Andrzej Sitkowski

Andrzej Sitkowski

Sowa

strzelec
Data i miejsce urodzenia	9 listopada 1928 Warszawa
Data i miejsce śmierci	14 lutego 2025 Durach
Przebieg służby
Lata służby	1943–1944
Siły zbrojne	Armia Krajowa
Formacja	Szare Szeregi
Jednostki	II Obwód "Żywiciel" (Żoliborz), Zgrupowanie Żyrafa II, pluton osłony sztabu 227
Późniejsza praca	brukarz, murarz, ekonomista, pisarz
Odznaczenia

Andrzej Sitkowski ps. Sowa (ur. 9 listopada 1928, zm. 14 lutego 2025 w Durach) – polski brukarz, murarz, ekonomista i pisarz, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski. Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Andrzej Sitkowski urodził się 9 września 1928 r. jako syn Antoniego Sitkowskiego i Heleny z domu Domańskiej. Jego zmarły przed wybuchem II wojny światowej ojciec był wyższym oficerem policji, matka zaś z wykształcenia nauczycielką, jednak w czasie okupacji zajmowała się wychowaniem dzieci i prowadzeniem gospodarstwa domowego. Sitkowski ma młodszą siostrę Magdę. Rodzina początkowo mieszkała w Warszawie przy ul. Ciepłej, później w Boernerowie i na warszawskich Bielanach przy ul. Babickiej 5 (Obecnie ul. Cegłowska 15). Podczas okupacji jego matka przyjęła pod opiekę, na prośbę pianistki Cecylii Kozak, zagrożone prześladowaniem ze względu na korzenie żydowskie siostry Hadassę i Marion Kozak, znane też jako Jadwiga i Maria, a także ich matkę Bronisławę Kozak z domu Landau. Sitkowski pomagał w utrzymaniu ukrywanej trójki i swojej rodziny poprzez handlowanie octem, papierosami oraz rozpalanie ognia w piecach kaflowych. Równocześnie uczęszczał na tajne komplety oraz do obowiązkowej szkoły zawodowej ojców marianów na Bielanach, gdzie kształcił się w zawodzie brukarza i murarza. Na prośbę Bronisławy Kozak uczył jej córkę Hadassę czytać i pisać.

Udział w powstaniu warszawskim

Sitkowski wstąpił do Szarych Szeregów w 1943 r. i brał udział w powstaniu warszawskim, walcząc na Żoliborzu. Dostał stopień strzelca w II Obwodzie „Żywiciel” Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej. Działał w zgrupowaniu „Żyrafa II” w plutonie osłony sztabu 227. Był wystawiony przez „Bojowe Szkoły” Szarych Szeregów („Szczury Kanałowe”). Po upadku powstania trafił do niewoli i został przetransportowany do Niemiec. Początkowo znalazł się w sowieckim obozie jenieckim, jednak później trafił do obozu alianckiego. Był jeńcem Stalagu XI A Altengrabow Kommando 274/1 Gatersleben. Następnie trafił do pracy w niemieckiej cukrowni w Gatersleben w Saksonii-Anhalt. Wówczas nawiązał kontakt z rodziną w Łodzi. Po wyzwoleniu przez amerykańskie wojsko udał się do Łodzi, gdzie spotkał się z matką i siostrą.

Losy powojenne

Po zakończeniu działań wojennych zamieszkał z rodziną w Łodzi. Został absolwentem studiów ekonomicznych, które rozpoczął w łódzkim oddziale Szkoły Głównej Handlowej, a zakończył na Uniwersytecie Łódzkim. W 1982 r. owdowiał, po czym w 1994 r. ponownie zawarł związek małżeński.

Po wojnie rodzina Kozaków, której udzielał pomocy podczas okupacji, udała się na emigrację. Hadassa Kozak została historyczką w Nowym Jorku, natomiast Marion Kozak ukończyła studia historyczne na London School of Economics i jest aktywistką polityczną w Wielkiej Brytanii.

Publikacje

• „UN Peacekeeping. Myth and Reality" 2006 Westport, Conn., Praeger Security International ISBN 978-0-275-99214-9

Odznaczenia

1 stycznia 1995 r. Andrzej Sitkowski został uhonorowany przez Jad Waszem medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Razem z nim tytuł ten otrzymała jego matka, Helena Sitkowska. 11 września 2000 r. został odznaczony Medalem za Ofiarność i Odwagę. 28 września 2015 r. został odznaczony Krzyżem Orderu Krzyża Niepodległości za wybitne zasługi w obronie niepodległości i suwerenności Państwa Polskiego. 30 lipca 2024 z okazji 80. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Zobacz też

• Historia Żydów w Polsce
• Polska pomoc Żydom w czasie II wojny światowej
• Zagłada Żydów na ziemiach polskich podczas okupacji niemieckiej