ជនជាតិខ្មែរឡាវ

ជនជាតិខ្មែរឡាវ
Khmer Lao people

ចំនួនប្រជាជនសរុប
≈ ៧៨.៤០០នាក់
តំបន់ដែលមានចំនួនប្រជាជនសំខាន់ៗ
ខេត្តព្រះវិហារ, ខេត្តស្ទឹងត្រែង, ខេត្តរតនគិរី ស្រុកមង្គលបូរី
ភាសា
ខ្មែរ, ឡាវ
ក្រុមជនជាតិដែលពាក់ព័ន្ធ
ឡាវ

ខ្មែរឡាវ ឬ ឡាវដើម គឺជាជនជាតិខ្មែរមានជាប់ខ្សែស្រឡាយឡាវ ដែលរស់នៅភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា។ ពួក​គេ​ត្រូវ​បាន​គេ​ប៉ាន់​ស្មាន​ថា​មាន​ខ្មែរ​ឡាវ ៧៨.៤០០​នាក់ មាន​ដើម​កំណើត​នៅ​ខេត្ត​ភាគ​ឦសានប្រទេស​កម្ពុជា។

ការចែកចាយ

ជនជាតិខ្មែរឡាវមានដើមកំណើតនៅ ខេត្តព្រះវិហារ រតនគិរី និង ស្ទឹងត្រែង ជាមួយនឹងសហគមន៍តូចៗដែលមាននៅក្នុង ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ នៅ ស្រុកមង្គលបូរី និង ស្រុកម៉ាឡៃ។ ពួកគេបង្កើតជាជនជាតិភាគតិចនៅក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង ជាកន្លែងដែលស្ថានកុងស៊ុលឡាវ ត្រូវបានបង្កើតឡើង និងកំពុងដំណើរការនៅឡើយ។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរឡាវភាគច្រើនរស់នៅក្នុងស្រុកសេសាន ស្រុកសៀមប៉ាង និងស្រុកសៀមបូក ក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង។ ក្នុង​ខេត្ត​រតនគិរី ជនជាតិ​ឡាវ​ជា​ច្រើន​រស់​នៅ​ស្រុក​វ៉ឺនសៃ និង​ស្រុក​លំផាត់។ ប្រជាជនខ្មែរឡាវពិបាកនឹងប៉ាន់ប្រមាណព្រោះថាពួកគេមិនត្រូវបានចាត់ទុកជាជនជាតិដើមភាគតិចដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហើយត្រូវចុះឈ្មោះជាពលរដ្ឋខ្មែរ ឬឡាវក្នុងអំឡុងពេលធ្វើជំរឿន។ មានការលើកឡើងថា ជាងពាក់កណ្តាលនៃចំនួនប្រជាជនក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែងអាចជាជនជាតិឡាវ ដែលមានចំនួនប្រជាជនតិចជាងនៅក្នុងខេត្តរតនគិរី។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

ភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា ដើមឡើយត្រូវបានប្រជាជនខ្មែររស់នៅ និងគ្រប់គ្រងដោយជនជាតិភាគតិចឡាវ ប៉ុន្តែជនជាតិឡាវបានចាប់ផ្តើមធ្វើចំណាកស្រុកទៅកាន់ភាគខាងត្បូងប្រទេសឡាវ និងភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជានៅប្រហែលសតវត្សទីដប់បួន ដោយទាញយកផលប្រយោជន៍ពីការធ្លាក់ចុះនៃឥទ្ធិពលនៅអង្គរ ។ នៅឆ្នាំ១៣៥៣ ស្តេចហ្វាង៉ុម បានពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ឡាវដល់ទឹកធ្លាក់ខោន ដែលសព្វថ្ងៃនេះស្ថិតនៅព្រំប្រទល់ឡាវ និងកម្ពុជា។ ការធ្វើចំណាកស្រុករបស់ឡាវបានកើនឡើងក្នុងសតវត្សទីដប់ប្រាំមួយ និងទីដប់ប្រាំពីរ ដែលនាំនៅឆ្នាំ១៧១៣ ដល់ការបង្កើតរាជាណាចក្រចម្ប៉ាស័ក្ដិឯករាជ្យនៅក្នុងតំបន់ដែលសព្វថ្ងៃនេះជាកម្មសិទ្ធិរបស់ឡាវភាគខាងត្បូង និងភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា។ រាជាណាចក្រ​នេះ​បាន​ក្លាយ​ជាជារាជាណាចក្រ​សៀម​នៅ​ឆ្នាំ ១៧៧៨។ នៅចុងទស្សវត្សឆ្នាំ១៨៨០ ក្រោមការដឹកនាំរបស់សៀម ចម្ប៉ាស័ក្តិបានរៀបចំផែនការមួយដើម្បីធានាទឹកដីចំពេលមានមហិច្ឆតាអាណានិគមបារាំង។ ពួកគេបានទទួលជោគជ័យក្នុងការបង្កើតនូវអ្វីដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាភូមិវើនសៃ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយទទួលបានឥទ្ធិពលយ៉ាងច្រើននៅក្នុងអាងទន្លេសេសាន។ ទីក្រុងស្ទឹងត្រែង (ហៅ សៀង តេង នៅឡាវ) ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយព្រះសង្ឃឡាវមួយអង្គ ព្រះនាម សៀង ប៉េង មកពីទីក្រុងវៀងច័ន្ទន៍។ ឈ្មោះឡាវ សៀង តេង ក្រោយមកបានឱ្យខ្មែរថា "ស្ទឹងត្រែង" ។ ឡាវមិនអាចរារាំងបារាំងពីការចូលគ្រប់គ្រងអាងទន្លេសេសាននៅឆ្នាំ១៨៩៣ រួមទាំងមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់បំផុតរបស់ខ្លួនគឺទីក្រុងស្ទឹងត្រែង ទីតាំងដែលទន្លេសេកុងដែលទន្លេសេសានហូរចូលទន្លេមេគង្គ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រជាជនឡាវបានទទួលជោគជ័យក្នុងការរក្សាបាននូវឥទ្ធិពលយ៉ាងច្រើននៅក្នុងតំបន់ នៅពេលដែលវាជាផ្នែកមួយនៃឡាវបារាំង។ ទោះបីជាមានប្រជាជនឡាវច្រើនក៏ដោយ ក៏បារាំងក្រោយមកបានផ្ទេរតំបន់ភាគឦសានភាគច្រើននៃប្រទេសកម្ពុជាពីឡាវមកកម្ពុជានៅឆ្នាំ ១៩០៤ តាមការទាមទាររបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលជំរុញដោយការទាមទារប្រវត្តិសាស្រ្ត។ សូម្បីតែបន្ទាប់ពីកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យក៏ដោយ ឥទ្ធិពលឡាវនៅខេត្តស្ទឹងត្រែង និងខេត្តរតនគិរី នៅតែរឹងមាំ បើទោះបីជាមានការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្មែរភាវូបនីយកម្ម រួមទាំងការរឹតបន្តឹងភាសាដែលដាក់ដោយរដ្ឋាភិបាលសង្គមរាស្រ្តនិយមក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ៦០ ក៏ដោយ។

វប្បធម៌

ខ្មែរ​ឡាវ​និយាយ​ភាសា​ឡាវ​ខុស​គ្នា និង​ពី​ភាសា​ឡាវ​និយាយ​នៅ​ឡាវ។ គ្រាមភាសាជាក់លាក់មួយហៅថា ឡាវខា គឺជាភាសាក្រេអូលលាយវាក្យសព្ទមកពីភាសាឡាវ និងភាសាជនជាតិភាគតិចខ្ពង់រាបផ្សេងៗ។ ខ្មែរឡាវរស់នៅតាមប្រពៃណីជនជាតិភាគតិចដទៃទៀតនៃភាគខាងជើងនៃប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេសគឺ ព្រៅ កាវ៉ែត និង ព្នង ។ ប្រពៃណី​ខ្មែរ​ឡាវ​រួម​មាន​ពិធី​ផ្សេងៗ។ ពិធី​រៀប​មង្គលការ​ខុស​ពី​ខ្មែរ​មួយ​ដែល​ខ្មែរ​ឡាវ​មិន​ដង្ហែ​ជំនូនក្នុង​ពិធី​មង្គលការ។ វាក៏ត្រូវបានហាមឃាត់ផងដែរសម្រាប់កូនកំលោះឡើងនិងកាប់ដើមឈើមុនពេលអាពាហ៍ពិពាហ៍។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរឡាវដោះលែងក្របីនៅក្នុងព្រៃ នៅពេលដែលច្រូតស្រូវរួចរាល់ ពួកគេនឹងចាប់វាម្តងទៀតសម្រាប់តែការច្រូតកាត់នៅឆ្នាំក្រោយប៉ុណ្ណោះ។ ទំនៀមទំលាប់របស់ពួកគេស្ថិតក្នុងគ្រោះថ្នាក់ ហើយមនុស្សជាច្រើនមានការភ័យខ្លាចថាពួកគេអាចនឹងរលាយបាត់បន្ទាប់ពីឥទ្ធិពលរបស់ខ្មែរកាន់តែកើនឡើង។ ដោយសារការកើនឡើងនៃចំនួនប្រជាជនខ្មែរដែលតាំងលំនៅនៅក្នុងភូមិខ្មែរឡាវ ហើយខ្មែរមានកាតព្វកិច្ចនៅក្នុងសាលារៀន ការប្រើប្រាស់ភាសាឡាវមានការថយចុះ។

មនុស្សគួរឱ្យកត់សម្គាល់

• ស៊ីន ស៊ីសាមុត - អ្នកចម្រៀង និងជាអ្នកនិពន្ធបទចម្រៀងជនជាតិខ្មែរឡាវពាក់កណ្តាលដែលសកម្មពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៥០ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧០ ។ លោក​ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ទុក​យ៉ាង​ទូលំទូលាយ​ថា​ជា «អធិរាជសម្លេងមាស ឬ ស្ដេចតន្ត្រីខ្មែរ»។
• កេន ឡូ - តារាសម្តែងចិនហុងកុង