamek Hartheim
48°16′52″N 14°06′50″E
Strona internetowa

Hartheim (niem. Schloss Hartheim) – XVII-wieczny zamek w miejscowości Alkoven (nieopodal Linzu) w Górnej Austrii. W czasie II wojny światowej, jeden z ośrodków egzekucji w ramach akcji T4 w III Rzeszy.

Historia

Zamek w Hartheim jest położony na południowo-wschodnim krańcu zalewu Eferdinger Becken w Górnej Austrii. To jeden z najciekawszych przykładów architektury renesansowej regionu. Jego budowę, kierowaną przez Jakoba Aspana, ukończono w 1600 roku. Wewnątrz zamku znajduje się arkadowy dziedziniec. W 1898 r. książę Camillo Heinrich Starhemberg przekazał budynek Związkowi Charytatywnemu Górnej Austrii w intencji stworzenia ośrodka opieki nad ludźmi niepełnosprawnymi. Ośrodek prowadziły siostry pallotynki.

Ośrodek eutanazji

Po Anschlussie Austrii zamek i ośrodek został przejęty przez nazistów i zamieniony w miejsce przeprowadzania „eutanazji” (w ramach tzw. Akcji T4). Wszyscy pensjonariusze zostali przeniesieni do innych instytucji. Zamordowano ich później. W latach 1940–1944 zamordowano tam około 30 tysięcy osób uznawanych przez reżim hitlerowski jako „niewartościowe”. Od sierpnia 1941 do listopada 1944 roku zamek był miejscem zagłady ponad 10 tys. więźniów obozów koncentracyjnych i robotników przymusowych. Wśród nich było 330 księży, których przywieziono tu przede wszystkim z obozu w Dachau, a także z Mauthausen-Gusen. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy co najmniej 310 z nich pochodziło z Polski. Na przełomie 1944 i 1945 roku instytut został zlikwidowany, a wnętrzom zamkowym przywrócono poprzedni wygląd. Zaraz po wojnie mieszkali tam uchodźcy.

Powojenne losy

W 1948 roku pałac razem z okolicznymi gruntami znów został przekazany Związkowi Charytatywnemu Górnej Austrii, jednak niepełnosprawni nie powrócili do budynku. W 1954 roku, po wylewie Dunaju, zakwaterowano tam 30 rodzin z zalanych miejscowości. W 1968 roku Związek Charytatywny wznowił działalność. Instytut Hartheim został wybudowany w pobliżu zamku. W 1969 roku wybudowano tam pomnik, a sam instytut ma być swego rodzaju pokutą, odkupieniem za ofiary Hartheim. Od 1997 roku w zamku istnieje muzeum ośrodka eutanazji Schloss Hartheim. Znajduje się tam stała wystawa pt. „Wartość Życia”.

Znane ofiary Hartheim

• o. Kazimierz Dembowski – Sługa Boży Kościoła katolickiego, duchowny katolicki, jezuita
• ks. Leon Formanowicz – kanonik kapituły katedralnej gnieźnieńskiej
• Erwin Hanslik – geograf i historyk kultury
• o. Euzebiusz Huchracki OFM – gwardian klasztoru w Miejskiej Górce, męczennik za wiarę.
• ks. Henryk Kazimierowicz – duchowny katolicki, filozof, teolog
• abp Maria Michał Kowalski – zwierzchnik Kościoła Katolickiego Mariawitów, uznany przez wiernych za świętego męczennika.
• ks. Stanisław Kubski – błogosławiony Kościoła rzymskokatolickiego, męczennik
• Telesfor Lewandowski – urzędnik państwowy (ur. 19 grudnia 1898 w Poznaniu) nr obozowy 13245. Data transportu to 18 maja 1942 r.
• ks. Stanisław Marusarz – proboszcz parafii w Strzałkowie, budowniczy nowego kościoła parafialnego
• ks. Józef Müller (ur. 27 października 1902 w Jabłonowie). Transport w dniu 18 maja 1942 roku
• o. Anastazy Pankiewicz – błogosławiony Kościoła rzymskokatolickiego, męczennik
• ks. Franciszek Drzewiecki – błogosławiony Kościoła rzymskokatolickiego, męczennik
• ks. Bolesław Piechowski – działacz młodokaszubski, męczennik za wiarę
• ks. Franciszek Rosłaniec – profesor i dziekan Wydziału Teologii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego, teolog biblista
• ks. Jan Samolej – ksiądz, członek Rady Miasta w Biłgoraju.
• bł. ks. Józef Straszewski – proboszcz parafii pw. św. Stanisława biskupa i męczennika we Włocławku.
• bł. o. Florian Stępniak – zakonnik z klasztoru Kapucynów w Lublinie
• Wincenty Józef Wolniarski – albertyn, Sługa Boży Kościoła katolickiego
• Cherubin Walenty Kozik – kapłan z zakonu kamedułów
• o. Wacław-Wiator Rytel – kapucyn, działacz niepodległościowy
• ks. Stefan Kuliński – administrator północnej części diecezji włocławskiej, proboszcz w Brześciu Kujawskim

Zobacz też

• Akcja T4
• eutanazja
• Hartheim

Bibliografia

• Tom Matzek, Zamek śmierci Hartheim. Eutanazja w III Rzeszy, Wydawnictwo Świat Książki, 2004, ISBN 83-7311-990-6.

Linki zewnętrzne

• Śledztwo IPN w sprawie zamordowania w latach 1939–1945 w tzw. zakładzie eutanazji w Hartheim koło Linzu (Republika Austrii) nieustalonej liczby obywateli polskich wraz z listą pomordowanych. ipn.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-08)]., dostęp w dniu 9 stycznia 2015.
• Strona internetowa miejsca nauki i pamięci zamku Hartheim.