Acuèlh
Lutz sus...
L’apartheid foguèt una politica de segregacion raciala qu’es estada en vigor entre 1948 e 1990 en Sud-Africa e Namibia (alara jos tutèla sud-africana). Aqueste mot foguèt prononciat per lo primièr còp dins un discors de Jan Smuts, primièr Ministre d’Africa del Sud. Lo tèrme significa «separacion» en afrikaans e neerlandés mas es estat adoptat per gaireben totas las lengas per exprimir una situacion de discriminacion raciala.
La segregacion raciala comencèt durant lo colonialisme, mas l’oficializacion de l’apartheid comencèt après las eleccions generalas de 1948. La nòva legislacion classificava los abitants en grops racials (blancs, negres, coloured e indians) e las zònas residencialas foguèron segregadas per de transferiments forçats de populacion. Los abitants negres foguèron despossedits de la ciutadanetat e transferits dins un dels 10 territòris tribals autonòms diches bantostans, que quatre venguèron d’estats "independents". Lo govèrn segreguèt l’educacion, la santat e d’autres servicis publics, e reservèt per los blancs los de melhora qualitat e pels negres los piègers.
L’apartheid encontrèt una resisténcia intèrna considerabla. Lo govèrn respondiguèt a las protèstas e rebellions en illegalizant l’oposicion, e per una fòrta repression e en empresonant los líders anti-apartheid mai significatius, coma Nelson Mandela. Las reformas promogudas dins los ans 1980 capitèron pas d’estofar l’oposicion, e en 1990 lo president Frederik Willem de Klerk comencèt las negociacions per metre fin al sistèma. En 1994 i aguèt d'eleccions multiracialas per sufragi universal que ganhèt lo Congrès Nacional African de Nelson Mandela.
O sabiatz?
- Un aristocrata d'Auvèrnhe, Gilbèrt dau Motier de La Faieta (imatge), foguèt un general dins las doas revolucions americana e francesa.
- Lo lògo de l’OGC Niça pòrta en occitan Despì 1904 solament despuèi 2013.
- L’Encyclopaedia occitanica es pas una enciclopèdia.
- Lo grop de death metal Gojira que s’aperava Godzilla a sa creacion a Ondres, en Gasconha.
- Argentina a quatre noms egalament oficials: Nacion argentina, Províncias unidas del Riu de la Plata, Republica argentina e Confederacion argentina.
- D'un biais indirèct, la vila de Marselha auriá donat son nom a l’ouzo.
- L’estau de la comuna d’Embèrt z-es redond.
Nòvas
- 24 d'octobre: morís l’esquiaire occitan Julian Besson. (imatge)
- 24 d'octobre: Tufan Erhürman ven president de Chipre del Nòrd.
- 23 d'octobre: morís lo cantaire de reggae panamenc Japanese.
- 18 d'octobre: morís lo cantaire arlatenc Jan Mari Carlòtti.
- 14 d'octobre: lo president Andry Rajoelina fugís de Madagascar.
- 11 d'octobre: Patrick Herminie se ganha l'eleccion presidenciala de Seichèlas.
- 11 d'octobre: José Jerí ven president interimari de Peró.
- 7 d'octobre: Jeffrey Bostic es elegit president de Barbados.
- 3 d'octobre: Peter Mutharika ven president de Malawi.
- 3 d'octobre: Guilhèm V ven grand duc de Luxemborg.
- 1èr d'octobre: Matteo Rossi e Lorenzo Bugli venon capitanis regents de Sant Marin.
- 12 de setembre: Chandrapuram Ponnusami Radhakrishnan ven vice-president d’Índia.
- 9 de setembre: Sébastien Lecornu es nommat primièr ministre de l’Estat francés. Demissiona lo 6 d'octobre mas es tornar nommat lo 10.
- 9 de setembre: Sébastien Lecornu es nommat primièr ministre de l’Estat francés.
- 5 de setembre: Anutin Charnvirakul es elegit primièr ministre de Tailàndia.
- 19 d'agost: s'oficializa la descuberta d'un 29en satellit d'Uranus per Maryame El Moutamid.
- 7 d'agost: morís lo president de Birmania Myint Swe.
| Meta-Wiki Coordinacion de totes los projèctes* |
Wikiccionari Diccionari universal |
Wikinews Actualitats liuras* | |||||
| Wikilibres Ensemble de tèxtes pedagogics |
Wikiquote Recuèlh de citacions* |
Wikisource Bibliotèca universala | |||||
| Wikiversitat Comunautat pedagogica dobèrta* |
Wikispecies Inventari del vivent* |
Wikimedia Commons Banca de donadas multimèdia* |
*Projècte sens version en occitan o parcialament traduit