Seljuktar Inperioa

Seljukar Inperioa دولت سلجوقیان Dawlat-i Saljūqiān Büyük Selçuklu Devleti الدولة السلجوقية‎)
1037 – 1194
Monarkia
Historiako bere zabalera handiena, 1092 inguruan.
Geografia
Hiriburua	Nishapur Shahr-e-Rey Ispahan
Ekonomia
BPG/bizt	3900000
Kultura
Hizkuntza(k)	Persiera Arabiera Oghuz turkiera
Erlijioa	Islam sunita
Historia
Tugrul Begek inperioa sortzen	1037
Kuarezmiar Inperioak ordezkatua	1194
← Aurrekoa Ghaznavidar Inperioa Ondorengoak → Kuarezmiar Inperioa Rüm sultanerria Ayyubid leinua Azerbaijango Atabegs Burid leinua Zengid leinua Danishmendiar leinua Ortukidar leinua Saltukidar leinua

Seljukar Inperioa ((Turkieraz: Büyük Selçuklu Devleti, Persieraz: دولت سلجوقیان Arabieraz: الدولة السلجوقية‎)) Erdi Aro turkiar-persiar sunitar inperioa izan zen, Oghuz turkiarren Qynyq adarrka sortua. Inperioaren mugak Hindu Kushetik ekialdeko Anatoliara eta Erdialdeko Asiatik Persiar Golkora zihoazen. Aral itsasoan bere jaioterrian sortuak, seljukarrek hasieran Khurasan gero Persia eta azkenean, ekialdeko Anatolia konkistatu zituzten.

Lehenengo enperadorea Tugrul Beg izan zen, 1037an. Seleuzidek Ekialdeko mundu islamiarra batzea lortu zuten eta paper garrantzitsua jokatu zuten lehen eta Bigarren Gurutzadatan. Oso pertsianizatuta bai kultura bai hizkuntzan, seljuzidek paper garrantzitsua jokatu zuten Turko-Persiar ohituren jatorrian.

Historia

Seljuktar Inperioa XI eta XII. mendeen artean gaur egungo Iran, Irak eta Anatolian zehar zabaldu zen turkiar estatu bat izan zen.

Seljuktarrena jatorriz Aralgo itsasoaren iparraldean bizi zen herria zen . X. mendean Islamera bihurtu ziren, sunnismoaren adarrera, zehazki. Inperioaren izena beraien lehen buruzagi izan zen Seljuk-engandik dator. Bere agindupean, seljuktarrek konkista militarren aldi bati hasiera eman zioten gaur egun Iranen parte den Khorasango eskualdean. Hortik aurrera, pertsiarren ohitura eta hizkuntak bereganatu zituzten. Togrul-ek, Seljuken ilobak, Bagdad hartu zuen 1055ean, eta bere burua «Sultan eta sartalde nahiz sortaldeko errege» izendatu. Bere ondorengo Alp Arslanek hiruburua gaur egungo Teheranen finkatu zuen, Alepo eta Armenia konkistatu zituen eta Romano Laugarrena Bizantzioko enperadorea garaitu zuen Manzikerteko guduan (1071). Garaipen honek Anatoliaren turkiar agintearen hasiera markatu zuen.

Bizantziori konkistatutako lurraldeek inperioaren Rum adarra osatu zuten, gerora Rûmgo Sultanerria izango zena. Inperioak Malik Shah-ren agntepean jo zuen gailurra. Garai hartan, Jerusalem eta Asia Txikia ere barne hartzen zituen.

Seljuktar inperioak armada oso botereretsua eta administrazio oso eraginkorra zituen. Eskolek sunismoa bultzatzen zuten.

1243an, mongoliarrek inperioa zatikatu zuten, euren menpeko hainbat turkiar sultanerritan banatuz. 1276 urte inguruan, Rümgo seljuktarrek botere guztia galdu zuten, inperioa 1307 arte zutik mantendu bazuten ere.

Enperadoreak

• Tuğrul Beg (1037–1063) (sortzailea)
• Alp Arslan (1063–1072)
• Melik Şah I (1072–1092)
• Mahmud (1092–1094)
• Barkiyaruq (1094–1105)
• Melik Şah II (1105)
• Mohamed (1105–1118)
• Ahmed Sanjar (1118–1153)

• 
  Tuğrulen dorrea, Teherann.
• 
  Enperadore baten eskultura, Iranen aurkituta.
• 
  Orduko artea.
• 
  Orduko xake piezak.

Ikus ere

• Seljuk dinastia.

Erreferentziak

Artikulu hau historiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.