Mbriachèlla
Sovera pelosa (Napulitano) - 
Artícule scritte 'n
sud-laziale/cominése
| Mbriachèlla | |
|---|---|
 Mbriachèlla | |
| Crassifecazzione scientìfeca | |
| Dëminië | Eukaryota |
| Regn | Plantae |
| Sottërègn | Tracheobionta |
| Dëvësion | Magnoliophyta |
| Class | Magnoliopsida |
| Órdënë | Ericales |
| Famiglia | Ericaceae |
| Jènërë | Arbutus |
| Spèc | A. unedo |
| Nommenclatura binommiale | |
| Arbutus unedo L., 1753 | |
| Nòmë chëmun | |
|
Mbriachèlla | |
La Mbriachèlla (Arbutus unedo L.) è në štërpon ávëtë 1–8 m., sèmb verd, ë la famiglia ë lë Ericaceae.
Tè na ciuffa fota, tonna, schëmbòšta e dë në chëlor verd cárëchë. La pèdëca è corta, gl ramitt ggiun suó pëlus e rusc, la scòrza è fina, brun-rëssaštra.
Frunn
[cagna | cagna surgente]
Lë frunn suó assá tòšt, altèrn, sémblëcë, chë në përnucc curt, la ponda pëzzuta e gl lat chë gl diend. Gl chëlor è verd scur e la pággëna ë ngima aglëštrita.
Sciuor
[cagna | cagna surgente]
Gl sciuor suó máscurë e fémmëna a gl štess tiemb (armafrëdit), gghiangaštr chë në ccon ë ròsa, dëspuošt a crammòlla da 15-30 pèzzëra, mbonda a lë rámëra. Scëríscënë da nëviembr a marz.
Frutt
[cagna | cagna surgente]
Gl frutt (lë mbriachèll) tiev në përnucc luongh, suó tunn, ë chëlor arang-pórpëra. La pólëpa tènnëra è ggiallaštra. Dend cë štav 10-50 òssa marron chiar. Zë fav a ottobbr - nëviembr.
Andó zë tròva
[cagna | cagna surgente]È na chianda meditërranea chë cresc dend alla zzòna ë la gliva. Zë tròva mmies a gl bbòsch ë lëcin, a gl štërpun, andó la tèrra è chiena ë prèt, da 0 a 800 m/n.l.m.
Us
[cagna | cagna surgente]Mmëdëcina
[cagna | cagna surgente]Pë nfiammazziun a lë vëduèlla, gl rëgnun e a la vëscica. Pë fà cresc la diurèsi: 2 g ë frunn dend a 100 ml ë acqua calla; 2 o 3 tazzin a gl juorn. Z'addòprënë lë frunn nòv (chell chë zë tròvanë mbonda a lë rámëra) raccòt da maj a aušt. Zë fav sëccà a la mbréa, mëvènnëlë spiss e zë rëpónnënë dend a sacchéttëra ë carta. Da addëprà chë attënzion.
Cucina
[cagna | cagna surgente]Chë lë mbriachèll zë pò fà la chëmbëttura, lë vin, l'acquavita e pëffin l'acit. Zë pònn mett sott spird comm a lë cërasc. Së na përzona zë magnà tròpp mbriachèll crud cë vòtaciér.
At us
[cagna | cagna surgente]La scòrza ë ssa chianda eva addëprata pë culurà e pë cungià lë pèll. Gl lëgnam è tuošt e z'addòpr pë fà pícculë fatíë e pë lena da ard. Prëduc në carvon bbuon.
Vid pur
[cagna | cagna surgente]- Sovera pelosa, la spèc Arbutus unedo scritta pë napulëtan štandart.