Keton cisimcikleri
-3-Hydroxy_butyric_acid_Structural_Formula_V1.svg?lang=tr)
Keton cisimcikleri veya nadiren Keton cisimleri, karaciğer tarafından yağ asidi oksidasyonunun sonucunda oluşan keton grubu içeren suda çözünebilen moleküller veya bileşiklerdir (ketogenez).[1][2] Keton cisimcikleri, asetil CoA'ya dönüşüp ardından sitrik asit döngüsüne girerek enerji elde edilmek üzere oksitlendiği ekstrahepatik dokulara kolaylıkla taşınır.[3][4] Asetoasetik asit (asetoasetat), beta-hidroksibütirat ve aseton bu karaciğer kaynaklı keton gruplarıdır.
Keton cisimcikleri, karaciğer tarafından düşük gıda alımı (açlık), düşük karbonhidratlı diyetler, açlık[a], uzun süreli yoğun egzersiz[5], alkolizm veya teadvi edilmemiş(veya yetersiz tedavi edilmiş) tip 1 diyabet gibi sınırlı kalori mevcudiyeti durumlarında üretilir. Karaciğerdeki glikojen depolarının tükendikten sonra (genellikle perhizin ilk 24 saati için tükenir.) kana salgılanır.[2] Keton cisimcikleri, besin eksikliğini zamanlarında bellek oluşumunu sürdürebilmek için glia hücrelerinde de üretilebilir.[3]
İki asetil-CoA, koenzim kısımlarını(-CoA kısımları) kaybettiğinde asetoasetat adı verilen kovalent dimer oluşturabilir. β-hidroksibütirat ise asetoasetatın indirgenmiş, yani keton grubunun alkole (ya da hidroksil) dönüştüğü formudur. İkisi de 4 karbonlu moleküllerdir ve önemli bir istisna olan karaciğer dışındaki dokularda kolayca tekrardan asetil-CoA'ya dönüşebilirler. Aseton, asetoasetatın dekarboksile olmuş halidir ve karaciğerdeki laktik aside dönüşüp ardından okside olup pirüvik aside dönüştüğü detoksifikasyonun haricinde tekrardan asetil-CoA'ya dönüşemez.
Keton cisimciklerinin kendine has bir kokusu vardır. Ketozis ve ketoasidozis hastalıkları, kişilerin nefesinden kolayca tespit edilebilir. Genellikle meyvemsi ya da oje çıkarıcıya(genelde aseton veya etil asetat içerir) benzer bir koku olarak tarif edilir.
Endojenik üç keton cisimciğinin haricinde triheptanoin gibi sentetik trigliseritlerin metabolizması sonucunda β-ketopentanoat ve β-hidroksipentanoat gibi başka keton cisimcikleri de oluşabilir.
Keton cisimcikleri kalp, beyin ve kasta kullanılabilir ama karaciğerde kullanılamaz. Bir asetoasetat molekülünün mitokondride oksidasyonu neticesinde 2 guanozin trifosfat (GTP) ve 22 adenozin trifosfat (ATP) elde edilir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dipnot
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Açlık kelimeleri sırasıyla fasting "besinlerin sindirim ve absorpsiyonunun tamamen bittiği metabolik hal; tüm gece bir şey yememiş birinin metabolik hali" ve starvation "organizmanın canlılığını sürdürebilmek için gereken enerji miktarının altında kalorik enerji alması" kelimelerinin karşılığı olarak kullanılmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Cahill, George F.; Veech, Richard L. (2003). "Ketoacids? Good medicine?". Transactions of the American Clinical and Climatological Association. 114: 149–161; discussion 162–163. ISSN 0065-7778. PMC 2194504 $2. PMID 12813917. 16 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi31 Temmuz 2025.
- ^ a b Stryer, Lubert (1995). Biochemistry. 4th ed. Internet Archive. New York : W.H. Freeman. ss. 510-515, 581-613, 775-778. ISBN 978-0-7167-2009-6.
- ^ a b Silva, Bryon; Mantha, Olivier L.; Schor, Johann; Pascual, Alberto; Plaçais, Pierre-Yves; Pavlowsky, Alice; Preat, Thomas (Şubat 2022). "Glia fuel neurons with locally synthesized ketone bodies to sustain memory under starvation". Nature Metabolism (İngilizce). 4 (2): 213–224. doi:10.1038/s42255-022-00528-6. ISSN 2522-5812. 14 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi31 Temmuz 2025.
- ^ Mary K. Campbell (2006). Biochemistry. Internet Archive. Brooks/Cole. s. 579. ISBN 978-0-534-40521-2.
- ^ Koeslag, J H; Noakes, T D; Sloan, A W (Nisan 1980). "Post‐exercise ketosis". The Journal of Physiology (İngilizce). 301 (1): 79–90. doi:10.1113/jphysiol.1980.sp013190. ISSN 0022-3751. PMC 1279383 $2. PMID 6997456. 25 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi31 Temmuz 2025.
Harici linkler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ketone+Bodies, ABD Milli Sağlık Kütüphanesinin Medical Subject Headings (MeSH) sisteminden