Русия

Русия
Российская Федерация
Russian Federation

Шиор: нест
Суруди миллӣ: «[[Суруди миллии Русия|суруди миллӣ ]]»
Рӯзи истиқлолият
Забони расмӣ	Русӣ
Пойтахт	Маскав
Шаҳри калонтарин	Маскав, Санкт-Петербург
Идораи давлат	Демократӣ-Федеративӣ
Президент	Владимир Путин
Масоҳат   • Ҳамагӣ   • Фоизи об.	1-ум ҷой дар ҷaҳон 17 125 191 км² 13 %
Аҳолӣ   • Ҳамагӣ (2020)   • Зичӣ	9-ум ҷой дар ҷaҳон 146 748 590 нафар 8,58 нафар/км²
ММД   • Ҳамагӣ (2009)   • Ба сари аҳолӣ	6-ум ҷой дар ҷaҳон 2,109 трлн $ 14,919 $
Дини давлатӣ	{{{Дини давлатӣ}}}
Пули миллӣ	Рубли русӣ (RUB, RUR)
Интернет-Домен	.ru, .su, .рф аз 12 май 2010.
Коди телефон	+{{{Коди телефон}}}
Соат	UTC +2…+11
Анбори Википедиа дар бораи ин мавзӯъ гурӯҳ дорад: Русия
Имрӯз қисми	{{{Имрӯз}}}

Русия (русӣ: Россия) расмӣ Федератсияи Русия (русӣ: Российская Федерация) — кишварест, ки дар Аврупои Шарқӣ ва бахши шимолии Осиё. Дар солҳои 1922—1991 кишвар Ҷумҳурии Шуравии Федеролии Сосиалистии Русия ном дошт ва яке аз 15 ҷумҳурии ИҶШС буд. 12 июни соли 1990 аз Иттиҳоди Шуравӣ истиқлол ёфт ва Русия ном гирифт. Дар 2 апрели 1997 узви Иттиҳоди Русия ва Белорус шуд. Русия паҳновартарин кишвар дар ҷаҳон (17 075 400 км² ё 11,46 % аст ва қаламрави он 1/9 рӯйи Заминро дар бар мегирад. Пойтахти Русия шаҳри Маскав аст.

Аз моҳи майи соли 2012 то кунун раисҷумҳури Русия Владимир Владимирович Путин аст.

Русия бо 18 кишвар дар хушкӣ ҳаммарз аст: Норвегия, Финляндия, Эстония, Латвия, Литва, Полша, Белоруссия, Украина, Абхазия, Гурҷистон, Осетияи Ҷанубӣ, Озарбойҷон, Қазоқистон, Чин, Муғулистон, Кореяи Шимолӣ ва бо: Жопун ва ИМА дар дарё ҳаммарз аст, ки ин ҷойгоҳ ба он имкон медиҳад, ки нақши муҳимро ҳам дар Аврупо, ҳам дар Осиё дошта бошад.

Қаламрави Русия ба 89 воҳиди идорӣ (субъект), аз ҷумла 48 вилоят, 24 ҷумҳурӣ, 9 карона, 3 шаҳри федеролӣ, 4 ҳавзаи мухтор (автономный округ) ва 1 вилояти мухтор (Еврейская автономная область) бахшбандӣ шудааст.

Русия — кишвари гуногунмиллат ва аз ҷиҳати этникӣ гуногунфарҳанг аст. Аксарияти аҳолӣ (тахминан 75 %) ба мазҳаби православии дини масеҳӣ эътиқод дорад, ки аз рӯи шумораи аҳолии масеҳиёни мазҳаби православӣ дар ҷойи аввал қарор гирифтааст. Мусулмонон аз рӯи шумораи диндорони Русия, дар ҷойи дуюм қарор доранд.

Аз рӯи маълумоти Бонки ҷаҳонӣ, Ҳаҷми маҳсулоти дохилии Русия (ҲМД-ВВП) дар соли 2014 — 3,745 трлн долларро (25 636 доллар ба ҳар як сари аҳолӣ) ташкил медод.

Таърих

Дар аввал хати истилоҳи "Rosia» (Gk. Ρωσία) дар миёнаҳои асри Х зикр шудааст. Вай дар навиштаҳои императори византӣ Константин Богрянородний "Дар бораи маросимҳо ҳамчун бо номи юнонӣ Руси вомехӯрад. Дар хати кириллӣ аввалин бор 24 апрели соли 1387 истифода шуда буд. Мақоми расмиро пас аз ба тахт нишастани Иван IV соли 1547, вақте ки давлат Подшоҳии Русия ном гирифт, ишғол кард. Дар имлои муосири калима - бо ду ҳарф "с" - дар асри XVI пайдо шуда, дар охир дар замони Пётри I қарор доданд, ки давлат то охир бо номи "Россия" мемонад. Вале дар забони тоҷикӣ давлатро "Русия" мегӯянд.

Ҷуғрофия

Федератсияи Русия дар ду қитъаи олам Аврупо ва Осиё ҷойгир буда 1/3 (33%) масоҳаташ дар Аврупо ва 2/3 (67%) дар Осиё воқеъ гардидаст. Қисми шимоли онро баҳрҳои Уқёнуси Яхбастаи шимолӣ, қисми шимолу шарқиашро обҳои Уқёнуси Ором иҳота намудааст. Дар Русия се қаламрави фаррох Аврупои Шарқӣ, Сибири Ғарбӣ ва паҳнкӯҳҳои Сибири Миёна ҷудо шуда меистанд. Иқлими Русия хело гуногун буда, минтақаҳои иқлимиаш аз шимол ба ҷануб чунин иваш мешаванд: минтақаи иқлими арктикӣ, субарктикӣ, муътадил ва субтропикӣ. Муддати сол дар тамоми қаламрави он ҳавои арктикӣ, атлантикӣ ва антисиклни Сибири Шарқӣ мебошад. Тобистон бошад сатҳи Русия гарм, фишор паст ва массаҳои ҳавоӣ аз уқёнус ба хушкӣ ҳаракаткунанда ҳукмронӣ мекунанд. Бориш дар фаслҳои баҳору тобистон, дар тирамоҳу зимистон барф меборад. Дар қаламрави Русия миқдори зиёди дарёҳо ҷорӣ мешаванд, ки онҳо манбаи бузургӣ энергетикӣ мебошанд. Калонтарини онҳо Об, Иртиш, Амур, Волга, Енисей, Лена мебошанд. Захираҳои обию энергетикӣ мамлакат беҳамто мебошад,ки дар қисмати зиёди дарёҳо Неругоҳҳои барқию обӣ сохта шудааст.

Масоҳаташ 17075 ҳазор километри квадратӣ, аҳолиаш 146 миллион нафар, дар байни арзҳои 80°-43° арзи шимол ва тӯлии 29° ва 170° тули шарқӣ ҷойгир шудааст. Сарҳадҳои ин давлат баҳрҳои Уқёнуси Атлантика, Уқёнуси Яхбастаи Шимолӣ ва Уқёнуси Ором. Баҳри Балтика, Сафед, Баренс, Кара, Лаптифхо, Охот, Ҷопон мешуяд, ки ягон давлати дигарро чунин баҳрҳои зиёд иҳота накардааст. Дар қаламрави кишвар бузургтарин ҳамвориҳои ҷаҳон воқеъ аст, ба монанди:

1. Ҳамвории Сибири Ғарбӣ
2. Аврупои шарқӣ ҷойгир шуда аст.

Русия давлати сермиллат буда, аз ҷиҳати сарватҳои табиӣ, масоҳати ҷангалзорҳо, захираи нафт, газ, маъдани оҳан ва аз дигар канданиҳои фоиданок хеле бой аст. Забони русӣ ба яке аз забонҳои умумиҷаҳонӣ монанди забони инглисӣ табдил ёфта мавқеъи бонуфуз дорад.

Тақсимоти маъмурӣ

Мақолаи асосӣ: Тақсимоти маъмурии Федератсияи Русия

Сохти федеративии Русия

Иқтисоди Русия

Мақолаи асосӣ: Иқтисоди Русия

Аҳолӣ

Нисбатӣ русҳо ба минтақаҳои кишвар

Аҳолии Русия — 142 856 536 нафар тан (ба ҳисоби 1 январи соли 2010, мувофиқи додаҳои омори давлатии Русия, 2,13 % ҳамаи аҳолии Замин дар ҳамин ҷо сукунат мекунад). Дар соли 2016 146 748 590 нафар аҳолӣ дошт.

Ҳайати миллӣ

Миллат	Нисбат (2002)	Нисбат (2010)
Русҳо	80,64 %	80,90 %
Тоторҳо	3,87 %	3,87 %
Украинҳо	2,05 %	1,41 %
Бошқирдҳо	1,16 %	1,15 %
Чувашҳо	1,14 %	1,05 %
Чеченҳо	0,95 %	1,04 %
Арманҳо	0,79 %	0,86 %
Аварҳо	0,57 %	0,66 %
Мордваҳо	0,59 %	0,54 %
Қазоқҳо	0,46 %	0,47 %
Озарбойҷонҳо	0,43 %	0,44 %
Дарғинҳо	0,35 %	0,43 %
Удмуртҳо	0,44 %	0,40 %
Марийҳо	0,42 %	0,40 %
Осетинҳо	0,36 %	0,39 %
Белорусы	0,56 %	0,38 %
Қобординҳо	0,36 %	0,38 %
Қумиқҳо	0,29 %	0,37 %
Ёқутҳо	0,31 %	0,35 %
Лезгинҳо	0,29 %	0,35 %
Бурятҳо	0,31 %	0,34 %
Ингушҳо	0,29 %	0,32 %
дигарон	3,40 %	3,51 %
миллатро нишон надоданд (млн. нафар)	1,46	5,63

Телевизион

• РБК

Сарчашма

• Сайт Президента Российской Федерации (рус.)
• Сайт Государственной думы Российской Федерации Бойгонӣ шудааст 1 апрели 2014  сол. (рус.)
• Сайты государственных органов Российской Федерации. (рус.)

Пайвандҳо

Викианбор маводҳои вобаста ба мавзӯи

Русия дорад