Piżmaczek

Piżmaczek
	; Piżmaczek wiosenny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	szczeciowce
Rodzina	piżmaczkowate
Rodzaj	piżmaczek
	Nazwa systematyczna
	Adoxa L.; Sp. Pl. 367. 1 Mai 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Piżmaczek (Adoxa L.) – rodzaj roślin należący do rodziny piżmaczkowatych. Obejmuje w zależności od ujęcia trzy^[3]^[4] lub pięć^[5] gatunków. Występują one w strefie umiarkowanej i chłodnej półkuli północnej, przy czym dwa gatunki to endemity chińskie^[4]. Do flory Polski należy jeden gatunek – piżmaczek wiosenny (Adoxa moschatellina)^[6], będący zarazem gatunkiem typowym rodzaju^[7].

Morfologia

Pokrój: Byliny z cienkimi, pełzającymi rozłogami zakończonymi bulwiastymi zgrubieniami. Bulwki są białe i wyrastają z nich w kolejnym roku pędy nadziemne. Łodyga pojedyncza lub w liczbie dwóch, naga^[4]. Pęd osiąga zwykle do ok. 10 cm^[5].
Liście: Odziomkowe w liczbie od 1 do 3 trójdzielne lub podwójnie trójdzielne. Liście łodygowe dwa, naprzeciwległe, rzadko skrętoległe. Wszystkie liście ogonkowe^[4].
Kwiaty: Zebrane w kwiatostan szczytowy z kwiatami skupionymi główkowato, w przypadku A. omeiensis groniaście. Kwiaty żółtozielone, 4- lub 5-krotne. Kielich kubeczkowaty, w kwiecie szczytowym złożony z dwóch listków, w kwiatach bocznych z 3. Korona z krótką rurką i 3-6 płatkami. Płodnych pręcików 4-5. Pylnik jednokomorowy. Zalążnia dolna lub wpół dolna, zbudowana z 4-5 owocolistków. Szyjek słupka 4-5, zakończonych główkowatymi znamionami^[4].
Owoce: Mięsiste, jagodokształtne^[4] i jednonasienne^[5].

Systematyka

Synonimy taksonomiczne^[7]

Moscatella Adans., Moschatellina Mill.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Należy do rodziny piżmaczkowatych Adoxaceae stanowiącej klad bazalny w obrębie rzędu szczeciowców Dipsacales w grupie euasterids II wchodzącej w skład kladu astrowych (asterids) należącego do dwuliściennych właściwych (eudicots)^[2].

Wykaz gatunków^[4]

Adoxa moschatellina L. – piżmaczek wiosenny
Adoxa omeiensis H. Hara
Adoxa xizangensis G. Yao

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 235, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Deyuan Hong, David E. Boufford: Adoxa. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-04-17]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 316. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ., HalinaH. Piękoś-Mirkowa HalinaH., AdamA. Zając AdamA., MariaM. Zając MariaM., Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 25, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).

[mabb-3] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 235, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[china-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Deyuan Hong, David E. Boufford: Adoxa. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-04-17]. (ang.).

[philips-5] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 316. ISBN 0-333-74890-5.

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ., HalinaH. Piękoś-Mirkowa HalinaH., AdamA. Zając AdamA., MariaM. Zając MariaM., Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 25, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[A-7] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]