ប្រតីត្យសមុត្បាទគាថា

បដិមាមកពីទូលព្រះធាតុខេត្តកំពង់ស្ពឺ, ប្រតិមា​នេះ​សព្វថ្ងៃ​ទុក​នៅ​សារមន្ទីរ​ហ្គីម៉េត៍ ប្រភពមក​ពី​ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ

ប្រតីត្យសមុត្បាទ-គាថា (Pratītyasamutpāda-gāthā) ហៅផងដែរថា ប្រតីត្យសមុត្បាទ-ធារណី (Pratītyasamutpāda-dhāraṇī ) ឬ យេធម៌ាហេតុ គឺជាខគម្ពីរ ( គាថា ) និង ធារណី ដែលពុទ្ធសាសនិកប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយក្នុងសម័យបុរាណ មុខងារ ឬ មន្ត ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយ។ អក្ខរាវិរុទ្ធដ៏ពិសិដ្ឋ។ វាត្រូវបានគេរកឃើញជាញឹកញាប់ ឆ្លាក់នៅលើ ចេតិយ ស្តូប រូប ឬដាក់ក្នុងចេតិយ។

ប្រតីត្យសមុត្បាទ-គាថា ប្រើជា ភាសាសំស្រ្កឹត ក៏ដូចជា ភាសាបាលី ។ វាត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងផ្នែក មហាវគ្គ នៃ Vinaya Pitaka នៃ បាលី ។ មន្ត្រ ត្រូវបានគេប្រើយ៉ាងទូលំទូលាយ។ វាត្រូវបានគេប្រើនៅ Sarnath, Tirhut, Kanari Copperplate, Tagoung, Sherghatti, នៅជិត Gaya, ជួរឈរ Allahabad, Sanchi ជាដើម។

យោងតាមប្រភពគម្ពីរព្រះពុទ្ធសាសនា ពាក្យទាំងនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយ Arahat Assaji (សំស្ក្រឹត: Aśvajit, អស្វជិត) នៅពេលសួរអំពីការបង្រៀនរបស់ព្រះពុទ្ធ។ នៅនឹងកន្លែងនោះ ព្រះសារីបុត្ត (សំស្ក្រឹត: Śāriputra) បានដល់ដំណាក់កាលនៃ ការចូលចរន្ត ហើយក្រោយមកបានចែករំលែកខគម្ពីរនេះជាមួយមិត្តរបស់គាត់ មោគ្គល្លាន (សំស្ក្រឹត: Maudgalyayana) ដែលបានចូលស្ទ្រីមផងដែរ។ រួច​ទៅ​គាល់​ព្រះពុទ្ធ​រួម​ជា​មួយ​សិស្ស ៥០០ នាក់ ហើយ​សុំ​ធ្វើ​ជា​សិស្ស​របស់​ព្រះអង្គ។

អត្ថបទដើម

ខ្មែរ

ក្នុងអក្សរខ្មែរសរសេរថា :

យេ ធម៌ា ហេតុប្រភវា ហេតុំ តេសាំ តថាគត ហ្យវទត តេសាំ ច យោ និរោធ ឯវំ វាទី មហាស្រមណះ

បន្ទះសក្ការៈដែលមានរូបព្រះពុទ្ធនៅសារមន្ទីរសិល្បៈ Cleveland ដែលមានដើមកំណើតពីព្រះពោធិសត្វ ហើយមានរូបព្រះពុទ្ធបដិមានៅខាងក្រោម៖ ពង្រីកដើម្បីមើលអត្ថបទ

សំស្ក្រឹត

រូបភាពនៃចម្លាក់ព្រះពុទ្ធដែលរកឃើញដោយ Stein នៅ គុហា Mogao ទីក្រុង Dunhuang ប្រទេសចិន។ ការឆ្លាក់គឺជាស៊េរីនៃ ធារណី និង មន្ត្រ ដែលចាប់ផ្តើមជាមួយ Pure Land Rebirth Dharani ប៉ុន្តែក៏រួមបញ្ចូលផងដែរនូវប្រភពដើមអាស្រ័យ គាថា ។

ប្រភពដើមអាស្រ័យ ធារណី អក្សរ Ranjana និង ទីបេ

គាថា / ធារណី ជាភាសាសំស្រ្កឹត មានដូចតទៅ៖

ये धर्मा हेतु-प्रभवा हेतुं तेषां तथागतो ह्यवदत्तेषां च यो निरोध एवंवादी महाश्रमणः

ការសរសេរតាមសូរស័ព្ទ IAST ៖

ye dharmā hetuprabhavā hetuṃ teṣāṃ tathāgato hyavadat teṣāṃ ca yo nirodha evaṃ vādī mahāśramaṇaḥ

បាលី

ក្នុង ភាសាបាលី អត្ថបទនោះអានថាៈ

‘යේ ධම්මා හේතුප්පභවා</br>

තේසං හ</br> තේසංච යෝ ෝ</br>

ඒවං වාදි මහා සමණෝ”

ការបកប្រែជា អក្សរឡាតាំង ៖

ye dhamma hetuppabhavā tesaṁ hetuṁ tathāgato āha,</br> tesaṃ ca yo nirodho evaṁvādī mahāsamaṇo។

ភាសាអង់គ្លេស

Daniel Boucher បកប្រែ​ដូច​តទៅ៖

ធម៌ ​ទាំង​ឡាយ​ដែល​កើត​ពី​ហេតុ​នោះ ព្រះតថាគត ​បាន​សំដែង​នូវ​ហេតុ​ហើយ ។ ហើយអ្វីដែលជាការបញ្ឈប់របស់ពួកគេ។ ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ យ៉ាងនេះឯង ( ស្រមន ) បានបង្រៀន។

អធិប្បាយ​របស់​បាលី យក​ខ្សែ​ទី​មួយ​សំដៅ​ទៅ​កាន់​ទុក្ខ ( ទុក្ខ ) ទី​ពីរ​ដល់​ហេតុ​របស់​វា ( សមុទយ ) និង​ទី​៣ ដល់​ការ​រលត់​ទៅ ( និរោធ )។

ទីបេ

នៅ ទីបេ ៖

ཆོས་གང་རྒྱུ་བ ྱུང་དེ་དག་གི། །རྒྱུ་དང་དེ་འགོག་གང་ཡིན་པའང་། །དེ་བ ཞིན་གཤེགས་པས་བ ཀའ་སྩལ་ཏེ། །དགེ་སློང་ཆེན་པོས་དེ་སྐད་གསུངས།།

ឬ

ཆོས་རྣམ ས་ཐམ ས་ཅད་རྒྱུ་ལས་བ ྱུང་། །དེ་རྒྱུ་དེ་བ ཞིན་གཤེགས་པས་གསུངས། །རྒྱུ་ལ་འགོག་པ་གང་ཡིན་པ། །དགེ་སྦྱོང་ཆེན་པོས་འདི་སྐད་གསོུས

ការបកប្រែតាមព្យញ្ជនៈ Wylie គឺ៖

chos gang rgyu byung de dag gi/ rgyu dang de 'gog gang yin pa'ng de bzhin gshegs pas bka' stsal te/ dge slong chen po de skad gsungs // chos rnams thams cad rgyu las byung/ de rgyu de paszhin gshegs gsungs/ rgyu la 'gog pa gang yin pa/ dge sbyong chen pos' di skad gsungs //

ការប្រើប្រាស់

ចានស្ពាន់នៅក្នុងការប្រមូល Schøyen

កន្លែងស្ពាន់មួយពីតំបន់ គន្ធរ (ប្រហែលជា Bamiyan ) ចុះកាលបរិច្ឆេទប្រហែលសតវត្សទី 5 នៃគ.ស មានបំរែបំរួលនៃ មន្ត្រ ។ វាហាក់ដូចជាមានកំហុសមួយចំនួន ឧទាហរណ៍ វាប្រើ តថាគត ជំនួស តថាគត ។ ឥឡូវនេះវាស្ថិតនៅក្នុង ការប្រមូល Schøyen ។

នៅលើរូបព្រះពុទ្ធ

មន្ត្រ ជាញឹកញាប់ក៏ត្រូវបានគេឆ្លាក់នៅខាងក្រោមរូបព្រះពុទ្ធផងដែរ។ អេក្រង់​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​មួយ (parikara) និង​រូប​ព្រះពុទ្ធ​ដែល​អម​ជាមួយ​នឹង​ត្រូវ​បាន​រក្សា​ទុក​នៅ​សារមន្ទីរ​វិចិត្រសិល្បៈ ទីក្រុង​បូស្តុន។ ខណៈពេលដែលវត្ថុត្រូវបានគេរកឃើញនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌាខាងត្បូង មន្ត្រ ត្រូវបានផ្តល់ឱ្យនៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌាសតវត្សទី ៨-៩ ប្រហែលជាមានប្រភពមកពីតំបន់ Pala ។

សិលាចារឹកម៉ាឡេស៊ី

សិលាចារឹក Bukit Meriam សំស្ក្រឹតពី កេដៈ រួមបញ្ចូលពីរបន្ទាត់បន្ថែម។ សិលាចារឹកឥឡូវនេះស្ថិតនៅក្នុងសារមន្ទីរឥណ្ឌា កាល់កាតា។ សិលាចារឹកស្រដៀងគ្នាផ្សេងទៀតត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងតំបន់ កេដៈ ។  

នៅទីនេះ ភាពប្លែកនៃអក្ខរាវិរុទ្ធអក្ខរាវិរុទ្ធមួយចំនួន (ឧ. អក្ខរាវិរុទ្ធ) ត្រូវបានធ្វើស្តង់ដារ។ បន្ទាត់អាចត្រូវបានបកប្រែជា:

ធម៌​ទាំង​ឡាយ​ដែល​កើត​ពី​ហេតុ​នោះ ព្រះតថាគត​បាន​សំដែង​នូវ​ហេតុ​ហើយ ទើប​រលត់​ទៅ។ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំងឡាយ​ យ៉ាងនេះ​ឯង ​ដែល​លះបង់​ច្រើន​បាន​បង្រៀន។

ដោយភាពល្ងង់ខ្លៅ, កម្មត្រូវបានបង្គរ; កម្មជាហេតុនៃកំណើត។

តាមរយៈចំណេះដឹង, កម្មផលមិនត្រូវបានបង្គរ; ដោយ​អវត្ដមាន​នៃកម្មផល បុគ្គល​មិន​បាន​កើត​ឡើង​វិញ​ទេ។

សិលាចារឹកខ្មែរ

យេ ធម៌ា ហេតុ ក៏ត្រូវបានរកឃើញនៅកម្ពុជាផងដែរ ដូចសិលាចារឹក K.820មកពីទួលព្រះធាតុខេត្តកំពង់ស្ពឺ សរសេរលើពុទ្ធបដិមា ye dhammā hetu-prabhavā _ tesaṁ hetuṁ tathāgato Avaca tesañ ca yo nirodho _ Evaṁ-vādī mahā-samano យេ ធម្មា ហេតុ ប្រភវា តេសំ ហេតុំ តថាគតោ អវច តេសំហេសញ ច យោ និរោធោ ឯវំ វាធិ មហា សមនោ ក្រៅពីនេះក៏មានសិលាចារឹក អង្គរបុរីKa.86 និងវត្តស្រះឈូក Ka.110

សិលាចារឹក​អក្សរ​បល្លវ​ដែល​រក​ឃើញ​នៅ​ប្រទេស​ថៃ

យេ ធម៌ា ហេតុ ក៏ត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងប្រទេសថៃ រួមទាំងកំពូលចេតិយដែលបានរកឃើញនៅឆ្នាំ ១៩២៧ ពីខេត្តនគរបឋម រួមជាមួយជញ្ជាំងនៃ ព្រះបឋមចេតិយ និងចេតិយមួយនៅ ព្រះបឋមចេតិយបានរកឃើញនៅឆ្នាំ ១៩៦៣ ឥដ្ឋមួយបានរកឃើញនៅក្នុង ឆ្នាំ ១៩៦៣ ពី​ទីប្រជុំជន​ចរាខេសាមផាន់ ស្រុក​អ៊ូថុង នៃ​ខេត្ត​សុវណ៌បុរី សិលាចារឹក​ដែល​បាន​រក​ឃើញ​នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៦៤ និង សិលាចារឹកត្រូវបានរកឃើញនៅឆ្នាំ ១៩៨០ ពីកន្លែងបុរាណវិទ្យា ស្រីទេប ។ ទាំងអស់ត្រូវបានចារឹកជាអក្សរបល្លវ នៃភាសាបាលី ចុះថ្ងៃទី១២ នៃពុទ្ធសករាជ (ស.វ.ទី៧ ក្នុងស. ជាងនេះទៅទៀត មានអក្សរសំស្រ្កឹតនៃ យេ ធម៌ា ហេតុ ដែលបានចារឹកអក្សរ បល្លវ នៅក្នុង amulets ដីឥដ្ឋ បានរកឃើញនៅឆ្នាំ ១៩៨៩ ពីកន្លែងបុរាណវត្ថុក្នុងស្រុក Yarang នៃ ប៉ាតានី ចុះកាលបរិច្ឆេទដល់សតវត្សទី ៧ នៃគ.ស។