ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ
.svg?lang=pa)
.svg?lang=pa)
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਇਸਲਾਮੀਕ ਲੋਕ-ਰਾਜ ਦੱਖਣ ਵਿਚਕਾਰ ਏਸ਼ਿਆ ਵਿੱਚ ਅਵਸਥਿਤ ਦੇਸ਼ ਹੈ , ਜੋ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਵਲੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵਲੋਂ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਅਕਸਰ ਇਸਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚਕਾਰ ਏਸ਼ਿਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉੱਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਕਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪੂਰਵ ਤਾਂ ਕਦੇ ਦੱਖਣ ਏਸ਼ਿਆ ਵਲੋਂ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ , ਜਵਾਬ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ , ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਤਾਜਿਕਿਸਤਾਨ , ਕਜ਼ਾਕਸਤਾਨ ਅਤੇ ਤੁਰਕਮੇਨੀਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਹੈ ।
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਫਾਰਸ ਅਤੇ ਸ਼ਕ ਸਾੰਮ੍ਰਿਾਜੋਂ ਦਾ ਅੰਗ ਰਿਹਾ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਕਈ ਸਮਰਾਟਾਂ , ਆਕਰਮਣਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਜੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਕੰਦਰ , ਫਾਰਸੀ ਸ਼ਾਸਕ ਦਾਰਾ ਪਹਿਲਾਂ , ਤੁਰਕ , ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕ ਬਾਬਰ , ਮੁਹੰਮਦ ਗੌਰੀ , ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਇਤਆਦਿ ਦੇ ਨਾਮ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ । ਬਰੀਟੀਸ਼ ਸੇਨਾਵਾਂ ਨੇ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ । ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੁਆਰਾ ਤਾਲੇਬਾਨ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਨਾਟੋ ( NATO ) ਦੀਆਂ ਸੈਨਾਵਾਂ ਉੱਥੇ ਬਣੀ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ।
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਗਰ ਹਨ - ਰਾਜਧਾਨੀ ਕਾਬਲ , ਕੰਧਾਰ । ਇੱਥੇ ਕਈ ਨਸਲ ਦੇ ਲੋਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ਤੂਨ ( ਪਠਾਨ ਜਾਂ ਅਫਗਾਨ ) ਸਭਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਹਨ । ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਜਬੇਕ , ਤਾਜਿਕ , ਤੁਰਕਮੇਨ ਅਤੇ ਹਜਾਰਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ । ਇੱਥੇ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ ਪਸ਼ਤੋ ਹੈ । ਫਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਫਗਾਨ ਰੂਪ ਨੂੰ ਦਾਰੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਨਾਮ ਅਫਗਾਨ ਅਤੇ ਸਤਾਨ ਵਲੋਂ ਮਿਲਕੇ ਬਣਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਮਤਲੱਬ ਹੈ ਅਫਗਾਨਾਂ ਦੀ ਭੂਮੀ । ਸਤਾਨ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜਿਵੇਂ - ਪਾਕਿਸਤਾਨ , ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ , ਕਜਾਖਸਤਾਨ , ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਇਤਆਦਿ ਜਿਸਦਾ ਮਤਲੱਬ ਹੈ ਭੂਮੀ ਜਾਂ ਦੇਸ਼ । ਅਫਗਾਨ ਦਾ ਮਤਲੱਬ ਇੱਥੇ ਦੇ ਸਭਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਵਸਿਤ ਨਸਲ ( ਪਸ਼ਤੂਨ ) ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹੈ । ਅਫਗਾਨ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਵਗਾਨ ਵਲੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਹੋਇਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਦੇ ਅਫਗਾਨ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਗ ਦੀ ਧਵਨੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗ ਦੀਆਂ ਨਹੀਂ ।
ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਵਿਭਾਗ
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕੁਲ ੩੪ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਵਿਭਾਗ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ -