Przejdź do zawartości

HMCS Athabaskan (1941)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z HMCS Athabaskan (1943))
HMCS Athabaskan
Ilustracja
„Athabaskan” na przełomie 1943/44 roku
Klasa

niszczyciel

Typ

Tribal

Historia
Stocznia

Vickers-Armstrong, Newcastle upon Tyne Anglia

Położenie stępki

31 października 1940

Wodowanie

18 listopada 1941

 Royal Canadian Navy
Nazwa

Athabaskan

Wejście do służby

3 lutego 1943

Zatopiony

29 kwietnia 1944

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

standardowa: 1927 t
pełna: 2519 t

Długość

114,9 m

Szerokość

11,12 m

Zanurzenie

3,96 m

Napęd
2 turbiny parowe o mocy 44 000 KM,
3 kotły parowe, 2 śruby
Prędkość

36 w.

Zasięg

5700 Mm przy 15 w.

Uzbrojenie
• 1944:
6 dział 120 mm (3×II)
2 działa 102 mm plot. (1×II)
4 działka 40 mm plot. (1×IV)
12 działek 20 mm plot. (6×II)
4 wt 533 mm (1×IV),
40 bg, 2 mbg
Załoga

190

Multimedia w Wikimedia Commons

HMCS Athabaskan – kanadyjski niszczyciel typu Tribal z okresu II wojny światowej. zwodowany w 1941 roku (pierwszy o tej nazwie). Nosił numer burtowy G07. Służył w kanadyjskiej marynarce (Royal Canadian Navy) od 1943 roku. Został zatopiony 29 kwietnia 1944 roku u wybrzeży Francji przez okręty nawodne. Nazwę tę nosił później drugi niszczyciel tego typu.

Za przebieg służby otrzymał dwa wyróżnienia bitewne (battle honours): Arktyka 1943 i kanał La Manche 1944.

Budowa

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Niszczyciele typu Tribal (1936).

Po wybuchu II wojny światowej Kanada, będąca wówczas dominium brytyjskim, rozpoczęła poszukiwanie nowoczesnych niszczycieli dla wzmocnienia swojej marynarki[1]. Wybór padł na najsilniejsze brytyjskie jednostki tej klasy – wielkie niszczyciele typu Tribal[1]. Z powodu małego doświadczenia stoczni kanadyjskich, zamówienie na pierwszą parę: „Iroquois” i „Athabaskan” złożono 5 kwietnia 1940 roku w brytyjskiej stoczni Vickers-Armstrong w Newcastle upon Tyne, a potem zamówiono tam jeszcze dwa okręty i cztery w Kanadzie[1]. W konstrukcji niszczycieli budowanych dla Kanady wprowadzono ulepszenia, wynikające z dotychczasowej służby brytyjskich okrętów, w tym zamieniono czwarte podwójne stanowisko dział kalibru 120 mm na nadbudówce rufowej (w pozycji „X”) na stanowisko armat przeciwlotniczych kalibru 102 mm i podwyższono stanowisko działek przeciwlotniczych 40 mm, zamieniając je miejscami z platformą reflektora, a także obniżono drugi komin i dodano balast dla polepszenia stateczności[2]. Ich nazwy podążały za wzorem brytyjskim, odzwierciedlając rdzenne ludy Kanady[3].

Stępkę pod budowę późniejszego „Athabaskan” położono 31 października 1940 roku, pod numerem stoczniowym 28 (Job No. 4234)[3]. Początkowo okręt miał nosić nazwę „Iroquois” i być wodowany jako pierwszy, lecz jego budowa opóźniła się na skutek zniszczeń od nalotów niemieckich i władze kanadyjskie zdecydowały o zamianie nazw okrętów, aby pierwszy był wodowany okręt o nazwie „Iroquois”[3][1]. Kadłub wodowano 18 listopada 1941 roku już jako „Athabaskan”[3][1]. Okręt ukończono 3 lutego 1943 roku, jako drugi z kanadyjskich Tribali[1]. Otrzymał nazwę od ludu Atabasków i brytyjski numer burtowy G07[3].

Opis techniczny

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Niszczyciele typu Tribal (1936).

Skrócony opis ogólny

[edytuj | edytuj kod]

Niszczyciele typu Tribal miały architekturę typową dla niszczycieli, z podniesionym pokładem dziobowym na ok. 40% długości kadłuba, lekko wznoszącym się ku dziobowi[4]. Artyleria główna i przeciwlotnicza średniego kalibru była umieszczona w czterech dwudziałowych stanowiskach umieszczonych na pokładzie i piętrze nadbudówek na dziobie i rufie w superpozycji. Spaliny z kotłów były odprowadzane przez dwa kominy – przy czym drugi komin od początku był obniżony o 1,2 m dla polepszenia ostrzału[5]. Stalowy kadłub dzielił się na 16 poprzecznych przedziałów wodoszczelnych[4]. Okręty kanadyjskie miały wyporność standardową: 1927 ts (ton angielskich), a pełną 2519 ts[6]. Długość całkowita okrętów wynosiła 114,9 m, a szerokość: 11,12 m[6]. Zanurzenie przy wyporności pełnej w toku wojny sięgało 4,1 m[7].

Siłownia okrętowa była w układzie liniowym i mieściła się w trzech kotłowniach i jednej maszynowni[8]. Okręty napędzane były przez dwa zespoły turbin parowych systemu Parsonsa z reduktorami, mieszczące się we wspólnej maszynowni[8]. Maszyny były wyprodukowane w firmie Parsons(inne języki) w Wallsend[1]. Turbiny poruszały dwie trzyłopatowe śruby o średnicy 3120 mm[8]. Parę dostarczyły trzy trójwalczakowe kotły parowe wodnorurkowe typu Admiralicji z przegrzewaczami, o ciśnieniu roboczym 21,2 at[8]. Moc projektowa siłowni wynosiła 44 000 KM[8]. Prędkość projektowa wynosiła 36 węzłów przy niepełnym obciążeniu, a 32,5 węzła przy pełnej wyporności[8]. Zapas paliwa na okrętach kanadyjskich wynosił 505 ton mazutu[6]. Zasięg sięgał 5700 mil morskich przy prędkości 15 w., 3200 mil morskich przy 20 w. lub 1200 mil morskich przy prędkości maksymalnej (dane dla okrętów brytyjskich)[6].

Załoga liczyła etatowo 190 osób (dane dla okrętów brytyjskich)[9]. Ulegała ona zwiększeniu do 260–300 osób pod koniec wojny[9].

Uzbrojenie i zmiany

[edytuj | edytuj kod]

Główną artylerię stanowiły początkowo działa kalibru 120 mm Mk XII na podwójnych podstawach CP Mk XIX, osłoniętych maskami[10]. Na kanadyjskich niszczycielach typu Tribal, tak jak na zmodernizowanych okrętach brytyjskich, było sześć dział na trzech podstawach: na pokładzie dziobowym, nadbudówce dziobowej i pokładzie rufowym[11]. Długość lufy wynosiła 5400 mm – 45 kalibrów (L/45)[10]. Donośność maksymalna sięgała 15 520 m, kąt podniesienia wynosił od -10° do +40°, a masa pocisku 22,68 kg[10]. Zapas amunicji wynosił 200 pocisków półpancernych na działo oraz 50 burzących z zapalnikiem czasowym do strzelania przeciwlotniczego i 50 oświetlających na okręt (pod koniec wojny udział pocisków burzących w jednostce ognia wzrósł do około połowy)[10].

Od początku zamiast czwartej podstawy dział 120 mm (na nadbudówce rufowej w pozycji „X”) kanadyjskie okręty otrzymały dwie armaty przeciwlotnicze kalibru 102 mm Mk XVI na podwójnej podstawie Mk XIX, skuteczne także przeciw celom nawodnym[11]. Szybkostrzelność dział 102 mm wynosiła do 20 strz/min, kąt podniesienia luf od -10° do +85°[11].

Małokalibrowa artyleria przeciwlotnicza obejmowała przede wszystkim poczwórnie sprzężone działko automatyczne Vickers 40 mm Mk VIII pom-pom na podstawie Mk VII. Miało ono długość luf: L/39, donośność maksymalną w poziomie 4572 m, a w pionie 3960 m i strzelało pociskami o masie 0,91 kg z prędkością początkową 585 m/s[12]. Kąt podniesienia wynosił od -10° do +80°[12]. Szybkostrzelność praktyczna wynosiła do 98 strzałów na minutę na lufę[12]. W odróżnieniu od brytyjskich okrętów, kanadyjskie Tribale miały lepsze, wyższe umieszczenie działek 40 mm, na podwyższonej platformie nad nadbudówką rufową, dające im większy kąt ostrzału[13]. Od razu też otrzymały automatyczne działka 20 mm Oerlikon zamiast mało skutecznych poczwórnych karabinów maszynowych kalibru 12,7 mm[11]. „Athabaskan” początkowo otrzymał sześć pojedynczych działek tego kalibru, umieszczonych parami: na skrzydłach mostka, na platformie między kominami i na nadbudówce rufowej[11][13]. Przy okazji remontu uszkodzeń jesienią 1943 roku zamieniono je na sześć podwójnie sprzężonych stanowisk Mk V z napędem mechanicznym (łącznie 12 działek 20 mm), jak na późniejszych okrętach tego typu[11][13].

Uzbrojenie torpedowe składało się z jednego poczwórnego aparatu torpedowego QR Mk IX kalibru 533 mm z czterema torpedami parogazowymi Mk IX, o masie materiału wybuchowego 340 kg trotylu[14]. Osiągały one zasięg 12 350 m z prędkością 30 w lub 9600 m z prędkością 36 w[14]. Wprowadzone później torpedy Mk IX* miały zasięg większy o ok. 450 m[15]. Uzbrojenie przeciwpodwodne początkowo według projektu składało się z jednej zrzutni bomb głębinowych i dwóch miotaczy Thornycroft Mk II[14]. Miotacze bomb głębinowych od razu umieszczono o poziom niżej, niż oryginalnie – na pokładzie rufowym[13]. Zapas bomb typowo wynosił 20, przy tym w toku wojny zwiększono go do 30, a ostatecznie do 46[14].

Wyposażenie i zmiany

[edytuj | edytuj kod]

„Athabaskan” miał przyrządy kierowania ogniem takie jak oryginalne brytyjskie niszczyciele typu Tribal: dalocelownik DCT Mk I w obrotowej wieży na dachu nadbudówki dziobowej i osobny dalocelownik sprzężony z dalmierzem (R/F Director) Mk II(W) na platformie za nim[16]. Od początku kanadyjskie okręty były wyposażane w radary, w tym radar kierowania ogniem Type 285 montowany nad dalocelownikiem, służący przeciwko celom powietrznym i nawodnym[11]. Na maszcie montowano radar dozoru ogólnego Type 291 z anteną w formie litery X[11]. „Athabaskan” i „Iroquois” otrzymały też system identyfikacji swój-obcy Type 242 z anteną określaną potocznie jako „kandelabr”[11]. Standardowo niszczyciele typu Tribal miały hydrolokator (Asdic) typ 144[14]. „Athabaskan” był też wyposażony w radionamiernik wysokiej częstotliwości HF/DF (jako jeden z nielicznych kanadyjskich Tribali)[17]. Podczas remontu uszkodzeń między wrześniem a listopadem 1943 roku maszt trójnożny zamieniono na nowy kratownicowy[3].

Służba

[edytuj | edytuj kod]

II wojna światowa

[edytuj | edytuj kod]

HMCS „Athabaskan” wszedł do służby w Królewskiej Marynarce Kanadyjskiej po ukończeniu i próbach odbiorczych 15 lutego 1943 roku[3]. Niszczyciel został przydzielony do brytyjskiej Floty Metropolii (Home Fleet) z bazą w Scapa Flow, gdzie początkowo miał miejsce okres docierania mechanizmów i załogi[3]. Od 22 lutego bazował w Clyde, pełniąc zadania eskortowe w ramach Dowództwa Północnozachodnich Podejść (NW Approaches)[3]. 11 marca został uszkodzony w Greenock przez przycumowany obok zbiornikowiec zaopatrzeniowy „Danmark”, po czym do 21 marca był remontowany na miejscu[3][18].

19 czerwca 1943 roku okręt został przebazowany na południe Anglii do dowództwa Plymouth Command w Plymouth, jednakże do 16 lipca był naprawiany w HMNB Devonport po uszkodzeniach w kolizji ze stawiaczem sieci „Bargate” w Scapa Flow 18 czerwca[3]. Działał następnie w Zatoce Biskajskiej. 28 sierpnia został uszkodzony na zachód od Vigo bombą kierowaną Hs 293 z niemieckiego bombowca Do 217E z dywizjonu II/KG 100[18]. Bomba uderzyła w część dziobową z lewej burty, lecz niszczyciel dopłynął o własnych siłach do Plymouth[3]. Zginęło czterech członków załogi, a 37 zostało rannych[18]. Remont w Devonporcie ukończono w listopadzie, przy czym okręt otrzymał nowy maszt kratownicowy[3].

25 kwietnia 1944 roku „Athabaskan” wyszedł na operację Tunnel w celu zwalczania żeglugi przybrzeżnej w Zatoce Biskajskiej w ramach zespołu Force 26 z krążownikiem HMS „Black Prince” i bliźniaczymi niszczycielami HMCS „Haida”, „Huron” i HMS „Ashanti”[3]. Po godz. 2 w nocy 26 kwietnia na wschód od wysp Sept Îles doszło do bitwy z niemieckimi torpedowcami typu 1939: T24, T27 i T29[19]. Dwa pierwsze zostały uszkodzone, a T29 zatopiony, głównie artylerią „Haidy” i „Athabaskana”[19].

W nocy 28 kwietnia „Haida” i „Athabaskan” stanowiły daleką osłonę operacji Hostile 26, obejmującej stawianie zagrody minowej na północny wschód od wyspy Île-de-Batz przez osiem kutrów typu ML eskortowanych przez dwa kutry torpedowe MTB-677 i MTB-717 typu Fairmile D[3][20]. Po godz. 4 rano 29 kwietnia doszło do przechwycenia przez nie dwóch wykrytych wcześniej przez radar brzegowy niemieckich torpedowców T24 i T27, płynących z Saint-Malo do Brestu[21]. Na początku bitwy zaskoczone niemieckie okręty wykonały zwrot, odpalając 12 torped, z których 9 jednak wystrzelono w przeciwnym kierunku[21]. Mimo to jedna z trzech torped wystrzelonych przez T24 trafiła o 4:17 „Athabaskan” w rufę z lewej burty[21]. Według wersji oficjalnej, o 4:27 doszło do wybuchu rufowej komory amunicyjnej 102 mm na skutek pożaru i okręt zatonął[20]. Według innej wersji i raportów ocalałych, przyczyną zatonięcia było trafienie po pięciu minutach drugą torpedą w lewą burtę w rejonie kotłowni, wybuch kotłów i przełamanie okrętu[3][22]. Zdaniem niektórych autorów, uszkodzony niszczyciel został omyłkowo storpedowany przez własny kuter torpedowy MTB-677, który wcześniej ostrzelał go z karabinów maszynowych, powodując śmierć jednego marynarza[20]. „Haida” później w toku starcia zniszczyła artylerią torpedowiec T27[23]. „Athabaskan” zatonął na pozycji 48°43′N 4°32′W/48,716667 -4,533333[3]. Zginęło 128 ludzi z załogi, w tym dowódca John Stubbs[23]. 42 ludzi zostało uratowanych przez „Haidę”, a sześciu zostało uratowanych przez pozostawioną przez nią motorówkę z ochotniczą trzyosobową załogą (wraz z dwoma członkami załogi „Haidy”, którzy wypadli za burtę), którą dopłynęli w pobliże Wysp Brytyjskich[3][24]. Po godz. 7.15 nadpłynął z powrotem torpedowiec T24 i dwa trałowce niemieckie, które uratowały jeszcze 85 ludzi, wziętych do niewoli[24].

Za przebieg służby okręt otrzymał dwa wyróżnienia bitewne (battle honours): Arktyka 1943 i kanał La Manche 1944[3]. Był jedynym utraconym kanadyjskim niszczycielem typu Tribal[18]. Nazwę „Athabaskan” potem otrzymał drugi kanadyjski niszczyciel tego typu, ukończony po wojnie[1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h Patianin 2012 ↓, s. 15-16.
  2. ↑ Patianin 2012 ↓, s. 16, 49.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Mason 2001 ↓.
  4. ↑ a b Patianin 2012 ↓, s. 18-21.
  5. ↑ Patianin 2012 ↓, s. 45, 49.
  6. ↑ a b c d Patianin 2012 ↓, s. 37.
  7. ↑ Lyon 1978 ↓, s. 61.
  8. ↑ a b c d e f Patianin 2012 ↓, s. 21.
  9. ↑ a b Patianin 2012 ↓, s. 36.
  10. ↑ a b c d Patianin 2012 ↓, s. 27-28.
  11. ↑ a b c d e f g h i Patianin 2012 ↓, s. 45-49.
  12. ↑ a b c Patianin 2012 ↓, s. 28-29.
  13. ↑ a b c d Hodges 1971 ↓, s. 57-59.
  14. ↑ a b c d e Patianin 2012 ↓, s. 30-31.
  15. ↑ Patianin 2012 ↓, s. 30.
  16. ↑ Patianin 2012 ↓, s. 31, 48-49.
  17. ↑ Hodges 1971 ↓, s. 43.
  18. ↑ a b c d Patianin 2012 ↓, s. 139.
  19. ↑ a b Patianin 2012 ↓, s. 106-107.
  20. ↑ a b c Bukała 1998 ↓, s. 18-22.
  21. ↑ a b c Bukała 1998 ↓, s. 19.
  22. ↑ Bukała 1998 ↓, s. 19-20.
  23. ↑ a b Patianin 2012 ↓, s. 108-109.
  24. ↑ a b Bukała 1998 ↓, s. 21.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Grzegorz Bukała. Fatalny zbieg okoliczności czy tragiczna pomyłka?. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 5/1998, s. 18-22, 1998. 
  • Peter Hodges: Tribal Class Destroyer. Royal Navy and Commonwealth. Londyn: Almark Publishing, 1971. ISBN 0-85524-047-4. (ang.).
  • David Lyon: The British Tribals, 1935. W: Robert Gardiner (red.): Super destroyers. Greenwich: Conway Maritime Press, 1978, s. 48-61, seria: Warship Special. 2. ISBN 0-85177-131-9. (ang.).
  • Geoffrey Mason: HMCS ATHABASKAN (G 07) - Tribal-class Destroyer. naval-history.net, 2001. (ang.).
  • Siergiej Patianin: Superesmincy Churchilla. Samyje bojewyje korabli Korolewskogo fłota. Moskwa: Jauza / Eksmo, 2012. ISBN 978-5-699-60471-5. (ros.).
Niszczyciele typu Tribal
Okręty brytyjskie
Program z 1935
Program z 1936
Okręty kanadyjskie
Budowy Vickers
Budowy Halifax
Okręty australijskie
Budowy Cockatoo

Royal Navy

Royal Canadian Navy

Royal Australian Navy

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=HMCS_Athabaskan_(1941)&oldid=77906992”