Tèh
Tèh (bhâsa Ènggris: tea, bhâsa Belândhâ: thee) (Hanzi: 茶; Pinyin: chá; Pe̍h-ōe-jī: tê) iyâ arèya mènoman sè nganḍung kafeina, infusi sè èkaghâbây kalabân cara nyedduh ḍâun, pucuk ḍâun, otabâ tangkai ḍâun sè èpakerrèng ḍari taneman Camellia sinensis kalabân aèng panas. Tèh sè asalla ḍari taneman tèh èbâgi dhâddhi empa' kelompok: tèh cèlleng, tèh oolong, tèh hijau, bân tèh potè.[1]
Istilah "tèh" jhughân èghuna'aghi kaangghuy mènoman sè èkaghâbây ḍari buwâ, rempah-rempah otabâ taneman obat laènna sè èseduh, mèsalla tèh rosehip, camomile, krisan, bân jiaogulan. Tèh sè ta' nganḍung ḍâun tèh èsebbhut tèh hèrbal.
Tèh aropa'aghi sonbher alami kafeina, teofilin, bân antioksidan, kalabân kadar lemak, karbohidrat bân protein sè para' nol persèn [2] Rassa paè' sakonnè' neng tèh aropa'aghi kanikmadhân khas ḍari tèh.
Tèh kembhâng kalabân camporan konco'en kembhâng malatè sè èsebbut tèh malatè otabâ tèh wangi malatè aropa'aghi semacemma tèh sè palèng kasohor neng Inḍonèsia[3]. Konsumsi tèh neng Inḍonèsia ra-kèra 0,8 kilogram per kapita sabbân taonna, ghi' jhâu è bâbána naghârâ-naghârâ laèn è dhunnya, maskè Inḍonèsia aropa'aghi naghârâ panghasèl tèh palèng bânnya' nomor lèma' è dhunnya.
Sejarah
[beccè' | beccè' sombher]Naghârâ Tiongkok iyâ arèya naghârâ asalla tèh. È dhissa bhungkana tèh Tiongkok (Camellia sinensis) ètemmo, è propènsi Yunnan, bâgiyân bârâ' dâjâ Tiongkok. Iklim Yunnan sè tropis bân subtropis, sè anga' bân lembap dhâddhi kennengngan sè cè' cocokghâ kaangghuy taneman tèh. Yunnan anḍi' bânnya' alas purba, bân bâdâ taneman tèh liar sè omorra 2.700 taon. Salebbina taneman tèh sè ètanem sè sampè' omorra 800 taon jhughân ètemmo è kennengngan jârèya.
Bâḍâ lègènda, sala sèttong bentuk dokumèntasi sè palèng towa, nyarèta'aghi jhá' Shennong sè dhâddhi cikal bakal pertaniân bân ramoan obât-obâtdhân, jhughân sè nemmo tèh. È dâlem bukuna jhâ' dhibi'en sacara langsung nyoba' bânnya' ramowân hèrbal bân aghuna'aghi tèh mènangka obât pemunah mon èkennèng racon ḍari ramowân sè ècoba. Kaoḍi'enna dâpa' ka akhèr polana ngènom ramowân sè bâḍâ raconna bân ta' sempet ngènom tèh sè maèlang racon sè nyebabaghi organ dâlem bhâdhân meradang.
Tèh Cèna awwâllâ èghuna'aghi kaangghuy bahan obât-obâtdhân (abad ka-8 SM). Orèng-orèng Tiongkok è bâkto jârèya ngaèl tèh (770 SM–476 SM) nèkmatdhi rassa sè masenneng ḍari sari ḍâun tèh. Tèh jhughân sering kalè ècampor kalabân cem-macem jenis kakanan bân racèkghân sup.
È jhâman pamarèntana Dinasti Han (221 SM–8 M), tèh molaè èyola kalabân pemrosesân sè ghâmpang (è bentuk membulat, èpakerrèng, bân è sèmpen) bân èpadhâddhi mènangka mènoman kalabân cara è seduh bân ècampor kalabân ramuwân laènna (misalnya jahe) bân kabiasa'an rèya tettep kentel kalabân masyarakat Tiongkok. Lebbi jhâu polè, tèh èghuna'aghi mènangka tradisi dâlem ngaladhinè tamoy. Samarèna jhâman Dinasti Ming, bânnya' cem-macemma tèh sè pas ètemmo bân ètambâè. Tèh sè palèng kasohor bhâkâl èkembangaghi è daèrah Kanton (Guangdong) bân Fukien (Fujian).
Kabiasa'an ngènom tèh rèya nyebbar, kantos melekat erat è sakabbina masyarakat. È taon 800 M, Lu Yu nolès buku sè judullâ Ch'a Ching sè ngartè'aghi tèh. Lu Yu iyâ arèya ana' jâtèm sè èparajhâ bi' cendekiawan Pendèta Buddha è sala sèttong biara palèng bhâghus è Tiongkok. Mènangka ghi' ngoḍhâ, dhibi'en segghut nentang pandidighân kependetaan sè kantos nyebab aghi dhibi'en anḍi' kamampuwân pangamadhân sè bhâghus, performasina nèngkat ḍari taon ka taon. Maskè dhibi'en aromasa kaodi'na hampa bân ta' a makna.
Satengnga parjâlânan kaodi'na, dhibi'na pènsiun 5 tahun. Kalabân riwayât oḍi' bân parjâlânan sè la perna èlèbâdhi, dhibi'na a rekkam sakabbina cara è dâlem atani bân ngalola tèh ḍâri Tiongkok Purba.
Sombher
[beccè' | beccè' sombher]- ↑ Leslie, P. J., & Gunawan, S. (2019). Uji fitokimia dan perbandingan efek antioksidan pada daun teh hijau, teh hitam, dan teh putih (Camellia sinensis) dengan metode DPPH (2, 2-difenil-1-pikrilhidrazil). Tarumanagara Medical Journal, 1(2), 383-388. Aksès 2025-04-13.
- ↑ Yulius, Y. W. N. (2019). Aplikasi ilustrasi karakter punakawan pada kemasan teh celup. Artika, 4(1), 1-16. Aksès 2025-04-13.
- ↑ Mulyono, F. (2023). PENGARUH EKUITAS MEREK, KEMASAN, SLOGAN DAN GAYA HIDUP TERHADAP MINAT BELI TEH BOTOL SOSRO (STUDI KASUS MASYARAKAT KOTA TEGAL). Economics Learning Experience & Social Thinking Education Journal, 3(1), 89-101. Aksès 2025-04-13.