Python бетінің кодын көру

{{Infobox programming language
| name                   = Python
| logo                   = [[File:Python logo and wordmark.svg|200px|Official Python logo]]
| paradigm               = [[multi-paradigm programming language|multi-paradigm]]: [[объектіге бағытталған бағдарламалау|объектіге-бағытталған]], [[imperative programming|императивтік]], [[Функционалдық бағдарламалау тілі|функционалды]], [[Процедуралық бағдарланған тіл|процедуралық]], [[reflective programming|рефлективтік]]
| year                   = 1991
| designer               = [[Гуидо ван Россум]]
| developer              = [[Python Software Foundation]]
| latest_release_version = 3.12.4 /<br />{{release date|df=yes|2024|06|06}}<br />2.7.18 /<br />{{release date|df=yes|2020|04|20}}
| latest_preview_version = 3.3.0a3 /<br />{{release date|df=yes|2012|5|1}}<ref>{{cite web |url=http://www.python.org/download/releases/3.3.0/ |title=Python 3.3.0 Release |publisher=Python Software Foundation |date=2 April 2012 |accessdate=9 May 2012}}</ref>
| typing                 = [[duck typing|duck]], [[dynamic typing|динамикалық]], [[strong typing|күшті]]
| implementations        = '''[[CPython]]''', [[IronPython]], [[Jython]], [[Python for S60]], [[PyPy]]
| dialects               = [[Cython]], [[RPython]], [[Stackless Python]]
| influenced_by          = [[ABC (programming language)|ABC]], [[ALGOL 68]], [[C (programming language)|C]], [[C++]], [[Haskell (programming language)|Haskell]], [[Java (programming language)|Java]], [[Lisp (programming language)|Lisp]],{{Citation needed|date=February 2012}} [[Modula-3]], [[Perl]]
| influenced             = [[Boo (programming language)|Boo]], [[Cobra (programming language)|Cobra]], [[D (programming language)|D]], [[Falcon (programming language)|Falcon]], [[Groovy (programming language)|Groovy]], [[JavaScript|JavaScript]], [[Ruby (programming language)|Ruby]]
| operating_system       = [[Cross-platform]]
| license                = [[Python Software Foundation License]]
| website                = [https://www.python.org/ python.org]
| file_ext               = .py, .pyw, .pyc, .pyo, .pyd, .pyz, .pyi
| wikibooks              = Python Programming
}}
'''Python''' - жоғары дәрежелі кодтың оқылуын және әзірлеушінің өнімділігін арттыруға мақсатталған жалпы мақсаттағы [[бағдарламалау]] тілі. Python тілі аз синтаксисті талап етеді. Дегенмен, оның стандартты кітапханасы үлкен көлемді пайдалы функцияларды қамтиды.

Python — жоғары дәрежедегі бағдарламалау тілі. Ол толығымен объектіге-бағытталған бағдарламалау тіл типіне жатады. Синтаксистік ерекшеліктеріне код блоктарын жол басындағы бос орынмен белгілеу жатады. Python тілі қазіргі кезде ең көп таралған бағдарламаллау тілі болып саналады. Бұл тілде жасалған ең атақты бағдарлама -  [[Instagram|Instagram]] əлеуметтік желісі. Бұдан басқа Python бағдарламалау тілінде BitTorrent, [[Ubuntu|Ubuntu]], [[Blender_(бағдарлама)|Blender]], GIMP, Civilization IV, Battlefield 2, World of Tanks секілді бағдарламаларда кездестіре аламыз. Python-ды қолданатын компанияларға [[Google|Google]], [[Facebook|Facebook]], [[Yahoo!|Yahoo], [[НАСА|NASA]], Red Hat, [[IBM|IBM]], Instagram, [[Dropbox|Dropbox]], [[Pinterest|Pinterest]], [[Quora|Quora]], [[Яндекс|Яндекс]], [[Mail.Ru|Mail.Ru]] т.б келтіре аламыз.

== Python тілінің тарихы ==
Алғашында Python тілі Ameoba операциялық жүйесімен әрекет етуге қабілетті ABC бағдарламаллау тілінің ұрпағы ретінде алынған. Кейінірек Python дамып, ең басты және маңызды бағдарламаллау тіліне айналды. Ең алғаш жаңарту Python 2.0 жаңа нұсқасы жарық көрді. Біл жаңа нұсқада көптеген функциялар мен жаңа алгоритмдер түрін көрсетті. Жаңартудан кейін Python тілінің қолданушылары арта түседі. Алайда бұл тілдің жаңарту бұнымен біткен жоқ. 2008 жылдың 3 желтоқсанында Python 3.0 жарық көреді.
=== Python-ның жаңартулары ===
* Python 1.0 - қантар, 1994 жыл
** Python 1.5 - 31-ші желтоқсан, 1997 жыл
** Python 1.6 - 5-ші қыркүйек, 2000 жыл
* Python 2.0 - 16-шы қазан, 2000 жыл
** Python 2.1 - 17-ші сәуір, 2001 жыл
** Python 2.2 - 21-ші желтоқсан, 2001 жыл
** Python 2.3 - 29-шы шілде, 2003 жыл
** Python 2.4 - 30-шы қараша, 2004 жыл
** Python 2.5 - 19-шы қыркүйек, 2006 жыл
** Python 2.6 - 1-ші қазан, 2008 жыл
** Python 2.7 - 3-ші шілде, 2010 жыл
* Python 3.0 - 3-ші желтоқсан, 2008 жыл
** Python 3.1 - 27-ші шілде, 2009 жыл
** Python 3.2 - 20-шы ақпан, 2011 жыл
** Python 3.3 - 29-қыркүйек, 2012 жыл
** Python 3.4 - 16-шы наурыз, 2014 жыл
** Python 3.5 - 13-ші қыркүйек, 2015 жыл
** Python 3.6 - 23-ші желтоқсан, 2016 жыл
** Python 3.7 - 27-ші шілде, 2018 жыл
** Python 3.7.1 - 20 қазан, 2018 жыл
** Python 3.7.2 - 24 желтоқсан, 2018 жыл
** Python 3.7.3 - 25 наурыз, 2019 жыл
** Python 3.7.4 - 08 шілде, 2019 жыл
** Python 3.7.5 - 15 қазан, 2019 жыл
** Python 3.7.6 - 18 желтоқсан, 2019 жыл
** Python 3.7.7 - 10 наурыз, 2020 жыл
** Python 3.7.8 - 27 мамыр, 2020 жыл
** Python 3.7.9 - 17 тамыз, 2020 жыл
** Python 3.8.0 - 14 қазан, 2019 жыл
** Python 3.8.1 - 18 желтоқсан, 2019 жыл
** Python 3.8.2 - 24 ақпан, 2020 жыл
** Python 3.8.3 - 13 мамыр, 2020 жыл
** Python 3.8.4 - 13 шілде, 2020 жыл
** Python 3.8.5 - 20 шілде, 2020 жыл
** Python 3.8.6 - 23 қыркүйек, 2020 жыл
** Python 3.9.0 - 5 қазан, 2020 жыл
** Python 3.9.1 - 7 желтоқсан 2020 жыл

== Python-ның басқа бағдарламалау тілінен ерекшелігі ==
Жоғарыда айтып өткендей Python тілі ABC тіліне ұқсас болып келеді. Қазіргі таңда көптеген бағдарламалау тілдерінде бірнеше алгоритмды бір функцияның ішіне салу үшін жақша ({}) қойылады. Ал Python тілінде функциядан кейін қос нүкте қойылып, алгоритмдер келесі қатардан бірнеше бос орын қалдырылып жазылады. Сонымен қатар басқа бағдарламалау тілдерінен басты ерекшелігі Python тілінде ақпарат түрлерінің (типы данных) үлкен орын алады. Сол себепті int, double секілді ақпарат түрлеріне үлкен мәнді сандар сия алады.

== Бағдарлама үлгілері ==
Salem dostar!  бағдарламасы:
<syntaxhighlight lang="python">
print('Salem, dostar!')
</syntaxhighlight>

Санның факториалын есептейтін бағдарлама:
<syntaxhighlight lang="python">
n = int(input('Factorialin esepteitin sandi engiziniz: '))

if n < 0:
    raise ValueError('Siz teris emes san engizuiniz kerek')

factorial = 1
for i in range(2, n + 1):
    factorial *= i

print(factorial)
</syntaxhighlight>

== API құжаттама генераторлары ==
API құжаттама жасайтын құралдарға pydoc, Sphinx, Pdoc және оның форктары Doxygen мен Graphviz және т.б. жатады.

== Танымалдық ==
2003 жылдан бері Python TIOBE бағдарламалау қауымдастығының индексінде тұрақты түрде ең танымал бағдарламалау тілдерінің ондығына кіреді, мұнда 2021 жылдың қазан айындағы жағдай бойынша ол ең танымал тіл болып табылады (Java және C тілдерінен алда).<ref>{{cite web |url=http://www.tiobe.com/tiobe-index/ |title=TIOBE Index |publisher=TIOBE - The Software Quality Company |access-date=2021-10-13 |archive-date=2021-10-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211012011829/https://www.tiobe.com/tiobe-index/ |url-status=live }}</ref>

Эмпирикалық зерттеу Python сияқты сценарий тілдерінің C және Java сияқты кәдімгі тілдерге қарағанда жолды өңдеу және сөздікте іздеуді қамтитын бағдарламалау мәселелері үшін өнімдірек екенін анықтады және жадты тұтыну жиі «Java-дан жақсырақ және жақсырақ емес» екенін анықтады. C немесе C++ қарағанда әлдеқайда нашар».<ref>{{Cite web | url=https://bizgrows.com/difference-between-python-and-c/| title=Difference between Python and C++ | accessdate=2022-05-24}}</ref>

== Дереккөздер ==
{{reflist}}
* [https://www.python.org/doc/versions/ Python тілінің жаңартулары]{{ref-en}}
* [https://www.mvoronin.pro/ru/blog/post-75/ Где применяется Python?Какое программное обеспечение написано на Python?]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-en}}
* [https://www.brmgha.com/ide Python онлайн редакторы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230219075226/https://www.brmgha.com/ide |date=2023-02-19 }}

[[Санат:1991 жылы пайда болған бағдарламалау тілдері]]
[[Санат:Python]]
[[Санат:Динамикалық теру тілдері]]
[[Санат:Веб бағдарламалау тілдері]]
[[Санат:Бағдарламалаудың жоғарғы деңгейлі тілдері]]