Tfwala
Sibongo sakaTfwala ngulesinye setibongo letidvume kakhulu eSwatini njalo umlandvo wabo ubatzi, badlala indzima lenkulu ngeskhathi kubunjwa umbuso waSobhuza wekuqala. Ingwenyama lebusa nyalo eSwatini nguMakhosetive(Mswati 3), utalwa ngu laTfwala Ntombifuthi. bukhosi baka Tfwala eSwatini buseBhadzeni ngiko lapho indlovukati leyatalwa khona. bakaTfwala batfola lesibongo lesi ngenca yemisebenti lebebayenta ebukhosini bakaDlamini. Kutsiwa bakaTfwala bebatfwala tintfo takaDlamini uma ngabe inkosi itfutsa nobe nakufanele iye endzaweni letsite. bakaTfwala bantfu banye nebakaMotha, bamaSutfu ngekwendzabuko, batfolakala eSwatini ngalesikhatsi kufika bakaDlamini yingako sitsi bangemaSwati bamakhandambili, makhandambili tive tonke letatfolwa bakaDlamini(kanye naletinye tive letafika nabo) eSwatini. bakaTfwala abayidli inyama yenkomo lengenatimpondvo, (abayicitsi ingati, abayidli inyama lenengati futsi abadli nome bayinatse ingati). Budlelwano emkhatsini weMbube nguMswati 2(1840-1868) nebakaTfwala baciniswa timpi letaliwa ngemaSwati phela bakaTfwala ngemagabati lamakhulu kwetokulwa, bebalwa kuphuke imikhono. Ngibo labacedzisa bakaDlamini ngalesiskhatsi Ndlunkulu waMswati wesibili,Thandile Ndwandwe atfola umendvo eSwatini.tinanatelo tabo Tfwala, Motha, Lukhambule, Mnyamandze Mkhonto lodvuma njengelitulu, Mafuyankabi, Nshivakati Nkhomo katingeni edamu tiyacabelana, Shiva longenatimphondvo, lenetimphondvo tatitsatsa ekhabonina matalankosi nine lenatala uMswati wesitsatfu ::
Thwala Mnyamande Shivakati engenampondo lukhambule wena wa siwela.
uMkhonto odumanjengezulu. Mzimkhulu. Malindisa
Skhandisa samakhosi, Thwala lomzimkhulu, Mnyamande, Mkhont’oduma njengezulu, Ithala lomkhonto lisemaNyamandeni, Nhlangothi zimanxebanxeba, Wena kaMlamulankunzi ungaziyeki zibulalane, Wena kaSiwela owawela umfula ngesilulu, Mnyango kawuvalwa, uvalwa ngamakhand’amadoda, Ntshivakazi engenampondo, Bhijela wamaMbane, Sakade kaGemane, Gemane kaSiwela, Nzilagazi!
Thwala, Mnyamande ka naSiwela, Mkhonto oDuma njengeZulu
Mnyango kawuValwa, uValwa ngamakhanda wamadoda
Mgawula nduku kusathethwa
Mzila gazi, ongadli ubende nobubende
Nyembe,
Sikhandisa
Siwela
The swati version: tfwala
mnyamandze
nkomo lehlaba ite timpondvo
mkhonto lodvuma njele litulu
kwabetindlu ne tindlwana
dongololudze lumankenenkene
shivakati
mnyamandze waka la siwela
ftwala manyamandze lukhambule mvulane nongombili dlebankhomo