Lend-Lease Act
.jpg?lang=pl)
Lend-Lease Act (z języka angielskiego umowa pożyczki-dzierżawy) – ustawa federalna z 11 marca 1941 roku, zezwalająca prezydentowi Stanów Zjednoczonych „sprzedawać, przenosić własność, wymieniać, wydzierżawiać, pożyczać i w jakikolwiek inny sposób udostępniać innym rządom dowolne produkty ze sfery obronności”.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W czasie I wojny światowej Wielka Brytania zaciągała w Stanach Zjednoczonych kredyty na prowadzenie wojny, których część nigdy nie została spłacona. 4 listopada 1939 roku został podpisany akt Cash and carry, który był częścią zrewidowanych ustaw o neutralności Stanów Zjednoczonych z lat 30. XX wieku. W latach 1935–1937 Stany Zjednoczone proklamowały swą bezstronność wobec konfliktów międzynarodowych. Po wybuchu II wojny światowej akt Cash and carry pozwalał państwom prowadzącym wojnę na zakup amerykańskiej broni oraz amunicji za gotówkę i transportowanie jej na własnych statkach. Wkrótce jednak Wielkiej Brytanii zaczęło brakować gotówki. Wartość przekazanych dóbr miała nie przekraczać 1,3 miliarda USD. Prezydent Franklin Delano Roosevelt zaaprobował 30 października 1941 roku pomoc dla Wielkiej Brytanii w wysokości miliarda dolarów. 23 lutego 1942 roku w Waszyngtonie USA i Wielka Brytania zawarły porozumienie o wzajemnej pomocy[1].
Lend-Lease Act był ważnym czynnikiem w zwycięstwie aliantów w II wojnie światowej, zwłaszcza w pierwszym okresie, gdy Stany Zjednoczone nie były jeszcze bezpośrednio zaangażowane w działania zbrojne. Chociaż atak na Pearl Harbor wciągnął USA do wojny, rekrutacja, wyszkolenie i wyekwipowanie sił amerykańskich nie mogły się odbyć z dnia na dzień – przez cały 1942 i część 1943 roku główny ciężar walki spoczywał na pozostałych państwach koalicji, głównie ZSRR. W skład dostaw wchodziły głównie czołgi, artyleria, samoloty, ciężarówki, samochody terenowe, sprzęt desantowy. Dostawy te, z początku małe (w 1940 roku: 600 000 karabinów, 800 dział i moździerzy dla Brytyjczyków), z biegiem czasu były coraz większe. Większość dostaw w ramach Lend-Lease Act otrzymała Wielka Brytania (3/5 dostaw), ZSRR (1/5 dostaw), pozostałą 1/5 przyznano innym państwom walczącym z nazistowskimi Niemcami.
Według szacunków rosyjskich historyków do ZSRR wysłano 427 tysięcy samochodów (w tym 27 tysięcy samochodów ciężarowych[2]), 18 tysięcy samolotów[2], ponad 10 tysięcy czołgów[2], około 10 tysięcy armat[2], 9 tysięcy traktorów, 2 tysiące lokomotyw, 11 tysięcy wagonów, 3 miliony ton benzyny lotniczej, 350 tysięcy ton materiałów wybuchowych, 15 milionów par butów, 70 milionów m² tkanin ubraniowych, 4 miliony opon oraz 200 tysięcy kilometrów drutu telefonicznego[3]. Dostawy 142 tysięcy ton stali, 13,8 tysiąca ton niklu i 16,9 tysiąca ton koncentratu molibdenu pozwoliły ZSRR na wyprodukowanie około 45 tysięcy czołgów. Pomogły w tym dostawy 38 tysięcy sztuk obrabiarek i tokarek[4]. Z uzbrojenia wykorzystanego przez Związek Radziecki w czasie wojny 12% stanowiło uzbrojenie dostarczone w ramach Lend-Lease Act[2].
Dla porównania w czasie wojny (od drugiego półrocza 1941 roku) produkcja własna ZSRR wyniosła około 265,6 tysiąca samochodów. Produkcja parowozów wynosiła: w 1940 roku – 914 sztuk, w 1941 roku – 708 sztuk, w 1942 roku – 9 sztuk, w 1943 roku – 43 sztuki, w 1944 roku – 32 sztuki, w 1945 roku – 8 sztuk. Produkcja wagonów towarowych w latach 1942–1945 wyniosła 1087 sztuk[4].
Dużą pomoc w ramach programu Lend-Lease Act otrzymały także Chiny. Ze względu na trudności transportowe (dzielący je z USA Ocean Spokojny i panowanie Japończyków na morzu), była to przede wszystkim pomoc pieniężna, tak jak 50 milionów dolarów pożyczki w 1942 roku, lecz także dostawy sprzętu, które przerzucano Drogą Birmańską i samolotami transportowymi lecącymi nad Himalajami w ramach jednego z pierwszych w historii mostów powietrznych.
Oprócz ZSRR, Wielkiej Brytanii i Chin, program Lend-Lease Act objął również Wolną Francję, wszystkie dominia brytyjskie, a także pośrednio Polskę (sprzęt wysłany do ZSRR był przekazywany także polskim jednostkom na froncie wschodnim, takim jak 1 i 2 Armia Wojska Polskiego)[5]. Polska pozyskała sprzęt wyceniony na kwotę 12,5 miliona dolarów[6]. Całkowita wartość dostaw wyniosła 49 miliardów dolarów.
Nawet po pełnym zaangażowaniu militarnym USA w Europie i na Pacyfiku pomoc w ramach Lend-Lease Act była kontynuowana, zapewniając wyposażenie, w tym transportowce Douglas DC-3, co uzupełniało własny wysiłek krajów sojuszniczych w zakresie zaopatrzenia.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ United States of America and Great Britain and Northern Ireland – Agreement on the Principles applying the Mutual Aid in the Prosecution of the War against Aggression. Signed at Washington, February 23rd, 1942.
- ↑ a b c d e Smaga 1992 ↓, s. 167.
- ↑ Rafał Ziemkiewicz: Jakie piękne samobójstwo, Fabryka Słów Sp. z o.o. 2014.
- ↑ a b Borys Sokołow: Prawdy i mity Wielkiej Wojny Ojczyźnianej 1941-1945, Wyd. Arkadiusz Wingert, Kraków 2015, ISBN 978-83-606-8240-1.
- ↑ Wojciech Duch: Lend-Lease. Amerykańska pożyczka, która pomogła aliantom wygrać II wojnę światową. Historia.org.pl, 2022-04-07. [dostęp 2022-10-16].
- ↑ Wolfgang Schumann (et al.): Deutschland im Zweiten Weltkrieg. Akademie-Verlag, Berlin 1982, tom 3, s. 468.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- George Mellinger: Soviet Lend-Lease Fighter Aces of World War 2. Osprey Publishing Ltd, 2006. ISBN 978-1-84603-041-3.
- Rodric Braithwaite: Moskwa 1941 Największa bitwa II wojny światowej. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008. ISBN 978-83-240-1030-1.
- Anthony Beevor: Berlin 1945 Upadek. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2009. ISBN 978-83-240-1184-1.
- Józef Smaga: Narodziny i upadek imperium ZSRR 1917-1991. Kraków: 1992. ISBN 83-7006-456-6.
