Banu Avs
| Avs بنو أوس | |
|---|---|
| Nisba | Avsiy |
| Joylashuv | Madina, Hijoz |
| Tili | arab |
| Dini | sunniy, islom |
Banu Avs (arabcha: بنو أوس „Avs oʻgʻillari“) yoki oddiygina Avs (shuningdek, Aus deb atalgan) – Madinadagi asosiy arab qabilalaridan biri. Ikkinchisi Xazraj boʻlib, ikkisi hijratdan keyin ansorlarni („Muhammadning yordamchilari“) tashkil qilgan[1][2][3].
Avs qabilasi qahtoniy arablarning bir boʻlagi boʻlgan qadimgi Azd qabilasidan kelib chiqqan[4]. Avs va Xazraj islomdan oldingi davrda Banu Qayla (بنو قيلة) nomi bilan mashhur boʻlgan[5].
Etimologiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Avs soʻzi „sovgʻa“ degan maʼnoni anglatadi, yaʼni „Manotning sovgʻasi“ iborasining qisqarishidan (arabcha:أوس مناة, „Manotning sovgʻasi“). Islom davrida bu ism Avsullohga (arabcha: أوس الله) oʻzgartirilgan[6].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Taxminan milodiy 300-yilda[7] Avsning bobosi Saʼlaba ibn Amr oʻz qabilasidan ajralib, Yasribga (Madinaga) joylashdi[8]. Oʻsha paytda Yasrib yahudiy urugʻlari tomonidan boshqarilardi va Banu Qayla bir muncha vaqt yahudiylarga boʻysundi. Xazraj palma daraxtlari va qal’alardan ulush oldi[9]. Shunday qilib, 5-asrda, Banu Qayla Yasrib nazoratini oldi[10] va yahudiylar taxminan bir asr davomida asosiy fondan chiqdi[11].
Hijratdan oldingi davrda Avs qabilasining boshligʻi Voil urugʻidan boʻlgan Abu Qays al-Aslat rahbarlikni Abdulashhal urugʻidan boʻlgan Hudayr ibn Simoqqa topshirdi. Jiddiy magʻlubiyatdan soʻng Abdulashhal va Zafar Yasribdan chiqarildi. Xazrajiy urugʻidan boʻlgan Amr ibn Nu’mon Banu Qurayza va Banu Nodir qabilalarini bir-biriga qarama-qarshi boʻlgan ittifoqqa siqib chiqardi[12]. Muzayna koʻchmanchilari ham ularga qoʻshildi. Abdulloh ibn Ubay va boshqa bir xazraj boshliqlari[13], shuningdek, yahudiy qabilasi Banu Qaynuqo[14] hamda koʻchmanchi Juhayna va Ashjaʼdan tashqari koʻpchilik xazrajiylar Amr ibn Nu’monni qoʻllab-quvvatladilar. Horisaning avsiy urugʻi betaraf boʻlib qoldi. Keyin, taxminan, 617-yilda Buos jangi boshlandi: Avslar avvaliga ortga chekinishdi, lekin oxir-oqibat raqiblarini magʻlub etishdi. Har ikki tomonning yetakchilari halok boʻldi[13].
Shia manbalari ularni yahudiylar deydi[15]. Lekin bir yahudiy manbasi ular va Banu Xazraj IV asrda Madinaga Yamandan kelgan arab qabilalari ekanligini aytadi. Yahudiy manbasining aytishicha, bu ikki qabila 5-asrda „tashqaridan yordam chaqirib, ziyofatda xiyonatkorona qirgʻin qilish“ orqali Madina hokimiyatini yahudiylardan tortib olgan[16].
Shia manbasining aytishicha, ular 120 yildan beri urushib kelgan va dushman boʻlgan[17]. Yahudiy manbasining taʼkidlashicha, ular Islom paygʻambari Muhammad Madinaga hijrat qilishlaridan bir necha yil oldin Buos jangida bir-biriga qarshi urushga kirishgan[18].
Madinada koʻplab yahudiy qabilalari boʻlgan: Banu Nodir, Banu Qurayza, Banu Qaynuqo va yana 9 ta shunday qabilalar boʻlgan. Ammo Madina konstitutsiyasida Qaynuqo, Nodir va Qurayza nomi yoʻq. Baʼzilarida yahudiy boʻlmagan yirik arab qabilalarining oilaviy urugʻlari (masalan, Muhammad va uning birinchi izdoshlarini taklif qilish va boshpana berish tashabbusi bilan „Al-Ansor“ unvoniga sazovor boʻlgan Banu Avs qabilasi), boshqalari qabilalarida yahudiy boʻlmagan oilaviy urugʻlarga ega, yana boshqalari esa yahudiy edi.
Buos jangida Banu Nodir va Banu Qurayza qabilalari Banu Avs bilan, Banu Qaynuqo qabilasi esa Banu Xazraj bilan ittifoq tuzdilar. Ikkinchisi uzoq va umidsiz jangdan soʻng magʻlubiyatga uchradi[19].
Hijratdan soʻng
[tahrir | manbasini tahrirlash]Banu Avs Madina konstitutsiyasiga musulmonlarning ittifoqchilari, „moʻminlar bilan bir millat“ sifatida kiritilgan[20][21]. Keyin Banu Avs va boshqalar ansorlar nomi bilan mashhur boʻldilar. [ iqtibos kerak ]
Banu Qurayza Madinada yashaydigan yahudiy qabilasi edi. Banu Qurayzaning xiyonati uchun va Xandaq jangida musulmonlar va ularning ittifoqchilarini yoʻq qilish maqsadida Madinaga shafqatsiz hujum boshlagan Makkalik butparast dushmanlarga yordam berlgani uchun qasos sifatida 627-yilda Islomni qabul qilgan bir necha kishidan tashqari qabila odamlari oʻlimga hukm qilindi.
Banu Qurayza Buos jangida Banu Avsning ittifoqchisi boʻlganligi sababli, Banu Avs qabilasining boshligʻi Saʼd ibn Muozni qozi qilib sayladilar. U erkaklarni oʻlimga, ayollar va bolalarni esa qullikka hukm qildi[22]. Saʼd ibn Muozning oʻzi voqeadan koʻp oʻtmay, Xandaq jangida olgan jarohatlari tufayli vafot etdi.
Qabilaga mansub kishilar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Saʼd ibn Muoz – boshliq
- Bashir ibn Saʼd – faol qabiladosh[23]
- Usayd ibn Hudayr ibn Sammak[24]
- Saʼd ibn Xaysama ibn al-Horis[24]
- Rifoa ibn Abdulmunzir ibn Zubayr[24]
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Watt 1986, s. 771.
- ↑ Gottheil & Hirschfeld
- ↑ Jacobs & Montgomery
- ↑ Peters, Francis E.. Muhammad and the Origins of Islam (en). SUNY Press, 1994. ISBN 9780791418758.
- ↑ Watt 1986, s. 771.
- ↑ Watt 1986, s. 771.
- ↑ Muir 1858, s. ccxxx.
- ↑ Al Mubarakpuri 2002, ss. 24–25.
- ↑ Watt 1986, s. 771.
- ↑ Muir 1858, s. ccxxxi.
- ↑ Jacobs & Montgomery
- ↑ Watt 1986, s. 771.
- ↑ 13,0 13,1 Bosworth 1986, s. 1283.
- ↑ Jacobs & Montgomery
- ↑ The Message Webarxiv andozasida xato:
|url=qiymatini tekshiring. Boʻsh. - ↑ Jacobs & Montgomery
- ↑ The Message Webarxiv andozasida xato:
|url=qiymatini tekshiring. Boʻsh. - ↑ Jacobs & Montgomery
- ↑ Jacobs & Montgomery
- ↑ The Message Webarxiv andozasida xato:
|url=qiymatini tekshiring. Boʻsh. - ↑ „Medina Charter - Wikisource“. en.wikisource.org. 2006-yil 27-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Jacobs & Montgomery
- ↑ Imamate: The Vicegerency of the Prophet Al-islam.org
- ↑ 24,0 24,1 24,2 The Sealed Nectar The Second ‘Aqabah Pledge Webarxiv andozasida xato:
|url=qiymatini tekshiring. Boʻsh. on SunniPath.