Sprachvergleich anhand des Vaterunsers
Das „Vaterunser“ wird in der vergleichenden Sprachwissenschaft gelegentlich zu Hilfe gezogen, um verwandte Idiome mit einander zu vergleichen.
Eignung für den Sprachvergleich
Eine besondere Eignung für den Vergleich verwandter Sprachen hat das Vaterunser aus mehreren Gründen:
- weil es in seiner ursprünglichen Form so alt ist wie die Evangelien nach Matthäus und Lukas und daher auch in einigen ausgestorbenen Sprachen dokumentiert ist, die als gemeinsame Vorfahren heutiger Sprachen in Frage kommen,
- weil es als wichtiger Bestandteil der christlichen Liturgie in die Sprachen fast aller Gegenden der Welt übersetzt wurde, in denen das Christentum verwurzelt ist oder in denen eine Christianisierung stattfand,
- weil es Passagen mit bestimmten grammatischen Formen enthält: Konjunktiv/Subjunktiv, (verneinter) Imperativ, Relativsatz, Adverbialsatz.
Da aber im Umkehrschluss die überwältigende Vielzahl von Konstruktionen in diesem Gebet nicht vorkommt, kann ein wissenschaftlich vollständiger Vergleich anhand des Vaterunsers nicht angestellt werden, wie auch nur Indizien und Beispiele für historische Entwicklungen (z. B. Lautverschiebungen) gefunden werden können, nicht aber Beweise für Verwandtschaftsgrade.
Vorkommen der Variationen in der Praxis
Zu beachten ist, daß einige der dialektalen und mundartlichen Übersetzungen in der Praxis keine Anwendung finden sondern aus anderen Gründen (z. B. Lokalpatriotismus) erstellt wurden.
So wird in der griechisch-orthodoxen Kirche üblicherweise die altgriechische Version gebetet, obgleich es auch Übersetzungen in die neugriechischen Dialekte gibt. Auch in der römisch-katholischen Kirche werden bestimmte Liturgiesprachen benutzt, so daß in der „Westkirche“ auf lateinisch gebetet wird und nicht in der jeweiligen Landessprache. Die Vielfalt an Idiomen und Schriftsystemen im Einflußbereich der russisch-orthodoxen Kirche wird im religiösen Alltag ebenfalls kaum deutlich, wenn auch zunehmend seit dem Zerfall der Sowjetunion.
Ebenfalls erscheint die Vielzahl an Variationen dadurch größer, daß in vielen Regionen zwangsweise Änderungen durch politischen Druck stattfinden, was oft zu der Notwendigkeit führt, ein anderes Schriftsystem zu verwenden, so daß äußerlich völlig verschieden erscheinende Versionen in Wirklichkeit dieselbe gesprochene Sprache darzustellen versuchen.
Vergleichstabellen
Vergleichstabelle griechischer, lateinischer und romanischer Sprachen
Nr. | Sprache | Wo gesprochen? | Erstes Auftreten ca. | Ungefährer Mittelpunkt der Region | Vater unser im Himmel, | geheiligt werde Dein Name. | Dein Reich komme. | Dein Wille geschehe | wie im Himmel, so auf Erden. | Unser tägliches Brot gib uns heute. | Und vergib uns unsere Schuld, | wie auch wir vergeben unseren Schuldigern. | Und führe uns nicht in Versuchung, | sondern erlöse uns von dem Bösen. |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
01 | Koine (Altgriechisch) † | Griechenland, Kirchen | -800[1] | 35° 19′ 52,9″ N, 025° 08′ 29,5″ O | Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, | ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά Σου· | ἐλθέτω ἡ Βασιλεία Σου· | γενηθήτω τὸ θέλημά Σου, | ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς· | τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον· | καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, | ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν· | καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, | ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ. |
02 | Katharevousa | Konstruierte Variante, wird üblicherweise nicht gesprochen | 1796[2] | 37° 59′ 00,0″ N, 023° 44′ 00,0″ O | Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς | ἀς ἁγιασθᾐ τὸ ὄνομά σου· | ἀς ἔλθῃ ἡ βασιλεία σου· | ἀς γείνῃ τὸ θέλημά σου, | ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς· | τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς εἰς ἡμᾶς σήμερον. | Καὶ συγχώρησον εἰς ἡμᾶς τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν, | καθὼς καὶ ἡμεῖς συγχωροῦμεν εἰς τοὺς ἁμαρτάνοντας εἰς ἡμᾶς· | Καὶ μὴ φέρῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, | ἀλλὰ ἐλευθέρωσον ἀπὸ τοῦ πονηροῦ ἡμᾶς. |
03 | Neugriechisch (Variante 1) |
Griechenland (in dieser Sprache wird das Vaterunser üblicherweise nicht gesprochen) |
1453[3] | 37° 59′ 00,0″ N, 023° 44′ 00,0″ O | Πατέρα μας, που βρίσκεσαι στους ουρανούς, | κάνε να σε δοξάσουν όλοι ως Θεό, | να έρθει η βασιλεία σου· | να γίνει το θέλημά σου και από τους ανθρώπους, | όπως γίνεται από τις ουράνιες δυνάμεις. | Δώσε μας σήμερα τον απαραίτητο για τη ζωή μας άρτο. | Και χάρισέ μας τα χρέη των αμαρτιών μας, | όπως κι εμείς τα χαρίζουμε στους δικούς μας οφειλέτες. | Και μη μας αφήσεις να πέσουμε σε πειρασμό, | αλλά γλίτωσέ μας από τον πονηρό. |
04 | Neugriechisch (Variante 2) |
siehe „Neugriechisch (Variante 1)“ | 1453[4] | 37° 59′ 00,0″ N, 023° 44′ 00,0″ O | Πάτερα μας, ποὺ εἶσαι στοὺς οὐρανούς· | ἂς ἁγιαστῆ τ' ὄνομά σου. | Ἂς ἔρθη ἡ βασιλεία σου. | Ἂς γίνη τὸ θέλημά σου, | ὅπως στὸν οὐρανὸ ἔτσι καὶ στὴ γῆ. | Τὸ ψωμί μας τὸ καθημερινὸ δῶσε μας σήμερα. | Καὶ συχώρεσέ μας τὰ χρέη μας, | ὅπος κι' ἐμεῖς συχωροῦμε τοὺς χρεωφειλέτες μας. | Καὶ μὴ μᾶς φέρης σὲ πειρασμό | ἀλλὰ λευτέρωσέ μας ἀπὸ τὸν πονηρό. |
05 | Tsakonisch (Variante 1) |
Ostpeloponnes | 1668[5] | 37° 30′ 03,6″ N, 022° 23′ 24,5″ O | Ἀφένγα νάμου π' ἔσσι στον οὐρανέ. | Νὰ ἔννι ἁγιαστὲ τὸ ὀνουμάντι, | νὰ μόλῃ ἁ βασιλειάντι, | νὰ ναθῇ τὸ θελημάντι, | σὰν τὸν οὐρανὲ, ἔζρου ζὲ τὰν ἰγῇ. | Τὸν ἄνθε τὸν ἐπιούσιον δί νάμου νί σάμερε, | ζὲ ἄφε νάμου τὰ χρίε νάμου | καθοὺ ζὲ ἐνὺ ἐμμαφῖντε τοῦ χρεουφελῖτε νάμου, | ζὲ μὴ νὰ φερίζερε ἐμούνανε 'σ' κειρασμὸν, | ἀλλὰ ἐλευτέρου νάμου ἀπὸ τὸ κακόν. |
06 | Tsakonisch (Variante 2) |
Ostpeloponnes | 1668[6] | 37° 30′ 03,6″ N, 022° 23′ 24,5″ O | Αφέγκη νάμου π' έσι τον ουρανέ. | Να ένι αγιαστέ το όνουμά ντι, | να μόλει α βασιλεία ντι, | να ναθεί το θέλημά ντι | όπου τον ουρανέ έτρου τόσι ταν-ι-γή. | Τον άντε τον επιούσιε (ταρ αμερή) δι νι νάμου σάμερε | τόσι άφε νάμου τα χρία νάμου | όπουρ έμε αφίντε τσ' ενεί του χρεώστοι νάμου | τόσι να μη νάμου φέρερε σε κειρασμό, | αλλά ελευτέρου νάμου από το κακό. |
07 | Pontisch | Südschwarzmeer | -700[7] | 41° 20′ 37,8″ N, 033° 46′ 19,1″ O | Ουράνιε πατέρα μουν, | ν' αγιάζ' τ' όνομα σ', | να έρται η βασιλεία σ', | το θέλεμα σ' να 'ίνεται, | άμον 'ς σον ουρανόν και σην γήν. | Τ' αναγκαίον μανάχα ψωμίν εμούν δώσ' 'μας οσήμερον, | και σ'χώρεσον τα αμαρτίας εμούν | άμον το ο' χωρούμε κι εμείς ατείντ'ς τ' έβλαψαν εμάς. | Μη θέκ'ς εμάς 'ς σον πειρασμόν | και απεμάκρυνον απ' εμάς το κακόν. |
08 | Apulisches Griko | Apulien | -750[8] | 40° 09′ 29,0″ N, 018° 15′ 42,0″ O | Patrimò pu stei stin ajèra, | pu n'ajasti o Nomà-su, | pu n'arti i Vasilìa-su, | Pu na jettì to telimà-su, | pos stin ajèra, jùs stin ghì. | Dòstu es emà to fsomì simmerinò. | Fsexorisò-mma tes amartìe-mma, | pos emì efsexorùme us addù, | ce na mi mas fèri es ton àscimo, | ce vlèfse-ma es pa' kkakò. |
09 | Kretisches Griechisch | Kreta | 1700[9] | 35° 12′ 35,0″ N, 024° 56′ 20,3″ O | Αφέντη πού ’σαι ’σ ουρανούς, | να ’ν’ άγιο τ’ όνομα σου, | όντε θα ’ρθείς σαν βασιλιάς | το θέλημα σου ας γίνει | πάνω στη γής, ετσά απού ’ναι στα ουράνια. | Το σημερνό μας το ψωμί δόκε μας μονιτάρου, | τα λάθητα πού κάνουμε οι γι-απατοί μας σχώρνα | όπως κι εμείς τσι κάκητες των αλλονώ σχωρνούμε. | Μη βάνεις μασ σε πειρασμό κι από κακό μαργιόλικο | θε μου ξεμίστευγε μας. |
10 | Zypriotisch | Zypern | 1453[10] | 35° 02′ 04,2″ N, 033° 13′ 21,6″ O | Badera mas is don uranon, | na ayasti do onoman su. | Na erti i vasilia su. | Na yini do theliman su, | obos is don uranon etsi je is din yin. | Dhose mas simmera do psumin mas do anangeon. | Je sihhora mas da ftesimada mas, | obos je emis sihhorumen jinus bu mas iftesin. | Je men mas feris se birasmon, | alla ghlidose mas bu do gagon. |
11 | Lateinisch † | Rom, Kirchen | -75[11] | 41° 52′ 39,9″ N, 012° 28′ 49,7″ O | Pater noster, qui es in caelis, | sanctificetur nomen tuum. | Adveniat regnum tuum. | Fiat voluntas tua, | sicut in caelo, et in terra. | Panem nostrum quotidianum da nobis hodie, | et dimitte nobis debita nostra | sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. | Et ne nos inducas in tentationem, | sed libera nos a malo. |
12 | Portugiesisch | Portugal u. a. | 1100[12] | 39° 51′ 33,0″ N, 008° 00′ 32,5″ W | Pai Nosso, que estais nos Céus, | Santificado seja o Vosso nome. | Venha a nós o Vosso reino, | Seja feita a Vossa vontade | Assim na Terra como no Céu. | O pão nosso de cada dia nos dai hoje. | Perdoai-nos as nossas ofensas | Assim como nós perdoamos a quem nos tem ofendido | E não nos deixeis cair em tentação | Mas livrai-nos do mal. |
13 | Crioulo | Kap Verde | 1500[13] | 16° 07′ 10,9″ N, 024° 01′ 37,6″ W | Nos Pai qui é na céu, | santificóde bos nom, | bem’nu bos reinu, | feit’ vos vontadi | na terra modi qui na céu. | Pam nos di tudo dia bo da’nu odje, | bo perdon’nu nos ofensa modi | qui nos perdon ques qui nos ofendi, | e bo ca tchá nu caí na tentação, | ma bo livrá nu di mal. |
14 | Burgher | Sri Lanka | 1600[14] | 07° 35′ 28,4″ N, 080° 41′ 00,9″ O | Pai nosse qui está ne céos, | santificádo seja tua nomi, | venho nós a tua Reyno, | seja fêto a tua vontade, | assi ne terra, como ne céos; | O pan nosse de cada dia nos dá ojo, | e perdová nós nosse dívidas, | assi como nós perdovamos nosse dividóris, | e nan nos desse caí em tentaçan, | mas livra nós de mal. |
15 | Portugiesisch | Brasilien | 1600[15] | 10° 39′ 38,2″ S, 053° 05′ 09,4″ W | Pai nosso, que estás nos céus, | santificado seja o teu nome; | Venha o teu reino, | seja feita a tua vontade, | assim na terra como no céu; | O pão nosso de cada dia nos da hoje; | E perdoa-nos as nosses dividas, | assim como nos perdoamos aos nossos devedores; | E não nos induzas a tentação; | mas livra-nos do mal; |
16 | Mirandés | Nordostportugal | 1150[16] | 41° 38′ 24,3″ N, 006° 43′ 25,1″ W | Nôsso padre del cíelo, | santificado ye l tou nome, | víenga a nós l tou reino, | faga-se la tua veluntade | assi na tíerra como ne cíelo. | L nôsso pan de cada die da-ne-lo hoije, | i perdona las nôssas oufensas | como nós tamíen perdonamos ls que nos oufenden. | Non mos deixes caier na tentacion | i lhibra-nos del mal. |
17 | Galicisch | Nordwestspanien | 800[17] | 42° 48′ 41,5″ N, 007° 38′ 47,3″ W | Noso Pai que estás no ceo: | santificado sexa o teu nome, | veña a nós o teu reino | e fágase a túa vontade | aquí na terra coma no ceo. | O noso pan de cada día dánolo hoxe; | e perdóano-las nosas ofensas | como tamén perdoamos nós a quen nos ten ofendido; | e non nos deixes caer na tentación, | mais líbranos do mal. |
18 | Asturisch | Nordspanien | 1155[18] | 43° 09′ 54,4″ N, 005° 40′ 08,2″ W | Padre nuesu que tas en cielu: | santificáu seya'l to nome, | amiye'l to reinu, | fáigase la to voluntá | lo mesmo na tierra qu'en cielu. | El nuesu pan de tolos díes, dánoslo güei, | perdónamos les nueses ofenses | lo mesmo que nós facemos, colos que mos faltaren; | nun mos dexes cayer na tentación, | y llíbramos del mal. |
19 | Castú | Westspanien | 1921[19] | 39° 28′ 12,5″ N, 006° 17′ 03,0″ W | Pare nuestru que estás nel cielu. | Santificau sea el tu nombri | venga a nojotrus el tu reinu. | Jágase la tu voluntá | asina en la tierra comu en el cielu. | Damos hoy el nuestru pan de cá día | y perdónamos las nuestras ofensas | como nojostrus perdonamos a los que mos ofenden; | no mos dejis cael en tentación | y líbramos del mal. |
20 | Spanisch | Spanien u. a. | 400[20] | 40° 25′ 03,6″ N, 003° 42′ 28,4″ W | Padre nuestro que estás en el cielo, | santificado sea tu nombre. | Venga tu reino. | Hágase tu voluntad, | en la tierra como en el cielo. | Danos hoy nuestro pan de cada día. | Perdona nuestras ofensas, | como también nosotros perdonamos a los que nos ofenden. | No nos dejes caer en tentación, | y líbranos del mal. |
21 | Mozarabisch † | Spanien, Kirchen | 500[21] | 40° 25′ 03,6″ N, 003° 42′ 28,4″ W | Padre nuoso dal ciel | sanctificadu sia al teu nomne | venga a nos al teu reynu | ed faya-se al tua voluntade | ansi en al tierra quomo en al ciel. | Al pane nuostru de cada dia da-nos-lu huoi | e perdonad-nos al nuostras offensas | quomo nos autrossi perdonamos al qui nos offended | ed non nos layšes cadere in al tentatzione | ed liberad-nos dal male |
22 | Chabacano | Philippinen | 1650[22] | 11° 52′ 02,5″ N, 123° 13′ 21,6″ O | Tata diamon talli na cielo, | bendito el di Uste nombre. | Manda vene el de Uste Reino. | Ace el di Uste voluntad | aqui na tierra, igual como alli na cielo. | Dale kanamon el pan para cada dia. | Perdona el diamon maga culpa, | como ta perdona kame con aquellos tiene culpa kanamon. | No deja que ay cae kame na tentacion | Y libra kanamon del mal. |
23 | Zamboangueño | Südphilippinen | 1650[23] | 07° 47′ 53,1″ N, 125° 06′ 44,3″ O | Tata de amon talli na cielo, | bendito el de Usted nombre. | Manda vene con el de Usted reino; | Hace el de Usted voluntad | aqui na tierra, igual como alli na cielo. | Dale kanamon el pan para cada dia. | Perdona el de amon maga culpa, | como ta perdona kame con aquellos, quien tiene culpa kanamon. | No deja que hay cae kame na tentacion | y libra kanamon na mal. |
24 | Caviteño | Nordphilippinen | 1650[24] | 16° 58′ 21,9″ N, 121° 17′ 20,6″ O | Niso Tata Qui ta na cielo, | quida santificao Tu nombre. | Manda vini con niso Tu reino; | Sigui el qui quiere Tu | aqui na tierra, igual como na cielo! | Dali con niso ahora, niso comida para todo el dia. | Perdona el mga culpa di niso, | si que laya ta perdona niso con aquel mga qui tiene culpa con niso. | No dija qui cai niso na tentacion, | pero salva con niso na malo. |
25 | Ternateño | Ternate, Indonesien | 1550[25] | 00° 48′ 51,6″ N, 127° 20′ 33,1″ O | Padri di mijotru ta allí na cielo, | quidá alabaó Bo nombre. | Viní con mijotru Bo reino; | Siguí cosa qui Bo mandá | aquí na tiehra, parejo allí na cielo! | Dali con mijotro esti día, el cumida di mijotro para cada día. | Perdoná quél mgá culpa ya hací mijotro con Bo, | como ta perdoná mijotro ‘quel mga culpa ya hací el mga otro genti cun mijotro. | No dijá qui caí mijotru na tintación, | sinó hací librá con mijotro na malo. |
26 | Aragonesisch | Nordspanien | 800[26] | 41° 38′ 24,3″ N, 000° 47′ 27,7″ W | Pai nuestro, que yes en o zielo | santificato siga o tuyo nombre; | bienga ta nusatros o reino tuyo; | y se faiga la tuya boluntá | en la en a tierra como en o zielo. | O pan nuestro de cada diya da-lo-mos güei; | perdona las nuestras faltas | como tamién nusatros perdonamos a os que mos faltan; | no mos dixes cayer n'a tentazión | y libera-mos d'o mal. |
27 | Katalanisch | Nordostspanien u. a. | 900[27] | 41° 23′ 13,2″ N, 002° 10′ 12,1″ O | Pare nostre, que esteu en el cel: | Sigui santificat el vostre nom. | Vingui a nosaltres el vostre regne. | Façis la vostra voluntat, | així a la terra com es fa en el cel. | El nostre pa de cada dia doneu-nos el dia d'avui. | I perdoneu les nostres culpes, | així com nosaltres perdonem els nostres deutors. | I no permeteu que nosaltres caiguem a la temptació, | ens deslliureu-nos de qualsevol mal. |
28 | Mallorquinisch | Balearische Inseln | 1229[28] | 39° 36′ 47,1″ N, 002° 56′ 59,4″ O | Pare nostre, que estau en el cel: | Sigui santificat el vostre nom. | Véngui a nosaltres el vostre regne. | Es faci la vostra voluntat, | aixi a la terra com es fa en el cel. | El nostre pa de cada dia donau-nos el dia d'avui. | I perdonau les nostres culpes, | aixi com nosaltres perdonam els nostres deutors. | I no permeteu que nosaltres caiguem a la temptació, | ans alliberau-nos de qualsevol mal. |
29 | Valencianisch | Valencia | 1346[29] | 39° 28′ 03,3″ N, 000° 22′ 38,3″ W | Pare nostre que esteu en el cel, | siga santificat el vostre nom, | vinga a nosaltres el vostre Regne, | faça's la vostra voluntat | així a la terra com es fa en el cel; | el nostre pa de cada dia doneu-nos el dia de hui, | i perdoneu les nostres culpes | així com nosaltres perdonem els nostres deutors | i no permeteu que nosatres caiguem a la tentació | ans allibereu-nos de qualsevol mal. |
30 | Algherese | Alghero, Sardinien | 1400[30] | 40° 33′ 28,5″ N, 008° 19′ 19,4″ O | Pare nostro, que sés en lo cel, | sia santificat lo teu nom, | vengui a nosaltros lo tou regn. | Sia feta la tua voluntat, | com en lo cel així en la terra. | Dona-nos avui lo pa nostro de cada dia, | i perdona-nos los nostros pecats, | així com nosaltros perdonem a los nostros enemics. | No nos deixis caure en tentació | ma llibera-nos de cada mal |
31 | Aranesisch | Val d'Aran, Pyrenäen | 1000[31] | 42° 47′ 56,1″ N, 000° 45′ 26,5″ O | Paire Nòstre qu'ei ath cèl, | qu'eth tièu nòm sia sanctificat; | qu'eth tièu règne venga. | qu'era tia volontat sia hèita | ara tèrra coma ath cèl. | Dòna-nos agüèi eth nòstre pan de cada dia, | e perdona-nos es nòstres ofènses | coma nosàti perdonam es d'aqueths que nos an ofensats | e no nos deishes pas caure en tentacion; | mai deliura-nos deth malin. |
32 | Okzitanisch | Südfrankreich | 800[32] | 43° 36′ 17,5″ N, 001° 26′ 50,6″ O | Paire nòstre que siès dins lo cèl, | que ton nom se santifique, | que ton rènhe nos avenga, | que ta volontat se faga | sus la tèrra coma dins lo cèl. | Dona-nos nòstre pan de cada jorn, | perdona-nos nòstres deutes | coma nosautres perdonam als nòstres debitors | e fai que tombèm pas dins la tentacion | mas deliura-nos del mal. |
33 | Gaskognisch | Südwestfrankreich | 1000[33] | 43° 53′ 14,1″ N, 000° 29′ 59,3″ W | Pair noste qui ès dens lo cèu, | que ton nom se santifique, | que ton renhe nos avenga, | que ta volentat se hasca | sus la tèrra coma dens lo cèu. | Dona-nos uei noste pan de cada jorn, | perdona-nos nostes deutes | coma nosauts perdonam aus nostes debitors | e hè que tombem pas dens la temptacion | mès deliura-nos deu mau. |
34 | Provenzalisch | Südfrankreich | 1600[34] | 43° 31′ 34,5″ N, 005° 26′ 43,7″ O | Paire nostre que siés dins lou cèu, | que toun noum se santifique, | que toun Règne nous avèngue, | que ta volonta se fague | sus la terro coume dins lou cèu. | Douno nous vuei noste pan de cade jour, | perdouno nous nòsti dèute | coume nous autre perdounan à nòsti debitour. | E fai que toumben pas dins la tentacioun, | mai deliéuro nous dóu mau. |
35 | Nissart | Nizza, Südostfrankreich | 1800?[35] | 43° 42′ 36,6″ N, 007° 15′ 43,1″ O | Paire noastre que siatz en ciel, | Que lo voastre nom sigue sanctificat, | Que lo voastre rènho arribe, | Que la voastra volontat sigue facha | Sus la terra coma au ciel. | Donatz-nen ancuei lo noastre pan de cada jorn, | Perdonatz-nen li noastri ofensas | Coma perdonam en aquelu que n' an ofendut. | Non nen laissetz sucombar a la tentacion, | Mas liberatz-nen dau mau. |
36 | Französisch | Frankreich u. a. | 842[36] | 48° 51′ 55,8″ N, 002° 19′ 16,0″ O | Notre Père, qui es aux cieux, | Que ton nom soit sanctifié, | Que ton règne vienne, | Que ta volonté soit faite | sur la terre comme au ciel. | Donne-nous aujourd’hui notre pain de ce jour | Pardonne-nous nos offenses, | Comme nous pardonnons aussi à ceux qui nous ont offensés | Et ne nous soumets pas à la tentation, | Mais délivre-nous du mal. |
37 | Berrichon | Zentralfrankreich | 980?[37] | 47° 05′ 01,0″ N, 002° 23′ 47,9″ O | Nouestre Pere, che sias dins l'ou ciel, | vouestre nom siet santifia, | vouestre royame nous arribe, | vouestre volontà siet fache | a la terre, comme a ou ciel, | dona nous aujourdhui nouestre pan quotidien, | e perdona nous nouestros debits, | como nos outros pardonem a na quotiesque nous an offensa, | et ne nous laissa pas tomber dins la tentation, | mai delivra nous dou mal. |
38 | Jèrriais | Insel Jersey | 1204[38] | 49° 13′ 12,2″ N, 002° 07′ 57,8″ W | Nouot' Péthe qu'es au ciel | qu'Tan nom sait sanctifié | qu'Tan règne veinge | qu'Ta volanté sait faite | sus la tèrre coumme au ciel | baille-nouos aniet not' pain d'la journée | et nouos pardonne nouos offenses | coumme nou pardonne les cheins tchi nouos ont offensé | et n'nouos mène pon dans la tentâtion | mais délivre-nouos du ma |
39 | Picardisch | Nordostfrankreich | 980?[39] | 49° 53′ 55,2″ N, 002° 17′ 26,2″ O | Vous no Pa, qu' vos ètes ô Cièl, | Qu' vo nom sunche sanctifieu, | Qu' vo rin.gne ariviche, | Qu' tout chô qu' vos voleuz sunche fét | Dôchi, come é ôt. | Douneuz-nous ôjordwî eùl pin qu' nos d' avons danjeu tous lès joûs. | Pardouneuz-nous chô qu' nos avons fét d' mô | dë l' min.me maniêre quë nos pardounons à lès ciuns qui nos ont fét du tôrt. | Èt fètes quë nos n' sunche gneu ratireus pô djâle, | mès dèlèbèreuz-nous dou mô. |
40 | Wallonisch | Belgien u. a. | 980[40] | 50° 24′ 42,2″ N, 004° 26′ 16,4″ O | Vos, nosse Pére, k' est e cir, | Ki vosse no seuye beni, | Vegne li djoû k' on vs ricnoxhrè come Rwè, | K' on vs xhoute | sol tere, come e cir. | Dinoz-nos ouy nosse pwin po l' djournêye; | Fijhoz ene croes so tos nos måkmints, | come nos l' fijhans avou po les måkmints des ôtes. | Ni nos leyîz nén aler a voleur må fé, | mins tchessîz l' må erî d' nozôtes. |
41 | Rumantsch Grischun | Schweiz u. a.; eine konstruierte Schrift-Variante der rätoromanischen Sprachen | 1982[41] | 46° 50′ 58,0″ N, 009° 31′ 50,5″ O | Bab noss, ti che es en tschiel, | sanctifitgà vegnia tes num; | tes reginavel vegnia tar nus, | tia veglia daventia, | sin terra sco en tschiel. | Noss paun da mintgadi dà a nus oz, | ed ans perduna noss debits, | sco era nus perdunain a noss debiturs. | E n'ans maina betg en empruvament, | ma spendra nus dal mal. |
42 | Sursilvan | Surselva-Tal, Graubünden | 500?[42] | 46° 44′ 28,6″ N, 009° 00′ 24,2″ O | Bab nos qual che ti eis en tschiel, | sogns vegni fatg il tiu num, | tiu reginavel vegni tier nus, | tia veglia daventa | sin tiara sco en tschiel. | Nies paun da mintga di dai a nus oz, | perduna a nus nos puccaus, | sco nus perdunein a nos culponts | e meina nus buc en empruament, | mobein spendra nus dal mal. |
43 | Sutsilvan | Domleschg, Heinzenberg, Schams | 500?[43] | 46° 43′ 57,2″ N, 009° 26′ 16,6″ O | Bab noss, igl qual ca tei es an tschiel! | Sontg vigni fatg igl tieus num! | Il tieus raginavel vigni na tier nus! | La ti viglia davainti | sen teara sco an tschiel! | De a nus oz igl noss pàn da mintga di! | A perdùna igls noss putgeas | sco nus pardunagn ear aglis noss culpànts. | A betga nus manar an ampruamaint, | ma nus spendra digl mal. |
44 | Surmiran | Oberhalbstein, Teile des Albulatals | 500?[44] | 46° 35′ 54,6″ N, 009° 35′ 37,7″ O | Bab noss, tgi te ist ainten tschiel. | Santifitgia seia igl ties nom. | Igl ties reginavel vigna. | La tia viglia davainta | sen tera scu ainten tschiel. | Igl noss pan da mintgade dô a nous oz. | E pardun'a nous igls noss dabets, | scu er nous vagn parduno agls noss debituors. | Betg laschans crudar an malapruamaint, | ma spendra nous digl mal. |
45 | Putér | Oberengadin, Bergün | 500?[45] | 46° 37′ 28,9″ N, 009° 44′ 47,7″ O | Bap nos, tü chi est in tschêl! | Sanctificho vegna tieu nom! | Tieu reginam vegna tiers nus! | Tia voglia dvainta | in terra scu in tschêl! | Nos paun d'iminchadi do a nus hoz! | E parduna'ns noss dbits | scu cha eir nus pardunains a noss debitaduors! | E nun ans mner in appruvamaint, | ma spendra'ns dal mel! |
46 | Vallader | Unterengadin, Val Müstair | 500?[46] | 46° 42′ 00,5″ N, 010° 05′ 41,2″ O | Bap nos, tu chi est in tschêl! | Fat sonch vegna teis nom! | Teis reginam vegna nanpro! | Tia vöglia dvainta | sco in tschêl eir sun terra! | Nos pan d'iminchadi dà a nus hoz! | E parduna'ns noss debits, | sco cha eir nus pardunain a noss debitaduors! | E nun ans manar in provamaint, | ma spendra'ns dal mal! |
47 | Korsisch | Korsika | 900[47] | 42° 07′ 14,3″ N, 009° 08′ 06,5″ O | Patre nostru chì sì in celu, | ch'ellu sia santificatu u to nome; | ch'ellu venga u to regnu; | ch'ella sia fatta a to vuluntà, | in terra cum'è in celu. | Dacci oghjeghjornu u nostru pane cutidianu; | è rimettici i nostri debbiti, | cum'è no i rimettimu à i nostri debbitori; | ùn ci induce micca in tentazione, | ma francaci da u male. |
48 | Italienisch | Italien u. a. | 960[48] | 41° 52′ 39,9″ N, 012° 28′ 49,7″ O | Padre nostro, che sei nei cieli, | sia santificato il tuo nome. | Venga il tuo regno. | Sia fatta la tua volontà, | come in cielo così in terra. | Dacci oggi il nostro pane quotidiano | E rimetti a noi i nostri debiti, | come noi li rimettiamo ai nostri debitori. | E non ci indurre in tentazione, | ma liberaci dal male. |
49 | Sizilianisch | Sizilien | 1100?[49] | 37° 36′ 51,2″ N, 014° 11′ 19,8″ O | Patri nostru, ca siti nnô celu, | Fussi santificatu lu nomu vostru. | Vinissi imprescia lu regnu vostru, | Fussi faciuta la vostra Divina Vuluntati, | Comu nnô celu, d'accussì nnâ terra. | Ni dati sta jurnata lu nostru panuzzu cutiddianu, | E ni pirdunati li nostri piccati, | D'accussì niàvutri li pirdunamu ê nostri dibbitura. | E mancu ni lassati a cascari nnâ tintazzioni, | Ma ni scanzati dû mali. |
50 | Salentinisch | Region Salento, Südostitalien | 1100?[50] | 40° 28′ 34,3″ N, 017° 43′ 35,2″ O | Sire nesciu ca stai an cielu | Cu'bbessa santificatu lu nume tou | Cu'bbegna 'mprima lu regnu tou | Cu'bbessa sempre fatta la Vuluntate toa | Comu an cielu cussì an terra | Dànnilu osce lu pane quotidianu nesciu | E perdunanni li peccati nesci | Cussì comu nui li rimentimu a li nemici nesci | E nu' lassare cu cadimu 'n tentazzione | ma 'lléandenni te lu male. |
51 | Tarantinisch | Tarent, Südostitalien | 1000?[51] | 40° 28′ 16,5″ N, 017° 14′ 35,5″ O | Paternostre ca si’ jndr'à 'u cìele, | cu ssia sandefecáte ‘u nome tuje, | cu avéne ‘u règne tuje | e ccu ssia fatta ‘a vuledà toje. | cume jndr'à 'u cìele e nderre. | Danne ôsce ‘u pane nuèstre sciurnalére, | danne le dìebbete nuèstre, | cume nu’ le dame a lle debbeture nuèstre, | e no’ n’annùscere ‘ndendazzióne | e llìbberene d’ô male. |
52 | Neapolitanisch | Neapel, Südwestitalien | 1000?[52] | 40° 50′ 56,2″ N, 014° 15′ 00,4″ O | Pate nuoste ca staje ncielo, | santificammo 'o nomme tujo | faje vení 'o regno tujo, | sempe c' 'a vuluntà toja, | accussí ncielo e nterra. | Fance avè 'o ppane tutt' 'e juorne | lèvece 'e rièbbete | comme nuje 'e llevamme all'ate, | nun nce fa spantecà, | e llevace 'o male 'a tuorno. |
53 | Nordkalabrisch | Kalabrien, Süditalien | 1000?[53] | 39° 06′ 46,9″ N, 016° 33′ 23,0″ O | Patre nuorru chi sta ntru cielu, | chi sia santificatu u nume tuoio, | venisse u riegnu tuoio, | se facisse a vuluntà tuoia, | sia ntru cielu ca nterra. | Ranne oje u pane nuorro e tutti i juorni, | perdunacce i rebita nuorri, | cumu nue perdunammu i rebituri nuorri. | Un ce mannare ntra tentazione, | ma liberacce e ru male. |
54 | Kalabrisch | Bereich des Berges Poro, Kalabrien | 1000?[54] | 38° 36′ 17,8″ N, 015° 54′ 36,8″ O | Patri nostru, chi si nt'o celu, | u nomi Toi u jè santificatu, | u veni u regnu Toi, | e pemm’u jè fatta a volontà Toi, | comu nt'o celu, cusì subb’a terra. | Dandi oi u pani nostru d’ogni jornu, | e càcciandi i debbita nostri, | comu nui nc'i cacciamu e debbitura nostri, | e no' ndi portari nt'a tentazzioni, | ma libbaràndi d'u mali. |
55 | Catanzarese | Catanzaro, Kalabrien | 1000?[55] | 38° 54′ 34,5″ N, 016° 35′ 20,2″ O | Patra nostru, chi si' ntô cielu, | sia santificatu u noma toi, | ma vena u regnu toi, | e pemm'a vena fhatta a volontà toi, | comu'n cielu, puru ntà terra, | Danni oja u pana nostru quotidianu, | e cacciani i nostri debbiti, | cumu nui i cacciamu ali nostri debbitùri, | e u'unni lassara cadire nta tentazione, | ma lìbberacci d'u male. |
56 | Cosentino | Cosenza, Kalabrien | 1000?[56] | 39° 18′ 24,7″ N, 016° 14′ 51,4″ O | Patre nùastru, ca si' ntru cielu, | sia santificatu u nume tua, | venissa u règnu tua, | si facissa a vuluntà tua, | cumu aru cielu d'accussì sup'a terra. | Dùnani oji u pane nùastru quotidianu, | e cacciani i nuastri debbiti, | cumu nua ii cacciamu ari nùastri dibbitùri, | e 'un ni lassa' cada ntra tentazione, | ma lìbberani d'u male. |
57 | Reggino | Reggio di Calabria, Kalabrien | 1000?[57] | 38° 06′ 36,4″ N, 015° 39′ 03,2″ O | Patri nostru, chi ssi ntô cielu, | m'esti santificatu u nomu Toi, | mi veni u regnu Toi, | e mi si faci 'a volontà Tua, | comu ntô cielu, cusì 'ntà terra. | Randi oji 'u pani nostru d’ogni jornu, | e càcciandi i debbiti nostri, | comu nui nc'î cacciamu ê debbituri nostri, | e nno’ ndi purtari â tentazzioni, | ma libberàndi rû mali. |
58 | Sardisch | Sardinien | 900[58] | 40° 05′ 11,3″ N, 009° 05′ 08,5″ O | Babbu nostru, chi stas in sos celos, | Santificadu siat su numene Tuu; | Benjat a nois su rennu Tuu; | Siat fatta sa voluntade Tua | Comente in su celu in sa terra. | Dae-nos oe su pane nostru cotidianu, | Perdona-nos sos peccados nostros | Comente nois los perdonamus; | Libera da onji tentathione, | Libera-nos a male. |
59 | Venetisch | Venedig, Ostitalien | 1300[59] | 45° 33′ 16,0″ N, 012° 04′ 41,1″ O | Pare Nostro che Te si nei ciei | Sia santificà el to nome | Vegna el to Regno | Sia fata ea To vołontà | in tera così come ea xe fata nei ciei. | Dane unquo el nostro pan quotidiano | Rimeti a nialtri i nostri debiti | Come noialtri i rimetemo ai nostri debitori | E non sta portarne in tentathion | Ma liberane dal maigno. |
60 | Emilianisch | Emilia, Norditalien | 1200?[60] | 44° 44′ 20,1″ N, 010° 35′ 27,0″ O | Pader noster, ch' t'ì in zil, | sia santificâ al to nom, | vegna al to regn, | sia fatta la to vuluntâ | com in zil anc in têrra. | Dazz'incù al noster pan per sustintameint | e dscanzella i nuster dêbit, | com nú i dscanzlein a qui, ch'ein nuster debitur | e en' permetter ch'a z'arrindamn' alla tentazion, | ma liberez' dal mal. |
61 | Bolognesisch | Provinz Bologna, Norditalien | 1200?[61] | 44° 29′ 42,8″ N, 011° 20′ 34,9″ O | Pèder nòster, ch't î int al zîl, | ch'al séppa santifichè al tô nómm, | ch'ai véggna al tô raggn, | ch'ai séppa fâta la tô volontè, | cómm in zîl, acsé anc in tèra. | Dâs incû al nòster pan d ògni dé, | e dscanzèla i nûster dèbet, | cme nuèter a i dscanzlän ai nûster debitûr, | e brîsa lasèr ch'a cascaggna in tentaziån, | mo lébbres dal mèl. |
62 | Piemontesisch | Piemont, Nordwestitalien | 1200[62] | 45° 04′ 36,2″ N, 007° 40′ 10,3″ O | Pare nòstr che it ses an cel, | a sia santificà tò Nòm, | a ven-a tò regn, | as fasa Toa volontà | coma ant ël cel così an tèra. | Dane ancheuj ël pan ëd tuti ij dì, | përdon-ne ij nòstri dèbit, | coma noi i përdonoma ai nòstri debitor, | slontan-a da noi la tentassion | e ten-ne san dal mal. |
63 | Ligurisch | Monaco, Westitalien | 1200?[63] | 44° 25′ 04,8″ N, 008° 55′ 45,2″ O | Poae nostro che sei nei çê, | o vostro nomme seja santificao. | Vegna o vostro regno, | si faza a vostra voentae | comme in çê, cosi in taera. | O pane nostro quotidiano deeme ancheu, | e perdonè a noiâtri i nostri debiti, | comme noiâtri perdonemo i nostri debitoi, | e no ci lasciè cadè ne tentazion | ma liberateci da mä. |
64 | Westlombardisch (traditionelle Graphie) | Norditalien, Schweiz | 1200?[64] | 46° 02′ 20,1″ N, 008° 55′ 15,2″ O | Pader Noster che te séet in Ciel, | che'l sia fáa sant el tò Nomm, | che'l vegna el tò Regn, | el sia fáa el tò Vorè, | inscí 'ma in Ciel, anch in su la terra. | Dann incoeu el noster pan de tucc i dí, | e perdonen i noster peccáa | inscí com anca numm ghe perdonom a quij che n'hann fáa on tort, | e menen minga in de la tentazion, | ma liberen del máa |
65 | Westlombardisch (moderne Graphie) | Norditalien, Schweiz | 1200?[65] | 46° 02′ 20,1″ N, 008° 55′ 15,2″ O | Pádër Nòstër chë të séet in Céel, | chë'l sia fáa sánt ël tò Nòm, | chë'l vegna 'l tò Réegn, | chë'l sia fáa 'l tò Vurè, | inscí 'ma in Céel, anch in sü la tèra. | Dàn incö 'l nòstër pàn dë tüc' i dí, | e përdúnen i nòstër pecáa | inscí cum anca nüm ghë përdúnum a quij chë n'hàn fáa un tòrt, | e ménen minga in dë la tentassiún, | ma libéren dël máa |
66 | Ostlombardisch | Norditalien | 1200?[66] | 45° 42′ 00,0″ N, 009° 40′ 00,0″ O | ? | ? | ? | ? | ? | ? | ? | ? | ? | ? |
67 | Ladinisch | Norditalien | 500[67] | 46° 32′ 14,3″ N, 012° 08′ 19,0″ O | Pere nost, che t'ies en ciel, | sibe santificà ti inuem, | vënie ti rëni, | sibe fata ti ulentà, | coche en ciel enscì en tiëra. | Dànes encuei nosc pan d'uni di | y làscenes dò nosc debic, | coche nëus i lacion dò a nosc debitëures, | y no nes mené tla tentazion, | ma dlìbrenes dal mel. |
68 | Furlanisch | Friaul, Nordostitalien | 1000[68] | 46° 03′ 57,6″ N, 013° 14′ 16,3″ O | Pari nestri che tu sês in cîl, | che al sedi santifiât il to nom, | che al vegni il to ream, | che e sedi fate la tô volontât | sicu in cîl cussì ancje in tiere. | Danus vuê il nestri pan cotidian | e pardoninus i nestris debits | sicu ancje nô ur ai pardonìn ai nestris debitôrs | E no stâ menânus in tentazion | ma liberinus dal mâl. |
69 | Triestino | Triest, Nordostitalien | 1800[69] | 45° 38′ 51,0″ N, 013° 46′ 27,3″ O | Pare nostro che te son nei celi | che sia benedido el tuo nome | che vegni el tuo regno | sia fata la tua volontà | come in cel cussì in tera | dane ogi el nostro pan cuotidian | e rimetine i nostri debiti | come noi ghe li rimetemo ai nostri debitori | e no indurne in tentazion | ma liberine dal mal. |
70 | Dalmatisch († 1898) | Dalmatien, Westkroatien | 700[70] | 43° 31′ 13,2″ N, 016° 26′ 21,9″ O | Tuota nuester, che te sante intel sil, | sait santificuot el naun to. | Vigna el raigno to. | Sait fuot la voluntuot toa, | coisa in sil, coisa in tiara. | Duote costa dai el pun nuester cotidiun. | E remetiaj le nuestre debete, | coisa nojiltri remetiaime a i nuestri debetuar. | E naun ne menur in tentatiaun, | miu deleberiajne dal mal. |
71 | Rumänisch | Rumänien u. a. | 1532[71] | 46° 09′ 52,6″ N, 025° 21′ 23,2″ O | Tatăl nostru care eşti în ceruri, | sfiinţească-Se numele Tău. | Vie împărăţia Ta. | Facă-se voia Ta, | precum în cer, aşa şi pe pământ. | Pâinea noastră cea de toate zilele dă-ne-o nouă astăzi. | Şi ne iartă nouă păcatele noastre, | precum şi noi iertăm greşiţilor noştri. | Şi nu ne duce pe noi în ispită, | ci ne mântuieşte de cel rău. |
72 | Istrorumänisch | Istrien, Kroatien | 1700[72] | 45° 14′ 10,4″ N, 013° 56′ 10,2″ O | Tatã a nostru care es'ti în t'eru, | s-aiseascã nuam a Ta, | s-vinã amiraliea a Ta, | s-facã vrerea a Ta, | as'i cumu în t'eru, as'i s'i pisti locu. | Pânea a noastrã at'ea di tute dzâlele dã-nã o nau adzâ | s'i nã li iartã amãrtilili noastre | as'i cumu li iartãmu s'i noi unu a altui. | S'i nu nã du pri noi la cârtire, | ma nã aveagli di at'elu arãu. |
73 | Aromunisch | Südbalkan | 1800[73] | 41° 01′ 53,3″ N, 021° 20′ 03,7″ O | Tatlu a nostru cai hii n'ţielu, | s'hibâ sâmtisitâ a tauu numâ | z' v'inâ a tauu amirârilil, | s'hibâ faptâ a tauu volâ, | cacumu n'ţielu acşi ş'pri locu. | pânea noastrâ di tutti dzâlili dă-nu adzâ, | ş'nâ l'eartâ a noauâ alutusirli, | cumu l'irtâmu ş'noi a alutusiţlor a noşţrâ. | ş'nu nâ du tru pirazmo, | ma nâ ascapâ di aţel malu. |
74 | Meglenorumänisch | Griechenland/Mazedonien | 1400[74] | 40° 47′ 35,2″ N, 022° 24′ 41,4″ O | Fendi a nostru cai hii n-ţielu, | s-hibâ sâmtâipsitâ a Tauu Numâ, | z-v'inâ a Tauu amirârili, | s-hibâ faptâ a Tauu volâ, | cacumu n-ţielu acşi ş-pri zurâ. | Pânea a noastrâ di tutti dzâlili dă-n-u adzâ, | Ş-nâ l'eartâ a noau alutusirli, | cumu l'irtămu ş-noi a alâtusiţâlor a noşţrâ. | Ş-nu nâ du tru pirazmo, | Ma nâ difendi di aţelu malu. |
75 | Esperanto | Plansprache | 1887[75] | 00° 00′ 00,0″ N, 000° 00′ 00,0″ O | Patro nia, kiu estas en la cxielo, | Via nomo estu sanktigita. | Venu Via regno, | plenumigxu Via volo, | kiel en la cxielo, tiel ankaux sur la tero. | Nian panon cxiutagan donu al ni hodiaux. | Kaj pardonu al ni niajn sxuldojn, | kiel ankaux ni pardonas al niaj sxuldantoj. | Kaj ne konduku nin en tenton, | sed liberigu nin de la malbono. |
76 | Ido | Plansprache | 1907[76] | 00° 00′ 00,0″ N, 000° 00′ 00,0″ O | Patro nia, qua esas en la cielo, | Tua nomo santigesez; | Tua regno advenez; | Tua volo facesez, | Quale en la cielo, tale anke sur la tero. | Donez a ni cadie l'omnadia pano, | E pardonez a ni nia ofensi, | Quale anke ni pardonas a nia ofensanti, | E ne duktez ni al tento, | Ma liberigez ni del malajo. |
77 | Interlingua | Plansprache | 1951[77] | 00° 00′ 00,0″ N, 000° 00′ 00,0″ O | Patre nostre, qui es in le celos, | sanctificate sia tu nomine; | que veni tu regno; | que sia facite tu voluntate | sicut in le terra como in le celo. | Da nos hodie nostre pan quotidian, | e pardona nos nostre debitas | como nos pardona a nostre debitores, | e non duce nos in tentation, | sed libera nos del mal. |
Vergleichstabelle baltischer und finnougrischer Sprachen
Nr. | Sprache | Wo gesprochen? | Erstes Auftreten ca. | Ungefährer Mittelpunkt der Region | Vater unser im Himmel, | geheiligt werde Dein Name. | Dein Reich komme. | Dein Wille geschehe | wie im Himmel, so auf Erden. | Unser tägliches Brot gib uns heute. | Und vergib uns unsere Schuld, | wie auch wir vergeben unseren Schuldigern. | Und führe uns nicht in Versuchung, | sondern erlöse uns von dem Bösen. |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
01 | Lettisch | Lettland | 700[78] | 56° 55′ 57,3″ N, 024° 07′ 11,0″ O | Tēvs mūsu, kas esi debesīs, | svētīts lai top Tavs vārds! | Lai atnāk Tava valstība! | Tavs prāts lai notiek kā debesīs, | tā arī virs zemes! | Mūsu dienišķo maizi dod mums šodien! | Un piedod mums mūsu parādus, | kā arī mēs piedodam saviem parādniekiem! | Un neieved mūs kārdināšanā, | bet atpestī mūs no ļauna! |
02 | Litauisch | Litauen | 700[79] | 55° 20′ 29,9″ N, 023° 53′ 03,4″ O | Tėve mūsų, kuris esi danguje, | teesie šventas tavo vardas, | teateinie tavo karalystė, | teesie tavo valia | kaip danguje, taip ir žemėje. | Kasdienės mūsų duonos duok mums šiandien | ir atleisk mums mūsų kaltes, | kaip ir mes atleidžiame savo kaltininkams. | Ir neleisk mūsų gundyti, | bet gelbėk mus nuo pikto. |
03 | Nehrungskurisch † | Kurische Nehrung | 1500[80] | 55° 16′ 56,1″ N, 020° 58′ 22,4″ O | Teve mūses, kur tu es danguj, | Garbiets ir taue vards. | Lai nāke taue karelīste. | Taue vale nuoase | duoade ka is dange, ta ir us zeme. | Mūse diene maize duoade mums šuoadiene. | Ir paduoade mums mūse kalte, | Ka ir mes paduoadame mūsams kaltejams. | Ir nevede mums is pajundijuma, | Islidze mums nu piktume. |
04 | Altpreußisch † | Ostpreußen | 1350[81] | 54° 36′ 36,9″ N, 021° 22′ 45,8″ O | Nossen Thewes, cur tu es Delbes, | Schwiz gesger thowes Wardes; | Penag mynys thowe Mystalstibe; | Toppes Pratres giriad Delbszisne, | tade tymnes sennes Worsinny; | Dodi momines an nosse igdenas Magse; | Unde geitkas pamas numas musse Nozegun, | cademas pametam nusson Pyrtainekans; | No wede numus panam Padomum; | Swalbadi mumes newusse Layne. |
05 | Jatwingisch † | Ostpreußen | 700?[82] | 54° 06′ 10,4″ N, 022° 56′ 01,6″ O | Tâve Nusun, kas tû esei en dangun. | Sventintas virst tvajas emenis. | Pereit tvajâ rikê. | Tvajas kvajtas audastsin | kaigi en dangun, tît dîgi na zemien. | Nûsun deininin geitin dais nûmas shandeinan. | Be atverpeis nûmas nûsans aushautins, | kai mes atverpimai nûsaimas aushautenîkamans. | Be ni vedais mans en perbandasnan. | Sklait izrankeis mans aza visan vargan. |
06 | Ungarisch | Ungarn u. a. | 850?[83] | 47° 06′ 00,2″ N, 019° 14′ 13,4″ O | Mi Atyánk, aki a mennyekben vagy, | Szenteltessék meg a Te neved, | Jöjjön el a Te országod, | Legyen meg a Te akaratod, | Amint a mennyben úgy a földön is. | Mindennapi kenyerünket add meg nekünk ma, | És bocsásd meg vétkeinket, | Miképpen mi is megbocsátunk az ellenünk vétkezőknek, | És ne vígy minket kísértésbe, | De szabadíts meg a gonosztól. |
07 | Mansisch | Autonomer Kreis der Chanten und Mansen, Russland | 1868?[84] | 61° 51′ 22,1″ N, 070° 02′ 55,8″ O | Man ault olep jegov! | Tak jälpenlachte nag namen; | tak jeimte nag naerlachen, | tak jeimte nag erken | šemel mal chumle ault; | man šochen lat náńov majalen te chotel kaštel, | i chul'teptan manane man arentenov, | chumle i man chul'teptilov mank arenten charenovne. | I ul tulen manov krechne, | os uren manov asrainel. |
08 | Finnisch | Finnland u. a. | 1500[85] | 65° 03′ 13,0″ N, 026° 51′ 02,1″ O | Isä meidän, joka olet taivaissa | Pyhitetty olkoon sinun nimesi. | Tulkoon sinun valtakuntasi. | Tapahtukoon sinun tahtosi, | myös maan päällä niin kuin taivaassa. | Anna meille tänä päivänä jokapäiväinen leipämme. | Ja anna meille anteeksi velkamme, | niin kuin mekin annamme anteeksi velallisillemme. | Äläkä saata meitä kiusaukseen, | vaan päästä meidät pahasta. |
09 | Meänkieli | Schweden | 1850[86] | 67° 28′ 29,7″ N, 022° 24′ 43,6″ O | Meän Isä, joka olet taihvaissa! | Pyhitetty olkhoon sinun nimesti. | Tulkhoon sinun valtakuntasti. | Tapahtukhoon sinun tahtosti, | niin taihvaassa ko maan päälä. | Anna meile tänäpänä jokapäivänen leipä, | ja anna meile antheeksi meän velat, | niinko mekki annama antheeksi niile, joilta met olema saamassa. | Äläkä vie meitä frästaukshiin, | mutta pelasta meän pahasta. |
10 | Karelisch | Karelien und Twer, Russland | 1500[87] | 64° 13′ 31,8″ N, 032° 39′ 04,9″ O | Meijän taivahalline Tuatto! | Olgah pühännü sinun nimi! | Tulgah sinun valdu. | Tulgah tovekse sinun tahto | kui taivahas, mugai muan piäl. | Anna meile tänäpägi meijän jogapäiväine leibü. | Prosti meile meijän vellat, | kui müö prostimmo niile, ket ollah meile vellas. | Älä anna meile puuttuo muaniteltavakse, | a piästä meidü pahas. |
11 | Olonetzisch | Karelien und Twer, Russland | 1500[88] | 64° 13′ 31,8″ N, 032° 39′ 04,9″ O | Tuatto meijän taivahalline! | Olgah pühännü Sinun nimi. | Tulgad Sinun valdu. | Roikkah Sinun tahto | kui taivahas, mugai mual. | Anna meile tänäpäi meijän jogapäiväine leibü. | Prosti meile meijän vellat, | kuin müö prostimmo niile, ket ollah meile vellas. | Älä vie meidü muanitukseh, | a piästä meidü pahas. |
12 | Komi (Syrjänisch) (1870) | Russland | 1350[89] | 64° 14′ 40,5″ N, 054° 29′ 31,9″ O | Аје мiјан, коды эм јенэж вылын! | Мед вежӧдјас тэнад нiмыд; | мед воас тэнад сарiтӧмыд; | мед лоас тэнад кос'јемыд i му вылын, | кыдi јепэж вылын; | нјанјнымӧс нӧтмӧн сет мiјанлы талун кежӧ; | i энолт мiјанлы удќјез'јаснымӧс, | кыдi i мi энолталам удќјезајаснымлы; | i эн нуӧд мiјанӧс ылалны, | а вiдј мiјанӧс омӧлјысј. |
13 | Komi (Syrjänisch) (1999) | Russland | 1350[90] | 64° 14′ 40,5″ N, 054° 29′ 31,9″ O | Миян енэжвив Ай! | Мед вежаммас быдӧнлы тэнад нимыд. | Мед пуксяс тэнад ыджыдалӧмыд | Мед вемӧсӧ пӧрас тэнад кӧсйӧмыд | му выланым енэжад моз. | Сет талун миянлы сёймӧн нянь. | Ми вештам лёк вӧчысьяслысь мыжнысӧ, | миян моз мыжнымӧс тэ вешты. | Мезды миянӧс лёксьыс, | ыштӧмысь миянӧс видз. |
14 | Komi (Permjakisch) (1870) | Russland | 1350[91] | 58° 52′ 14,1″ N, 056° 17′ 38,2″ O | Aja mijan, ködyja em jenvevt vyvyn, | med svetitťsaits tönat nimyt; | med voas tönat saritömyt, | med voas tönat voľayt | i mu vyvyn kydź jenvevt vyvyn; | ńań mijan kovöm set mijanvö tavun kežö; | i koľ mijanvö udžjesnymös, | kydź i mie koľavam asvanym udžjezajesvö; | i en nuöt mijanös yvötömvö, | a vedź mijanös umöliś. |
15 | Komi (Permjakisch) (2002) | Russland | 1350[92] | 58° 52′ 14,1″ N, 056° 17′ 38,2″ O | Миян енӧжись Ай! | Ась вежа лоас быдӧнлӧ Тэнат нимыт. | Ась локтас Тэнат ыджыталӧмыт. | Ась лоас Тэнат кӧсйӧмыт | му вылас енӧжат моз. | Сет талун кежӧ миянлӧ сёян нянь. | Ми вештам лёк кериссеслись мыжнысӧ, | миян моз мыжнымӧс тэ вешты. | Мезды миянӧс лёкись, | ӧштӧтӧмись миянӧс видз. |
16 | Udmurtisch (1870) | Russland, Kasachstan | 1300[93] | 57° 14′ 57,6″ N, 052° 48′ 40,6″ O | Aimy miľam in vylyn ulyś! | Burä med vaiśkos nimed tynad. | Med lyktoz duńeed tynad, | eryked tynad med luoz | muźem vylyn no in vylyn kadik. | N'ańmez tunnä nunally śot miľemly tyrmyt. | Keľty no miľemly śelykmez miľeśtym, | kyzi mi no keľtyśkom miľemly obid karyśjosly. | Kvanermonleś no miľemez mozty, | urodleś bón miľemez uť |
17 | Udmurtisch (2001) | Russland, Kasachstan | 1300[94] | 57° 14′ 57,6″ N, 052° 48′ 40,6″ O | Инмысъ Атаймы! | Тынад нимыд дано мед луоз; | Тынад Эксэйлыкед мед лыктоз; | Тынад эрикедъя мед луоз | музъем вылын но инмын кадь ик. | Милемлы туннэ улымон няньмес сёты; | Пунэмъёсмес но кушты, | милемлы пунэмо луисьёслэсь пунэмъёссэс ми куштэм кадь ик; | Милемыз визь сынаськонлэсь но утьы, | уродлэсь но мозмыты милемыз. |
18 | Wiesenmari | Mari El, Russland | 600[95] | 56° 37′ 55,4″ N, 047° 54′ 01,4″ O | Memnan uziu ilimaret kiusiuluste, | tinin liumet volgu sestes, | tinin munduschu tooles. | Tinin gerck ilies, | kusu i kusiuluste i ijulniu. | Memnon kedzen kinde puske malana ikelset. | I kode malana memnon suiluk | kuse me kondena malano tuirulistiezij. | I tzurtij memnon i langoske | i utura memnan i jalaz. |
19 | Bergmari (1870) | Mari El, Russland | 600[96] | 56° 12′ 02,1″ N, 046° 27′ 40,3″ O | Mämnän pül-vilnše ätänä! | Tinin lümet svatoi liže; | tolže tinin kugižanešet, | tinin voľat liže | kutse pül vilnä tenge sändälik vilnät; | mämnän kažnaketälše sukurnam puema mälännä tagatše; | prostema mälännä mämnän suluknam, | kutse i mä prostena mä vilkä suluk ištäševlälän; | it-purta mämnäm jasaška, | attara mämnäm keltemäšgits |
20 | Bergmari (1999) | Mari El, Russland | 600[97] | 56° 12′ 02,1″ N, 046° 27′ 40,3″ O | Пӹлгомыштышы Ӓтянӓ! | Тек Тӹньӹн святой лӹмет шотеш пиштӹмӹ лиэш! | Тек Тӹньӹн кугижӓншет толеш! | Тек Тӹньӹн шанимет мÿлӓндӹ вӹлнӓт | пӹлгомыштыш семӹньок шокталтеш! | Мӓлӓннӓ ӹлӓш киндӹм кечӹньок пу. | Кÿ мӓ анзылнына сулыкыш пырен, | мӓ цилӓлӓн сулыкыштым простена, | седӹндон мӓмнӓн сулыкнамат простьы. | Аздарымы гӹц мӓмнӓм перегӹ |
21 | Ersjamordwinisch | Mordwinien, Russland | 750[98] | 57° 39′ 04,6″ N, 041° 04′ 40,4″ O | Менельсэ Тетянок! | Тонть леметь шнавозь аштезэ; | Тонть Инязорокс чить сазо; | ? | ? | ? | ? | ? | ? | ? |
22 | Mokschamordwinisch | Mordwinien, Russland | 750[99] | 57° 39′ 04,6″ N, 041° 04′ 40,4″ O | Менелень тетянок! | Шнавозо Тонть леметь; | топавтовозо Тонть мелеть; | ? | ? | ? | ? | ? | ? | ? |
23 | Wepsisch (Ishaira) | Königsberg, Russland | 1850[100] | 54° 41′ 57,2″ N, 020° 31′ 20,9″ O | Tat meiden, kudam taivhil! | I svätikahase nimi sinun. | Tulkaha tsarstv sinun, | ťehkahase vald | i mal kut taivhal | Leib meiden joga-päivaline anda meile ńetsile päivale. | I jäta meile velgad meiden, | kut i mö jätamai velgnikoile itšemoi. | I ala anda meit hubale, | no kaitse meit pahas pai |
24 | Wepsisch (Ladwa) | Königsberg, Russland | 1850[101] | 54° 41′ 57,2″ N, 020° 31′ 20,9″ O | Tātoi meiden, kudam oled taivhal; | puhtas nimi sinun. | Warastamai tsarstvad sinun; | da linnob vald sinun | i mal kut taivhal | Leib meiden nasušnī anda meile ťänambäišel päival. | I jäta meile völgad meiden, | kut i jö jätämei völgnikoile meiden. | I ala anda meid iskušaha; | a ṕästa meid pahas. |
25 | Wepsisch (Sheltozero) | Königsberg, Russland | 1850[102] | 54° 41′ 57,2″ N, 020° 31′ 20,9″ O | Tät meiďe, kudam oled taivhal! | Sädkahaze puhthaks nimi sinun. | Tulgha tsarstv sinun; | olkha vald sinun | i mal kut taivhas | Leib meiďe kaikutšeks päivaks anda meile ťänambäi. | I ṕästa meile velgad meiďe | kut i mö ṕästam velghīšile meiďe. | Ala anda meid smūtta; | a ṕästa meid lūkvas. |
26 | Wotisch | Königsberg, Russland | 1700[103] | 54° 41′ 57,2″ N, 020° 31′ 20,9″ O | Izä mede, kumpa olet taivaiza! | Pühättü olko nimes sinu; | liti-tulko sinu valtas; | ? | ? | ? | ? | ? | ? | ? |
27 | Estnisch | Estland | 1250[104] | 58° 40′ 37,0″ N, 025° 47′ 45,2″ O | Meie Isa, kes Sa oled taevas! | Pühitsetud olgu Sinu nimi. | Sinu riik tulgu. | Sinu tahtmine sündigu nagu taevas, | nõnda ka maa peal. | Meie igapäevast leiba anna meile tänapäev. | Ja anna meile andeks meie võlad, | nagu meiegi andeks anname oma võlglastele. | Ja ära saada meid kiusatusse, | vaid päästa meid ära kurjast. |
28 | Võro | Estland | 1686[105] | 57° 50′ 44,1″ N, 027° 00′ 14,6″ O | Mi Esä taivan, | pühendedüs saaguq sino nimi. | Sino riik tulguq. | Sino tahtminõ sündku | ku taivan, nii ka maa pääl. | Mi päävälikku leibä annaq meile täämbä. | Nink annaq meile andis mi süüq, | nii ku ka mi andis anna umilõ süüdläisile. | Ni saatku-i meid joht kiusatusõ sisse, | a pästäq meid ärq kur’ast |
29 | Livisch (1593) | Kurland, Lettland | 1200[106] | 56° 56′ 09,5″ N, 022° 19′ 07,4″ O | Mus tabes, kas tu es ecksckan debbessis: | schvvetitz tous vartz: | enack mums tovvs vvalstibe: | tovvs praatz bus eka | kschkan debbes ta vvrsan semmes: | musse denische maise duth mums schodeē: | pammate mūs musse grake, | ka mess pāmart musse parradvekē: | ne euuedde mūs jouna badeckle pett: | passarga mums nu vvusse ioune. |
30 | Livisch (1870) | Kurland, Lettland | 1200[107] | 56° 56′ 09,5″ N, 022° 19′ 07,4″ O | Tabes mus, kas tu es eck sckan debbessis, | schwe titz tows waarcz; | enack mums tows walstibe. | Tows praaty buska, | ksch kan debbes, ta wursan summes. | Musse demische mayse duth mums scohdeen. | Pammate mums musse grake, | ka mess pammart musse parradueken. | Ne wedde mums louna badeckle; | pet passatza mums nu wusse loune. |
31 | Nordsamisch | Norwegen, Nordschweden, Finnland | 700[108] | 68° 29′ 45,7″ N, 024° 20′ 44,5″ O | Ačče min, don gutte læk almin! | Basotuvvus du namma; | Bottus du rika; | Šaddus du datto, | moft almest, nuft maidai ædnam alde; | Adde migjidi odna bæive min juokkebæivalaš laibbamek; | Ja adde migjidi min velgidæmek andagassi, | nuftgo migis addep min vælgolaǯaidasamek andagassi; | Ja ale doalvo min gæččalusa sisa, | mutto bæste min bahast erit |
32 | Inarisamisch | Lappland, Finnland | 700[109] | 69° 00′ 15,1″ N, 027° 53′ 04,8″ O | Aätj miin, ki läh almest. | Passe läos tu namma. | Aldanevos tu valdegodde. | Läos tu taatto | nut almest, ku ednamest | Adde miji udne miin juöhepäivatj laip. | Ja adde miji miin suddoit addagas, | nut ku miieh addep velkolatjitäme. | Ja ale tolvo miin kiusadussi. | Mutto pääste miin pahast. |
33 | Skoltsamisch | Lappland, Finnland und Russland | 700[110] | 68° 03′ 24,8″ N, 029° 20′ 00,6″ O | Aätje mii, ku leäk almest. | Da passe leidsj tu nammat. | Da poatt tu tsarstvie. | Da leidsj tu vald | i maad aln, maht i almest. | Juokepävasj leipam uude mijid tan pävas. | I kuode mii vielgiit, | maht i mii kuodep mii vielklait. | I äle luosjt mijid klätjlumma, | a piääst mijid paasast. |
34 | Kildinsamisch | Kola-Halbinsel, Nordwestrussland | 700[111] | 67° 58′ 58,3″ N, 034° 49′ 36,0″ O | Адж мӣн, е̄ллей Альмесьт! | Святэ ля̄ннч нэ̄м То̄н; | оаннѣ пуадт То̄н Ланнѣ | оаннѣ ля̄ннч вӣгквудт То̄н | э е̄ммьне альн, ко̄ххт э альмесьт; | Ле̄йп, пэрьмусс пе̄рк, анѣт мыйе та̄ррмъенч пя̄ййва; | Э проашшей мыйе мӣн вӣлькетѣ, | ко̄ххт э мыйй проашшьепь вя̄ллктуввъетѣ мыйе; | Э ель анѣт мыйе мӣгкъюввэ мо̄джьтэ вуэсста, | ноа пе̄сьт мӣнэтѣ лухькесьт |
35 | Lulesamisch | Nordschweden, Nordnorwegen | 700[112] | 68° 50′ 23,0″ N, 020° 19′ 28,9″ O | Áhttje mijá guhti le almen. | Ájlistuvvus duv namma. | Båhtus duv rijkka. | Sjaddus duv sidot | gåk almen, nåv aj ednamin. | Vatte midjij uddni mijá bäjvvásasj lájbev. | Ja luojte midjij suttojdimme ándagis, | nåv gåk mij aj luojttep mijá velgulattjajda. | Ja ale mijáv gähttjalibmáj lájddi, | ájnat várjjala mijáv bahás. |
Vergleichstabelle keltischer Sprachen
Nr. | Sprache | Wo gesprochen? | Erstes Auftreten ca. | Ungefährer Mittelpunkt der Region | Vater unser im Himmel, | geheiligt werde Dein Name. | Dein Reich komme. | Dein Wille geschehe | wie im Himmel, so auf Erden. | Unser tägliches Brot gib uns heute. | Und vergib uns unsere Schuld, | wie auch wir vergeben unseren Schuldigern. | Und führe uns nicht in Versuchung, | sondern erlöse uns von dem Bösen. |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
01 | Bretonisch | Bretagne, Frankreich | 850[113] | 48° 08′ 12,4″ N, 002° 56′ 39,6″ W | Hon Tad a zo en neñv, | Hoc’h anv bezet santelaet, | Ho rouantelezh deuet dimp, | Ho polontez bezet graet | War an douar evel en Neñv, | Roit dimp hiziv hor bara pemdeziek, | Pardonit dimp hor pec’hedoù | Evel ma pardonomp d’ar re O deus manket ouzhimp. | Ha n’hon lezit ket da gouezhañ en temptadur, | Met hon diwallit diouzh an droug. |
02 | Vannetais | Vannes, Bretagne, Frankreich | 900[114] | 47° 39′ 38,7″ N, 002° 45′ 22,3″ W | Hun Tad e zou én nean, | hous hanù revou santelleit, | hou ranteleh digaset d’emb, | hou vennanté revou groeit | ar en doar él én nean. | Reit d’emb hiniù hur bara pamdiek; | pardonet d’emb hun péhedeu | él ma pardonamb d’er ré en des péhet dohemb, | pelleit azohemb luskeu er fallanté, | ha dioallet-ni doh en droug. |
03 | Kornisch (1870) | Cornwall, England | 450[115] | 50° 47′ 31,4″ N, 003° 54′ 00,5″ W | Nei Taz ba oz en név, | bonegas boez tha hano; | tha glasgarn doaz. | Tha bonogath bogweez | en nór pokara en név. | Dreu dho nei dithma gen kenevyn bara. | Ha givians nei gen péhon | kara nei givians gele. | Ha na lédia nei idn tentation; | by'z dilver nei thart dróg. |
04 | Kornisch (1995) | Cornwall, England | 450[116] | 50° 47′ 31,4″ N, 003° 54′ 00,5″ W | Agon taze nye, eze en neve: | benegas bo tha hanow. | Tha gwlaskath gwrenz doaz. | Tha voth bo gwreze, | en noer pecarra en neve. | Ro tha nye an journama gon bara pub death. | Ha gave tha nye gon pehasow, | pecarra tel era nye gava angye neb eze peha war agon bidn. | Ha na raze gon lewa en antall, | buz gweeth nye thurt droeg. |
05 | Kernewek | Cornwall, England | 1904[117] | 50° 47′ 31,4″ N, 003° 54′ 00,5″ W | Agan Tas ni, usi y'n nev. | Bennigys re bo dha Hanow, | Re dheffo dha Wlaskor, | dha vodh re bo gwrys, | y'n nor kepar hag y'n nev. | Ro dhyn ni hedhyw agan bara pub dydh oll; | ha gav dhyn agan kammweyth, | kepar dell avyn nyni dhe'n re na usi ow kammwul er agan pynn ni. | Ha na wra agan gorra yn temptyans, | Mes deliver ni a-dhiworth drog. |
06 | Walisisch | Wales | 550[118] | 52° 01′ 19,5″ N, 003° 58′ 17,6″ W | Ein Tad, yn y nefoedd, | sancteiddier dy Enw. | Deled dy deyrnas. | Gweneler dy ewyllys, | ar y Ddaear, fel yn y nef. | Dyro i ni heddiw ein bara beunyddiol. | A maddau i ni ein droseddau, | fel y maddeuwn rhai a droseddwyd yn ein herbyn. | Ac phaid a dwy'n i brawf, | ond gwared ni rhag y ddrwg. |
07 | Altgälisch (900) | Irland | 350[119] | 53° 23′ 00,0″ N, 007° 55′ 55,7″ W | A athair fil hi nimib, | Noemthar thainm. | Tost do flaithius. | Did do toil | i talmain amail ata in nim. | Tabair dun indiu ar sasad lathi. | Okus log dun ar fiachu | amail logmaitre diar fhechemnaib. | Ocus nis lekea sind i n-amus n-dofulachtai. | Acht non soer o kech ulk. |
08 | Irisch (2000) | Irland | 350[120] | 53° 23′ 00,0″ N, 007° 55′ 55,7″ W | Ár nAthair, atá ar Neamh, | Go naofar D'ainm. | Go dtaga Do ríocht. | Go ndéantar Do thoil, | Ar an Talamh mar a dhéantar ar Neamh. | Ár n-arán laethúil tabhair dúinn inniu. | Agus maith dúinn ár bhfiacha, | Mar a mhaithimidne dár bhféichiúna féin. | Agus ná lig sinn i gcathú; | Ach saor sinn ó olc. |
09 | Irisch | Insel Skye, Hebriden, Schottland | 350[121] | 57° 20′ 39,5″ N, 006° 15′ 43,9″ W | Ar n-Athair a tha air nèamh, | Gu naomhaichear d'ainm. | Thigeadh do rìoghachd. | Dèanar do thoil | air an talamh mar a nithear air nèamh. | Tabhair dhuinn an-diugh ar n-aran làitheil. | Maith dhuinn ar fiachan, | amhail a mhaitheas sinne dar luchd-fiach. | Sàbhail sinn bho àm na deuchainne, | agus saor sinn o olc |
10 | Manx | Isle of Man | 1250[122] | 54° 15′ 02,8″ N, 004° 31′ 10,2″ W | Ayr ain t'ayns niau, | Casherick dy row dty ennym. | Dy jig dty reeriaght. | Dty aigney dy row jeant | er y thalloo, myr te ayns niau. | Cur dooin nyn arran jiu as gagh laa. | As leih dooin nyn loghtyn, | myr ta shin leih dauesyn ta jannoo loghtyn nyn 'oi. | As ny leeid shin ayns miolagh, | agh livrey shin veih olk |
11 | Schottisch-Gälisch | Schottland | 1500[123] | 56° 47′ 41,5″ N, 004° 01′ 55,1″ W | Ar n-Athair a tha air nèamh, | Gu naomhaichear d'ainm. | Thigeadh do rìoghachd. | Dèanar do thoil air an talamh, | mar a nithear air nèamh. | Tabhair dhuinn an-diugh ar n-aran làitheil. | Agus maith dhuinn ar fiachan, | amhail a mhaitheas sinne dar luchd-fiach. | Agus na leig ann am buaireadh sinn; | ach saor sinn o olc. |
12 | Shelta (alt) | Britische Inseln | 1300[124] | 53° 41′ 48,1″ N, 004° 52′ 40,5″ W | Gaater a goikhil, | swurth asturth Nyedas a Daalyon, | swudal Duilsha's Linska, | Duilsha's Sreedug toari, | Duilsha's Lag graydied, | shedi Ladu arark asturth Nyedas a Daalyon. | Goathi mweelshas talosk minyurth goshta dura | a getcha mweelshas' shakos arark mweels getcha shakors ar mo-djeels, | a lag mweelsha needjaish sheert grup a-gamee-ath, | a medjri awasth a gamee-okh. |
13 | Shelta (modern) | Britische Inseln | 1300[125] | 53° 41′ 48,1″ N, 004° 52′ 40,5″ W | Our gathra, who cradgies in the manyak-norch, | we turry kerrath about your moniker. | Let's turry to the norch where your jeel cradgies, | and let your jeel shans get greydied nosher | same as it is where you cradgie. | Bug us eynik to lush this thullis, | and turri us you're nijesh sharrig for the gammy eyniks we greydied | just like we ain't sharrig at the gammi needies that greydi the same to us. | Nijesh let us soonie eyniks that'll make us greydi gammy eyniks, | but solk us away from the taddy. |
Fußnoten
- ↑ „Unter dem Begriff Altgriechisch werden Sprachformen und Dialekte zusammengefasst, die zwischen der Einführung der griechischen Schrift (etwa 800 v. Chr.) und dem Beginn der hellenistischen Ära (etwa 300 v. Chr.) […] verwendet wurden.“, aus Altgriechische Sprache
- ↑ „The first known use of katharevousa is in a work by the Greek polymath Nikephoros Theotokis, in 1796.“, aus en:Katharevousa
- ↑ „Die Rückbesinnung auf das im Westen fast vergessene Griechisch, ausgelöst unter anderem durch die Flucht vieler Byzantiner in den Westen nach dem Fall Konstantinopels 1453, war eine der Hauptquellen der Renaissance und des Humanismus.“, aus Griechische Sprache#Bedeutung
- ↑ siehe „Neugriechisch (Variante 1)“
- ↑ „H πρώτη μνεία τής διαλέκτου γίνεται το 1668 από τον Τούρκο περιηγητή Εβλιά Τσελεμπή, ο οποίος κατέγραψε λίγες λέξεις.“, aus el:Τσακωνική διάλεκτος#Ομιλητές
- ↑ siehe „Tsakonisch (Variante 1)“
- ↑ „Im 8. Jahrhundert v. Chr. begannen sich griechische Handelsposten an der pontischen Küste zu permanenten Siedlungen zu entwickeln.“, aus Pontos-Griechen#Vorchristliche Zeit
- ↑ „[…] dass die Wurzeln von Griko noch bis in die Antike zurückreichen, als Griechen im 8. Jahrhundert v. Chr. in Süditalien Kolonien gründeten.“, aus Griko
- ↑ „Νέα ελληνική γλώσσα (από το 1700), Διάλεκτοι: Καππαδοκική, Κυπριακή, Κατωιταλική, Κρητική, Ποντιακή, Τσακωνική, Ρωμανιώτικη“, aus el:Ελληνική γλώσσα
- ↑ siehe „Neugriechisch“; „Indes weichen die in manchen Landesteilen – z. B. […] auf Zypern – gesprochenen Idiome soweit von der Standardsprache ab, dass man von neugriechischen Dialekten spricht“, aus Neugriechische Sprache#Heutige Sprachformen
- ↑ „Klassisches Latein (75 v. Chr. – 2. Jahrhundert n. Chr.)“, aus Lateinische Sprache#Epochen
- ↑ „Die frühesten Belege einer geschriebenen Form der portugiesischen Sprache sind „Cancioneiros“ aus der Zeit um 1100.“, aus Portugiesische Sprache#Aufstieg der portugiesischen Sprache
- ↑ „Die Besiedlung der Inselgruppe begann mit einer kleinen portugiesischen Militärstation 1461 auf der Hauptinsel Santiago sowie auf der Insel Fogo. 1532 errichtete man ein eigenständiges Bistum. Mit der Entsendung eines Generalgouverneurs erhielt die Insel einen offiziellen Status als portugiesische Kolonie.“, aus Kap Verde#Geschichte
- ↑ „Erst eroberte Portugal 1518 die Küstenregionen der Insel.“, aus Sri Lanka#Kolonialzeit
- ↑ „Am 22. April 1500 landete der portugiesische Seefahrer Pedro Alvares Cabral dann beim heutigen Porto Seguro (im Süden des Bundesstaates Bahia) an der brasilianischen Küste an und nimmt das Land für die portugiesische Krone in Besitz. 1549 wurde das heutige Salvador da Bahia (São Salvador da Bahía de Todos os Santos) zur Hauptstadt ernannt.“, aus Brasilien#Die Kolonialzeit
- ↑ „Mitte des 12. Jahrhunderts begann die eigenständige Entwicklung dieser Sprache.“, aus Mirandés
- ↑ „Ab dem 8. Jahrhundert gab es möglicherweise bereits die zwei parallelen Sprachsysteme Latein und Galicisch.“, aus Galicische Sprache#Entstehung der galicischen Sprache
- ↑ „Nes dómines vinientes (sieglos XI-XIV) los escritos de l'Alministración (actes, fueros, donaciones...) facíense dafechu n'asturianu, d'estos caltiénense munchos. Ún de los más importantes ye'l Fueru d'Avilés (1155)“, aus ast:Asturianu#Hestoria
- ↑ „Castúo, denominación acuñada por el poeta extremeño Luis Chamizo Trigueros, natural de Guareña, provincia de Badajoz cuando en 1921 publicó su libro de poemas El Miajón de los Castúos“, aus es:Castúo
- ↑ „Als die Goten im Jahr 414 in Spanien einfallen, spricht man schon auf der gesamten Halbinsel Latein mit lokaler Färbung.“, aus Spanische Sprache#Germanischer Einfluss
- ↑ „5. bis 8. Jahrhundert bis Ende des 15. Jahrhunderts“, aus Mozarabische Sprache
- ↑ „Chabacano kam im 17. Jahrhundert von den Gewürzinseln auf die Philippinen und ist heute Erstsprache von ca. 607.000 Sprechern.“, aus Chabacano
- ↑ siehe „Chabacano“, denn „Die anderen Variationen, die sich auf Cebuano als Substrat beziehen, sind Zamboangueño (verbreitet in Zamboanga City), Davaoeño (verwendet in Gebieten von Davao), sowie Cotabateño, das in Cotabato City gesprochen wird.“, aus Chabacano#Fakten und Verbreitung
- ↑ siehe „Chabacano“, denn „Weiterhin wird sie in einigen Gebieten der Provinzen Zamboanga del Sur, Zamboanga Sibugay, Zamboanga del Norte, in Cavite, Davao und in Cotabato verwendet.“, aus Chabacano#Fakten und Verbreitung
- ↑ „1513 wurde eine portugiesische Faktorei eingerichtet. Später waren es Seeleute, die am 6. November 1521 bei der ersten Weltumseglung des Ferdinand Magellan kurzzeitig von der nahegelegenen Insel Tidore herüberkamen.“, aus Ternate#Geschichte
- ↑ „L'aragonés naxió alredol d'o sieglo VIII como uno d'os muitos dialeutos d'o Latín desembolicatos en os Perineus zentrals y norte, y este de a Bal de l'Ebro en os autuals: Rioxa, Sur y Este de Nabarra, Alto Aragón.“, aus an:Idioma aragonés#Estoria d'a luenga
- ↑ „Katalanische Worte können bereits in lateinischen Texten des 9. Jahrhunderts nachgewiesen werden“, aus Katalanische Sprache#Geschichte
- ↑ „El canvi de la població a Mallorca per la colonització catalana a partir de 1229 representà l'arraconament de la població autòctona capaç de transmetre les restes de les llengües anteriors“, aus ca:Mallorquí# Història
- ↑ „s’ha trobat una referència anterior, un procés judicial de Menorca contra Gil de Lozano, datat entre 1343 i 1346, en el què es diu que la mare de l'acusat, Sibila, parlava valencianesch perquè era d'Oriola.“, aus ca:Valencià#Història
- ↑ „A finals de 1354, la població queda molt reduïda per la fam, després de mig any de setge, i els resistents algueresos són expulsats o esclavitzats. És per això que fins fa relativament poc la llengua majoritària de la ciutat era el català“, aus ca:L'Alguer#Cultura i llengua
- ↑ siehe „Gaskognisch“, denn „Die aranesische Sprache […] ist eine Variante des Gascognischen“, aus Aranesische Sprache
- ↑ „cèrtas regions occitanas perifericas (dins los Pirenèus) aurián poscut èsser latinizadas, o mai romanizadas, als sègles VIII e IX apC.“, aus oc:Occitan#Istòria de l'occitan
- ↑ „jusqu'au IXe ou Xe siècle, où le proto-basque résista de façon plus ou moins importante à l'imprégnation du latin. Finalement le dialecte aquitain, ancêtre du basque actuel, se trouve repoussé au sud du territoire, tandis que le gascon, "aquitain-latinisé" recouvre le reste du triangle Garonne/Gironde - Océan - Pyrénées.“, aus fr:Gascon#Histoire
- ↑ „La plupart des caractéristiques linguistiques dont la somme est spécifique du provençal apparaissent dès le Moyen-Age et se confirment à partir du XVIe siècle“, aus fr:Provençal (dialecte)#Traits distinctifs
- ↑ „Bedingt durch die Geschichte der Grafschaft Nizza, die zwischen 1388 und 1860 von der Provence verwaltungsmäßig abgetrennt war, enthält die nizzardische Sprache archaische Ausdrucksformen aus dem Mittelalter, die es in der altprovenzalischen Sprache gab, und die durch geschichtlichen Einflüsse der jeweiligen Amtssprachen Italienisch bzw. Französisch geprägt sind.“, aus Nissart
- ↑ „Die ersten Dokumente, die der französischen Sprache zugeordnet werden, sind die Straßburger Eide, die 842 sowohl auf Altfranzösisch als auch auf Althochdeutsch verfasst wurden.“, aus Französische Sprache#Die weitere Entwicklung
- ↑ geschätzte Angabe in Anlehnung an das Wallonische: „oil: francien, normand, champenios, picard, wallon, lorrain, angevin, poitevin, berrichon.“, aus Einführung in die französistische Sprachwissenschaft
- ↑ „En 933 Jersey fut incorporé dans le territoire du duché de Normandie. Le normand est arrivé, mais le début d'un développement autonome devait attendre la division de la Normandie en 1204.“, aus fr:Jersiais#Historique
- ↑ geschätzte Angabe in Anlehnung an das Wallonische: „oil: francien, normand, champenios, picard, wallon, lorrain, angevin, poitevin, berrichon.“, aus Einführung in die französistische Sprachwissenschaft
- ↑ „Li walon a skepyî diviè l' 11inme sieke, pa les contaks todi pus shuvous des djins ki dmorént so totes les teres romandes del nouve principåté d' Lidje. Cisse-ciale aveut divnou on dislaxhî payis a dater do 6 di djanvî 980, del volté da Notdjî kel sitinda ene miete di tos les costés.“, aus wa:Walon
- ↑ „Il rumantsch grischun (RG) è ina lingua da scrittira, il resultat d’in cumpromiss linguistic, che prof. Heinrich Schmid ha stgaffì il 1982 per incumbensa da la Lia Rumantscha.“, aus rm:Rumantsch Grischun
- ↑ geschätzt nach „Ils pievels che vivevan sin il territori dal Grischun odiern èn vegnids suttamess durant la campagna militara dals Romans tras las Alps dal 15 a.C. […] A partir dal 8./9. tschientaner è il territori rumantsch oriund vegnì influenzà da las linguas germanas.“, aus rm:Rumantsch dal Grischun#L'istorgia dal rumantsch
- ↑ siehe „Sursilvan“, denn „Dem Sutselvischen zugerechnete Mundarten werden auch in der Region Imboden (rätoromanisch: Plaun) gesprochen, als Schriftsprache dient dort jedoch das Surselvische.“, aus Sutselvische Sprache
- ↑ siehe „Sursilvan“, denn „[…] haben sich verschiedene Idiome entwickelt, die sich in fünf Gruppen gliedern lassen: Sursilvan […], Sutsilvan […], Surmiran […], Putér […], Vallader“, aus Rätoromanisch#Verbreitungsgebiet
- ↑ siehe „Sursilvan“, denn „[…] haben sich verschiedene Idiome entwickelt, die sich in fünf Gruppen gliedern lassen: Sursilvan […], Sutsilvan […], Surmiran […], Putér […], Vallader“, aus Rätoromanisch#Verbreitungsgebiet
- ↑ siehe „Sursilvan“, denn „[…] haben sich verschiedene Idiome entwickelt, die sich in fünf Gruppen gliedern lassen: Sursilvan […], Sutsilvan […], Surmiran […], Putér […], Vallader“, aus Rätoromanisch#Verbreitungsgebiet
- ↑ „Die sprachliche Einheit mit der nah verwandten Sprache Sardiniens zerbrach ab dem 9. Jahrhundert, als beide Inseln unter unterschiedlichen Einfluss gerieten. “, aus Korsische Sprache#Geschichte
- ↑ „Il primo documento sicuro di uso di un volgare italiano è invece un placito notarile, conservato nell'abbazia di Montecassino, proveniente dal territorio di Benevento e risalente al 960“, aus it:Lingua italiana#Origine
- ↑ geschätzt aus „Versu lu 1000 tutta l'Italia miridiunali, cumprisa la Sicilia, era n'ammiscata cumplessa di nichi stati, di lingui, riliggiuni e pòpuli. […] Era nta stu cuntestu ca li nurmanni si cci traseru nnâ storia di l'Italia miridiunali pûn nùmmuru sempri criscenti duranti la prima mitati dû sèculu XI. […] Ruggeru avìa bisognu di na trintina d'anni pi cumpritari la cunquista dâ Sicilia (Rubbertu murìu ntô 1085). D'accussì, accuminzau arreri la latinizzazzioni e la cristianizzazzioni dâ Sicilia.“, aus scn:Lingua siciliana#Sviluppu linguìsticu nzinu dû mediu evu
- ↑ siehe „Sizilianisch“, denn „Der italienische Dialekt, der auf Salento gesprochen wird, unterscheidet sich völlig von jenen Mundarten, die im Rest Apuliens gesprochen werden. Vielmehr ähnelt er mit seinen offenen Vokalen dem sizilianischen Idiom.“, aus Salento#Sprache und Kultur
- ↑ geschätzt nach „Neapolitanisch“, denn „Ende des 13. Jahrhunderts fiel das süditalienische Festland unter die Herrschaft von Anjou und bildete das Königreich Neapel.“, aus Kalabrisch#Geschichte
- ↑ geschätzt aus „Weiterhin sind Einflüsse des Griechischen bemerkbar, das bis ins neunte Jahrhundert die Sprache Neapels war.“, aus Neapolitanisch#Klassifikation
- ↑ siehe „Tarantinisch“, denn „Ab dem 8. Jahrhundert v. Chr. begann die griechische Kolonisation in einigen Regionen längs der Küsten, in der Nähe von Flüssen oder Quellen in Süditalien, in den heutigen Gebieten von Kalabrien, Kampanien, Basilikata, Apulien und im Südosten von Sizilien.“, aus Magna Graecia#Ursprung
- ↑ siehe „Kalabrisch“, denn „Dove si trova: L' altopiano del Poro, che si eleva sul Tirreno (fino al promontorio di Capo Vaticano) tra l'Angitola, il Mesima e le Serre costituisce un piccolo mondo a se.“, aus Monte Poro: informazioni sul Monte Poro in Calabria in provincia di Vibo Valentia.
- ↑ siehe „Kalabrisch“, denn „Catanzaro /ˌkatan'ʣaro/ (in dialetto locale Catanzaru /ˌkatan'ʦaru/, Κατανγτζα ριον, Katantza'rion in Greco) […] è una città […] della Calabria“, aus it:Catanzaro
- ↑ siehe „Neapolitanisch“, denn „Il dialetto cosentino (nome nativo u cusintinu) è un idioma parlato nella città di Cosenza e nel territorio della provincia di Cosenza con le varianti "napoletane" sull'alto versante tirrenico e "pugliesi" sull'alto versante ionico.“, aus it:Dialetto cosentino
- ↑ siehe „Kalabrisch“, denn „Die Provinz Reggio Calabria (italienisch Provincia di Reggio Calabria) ist eine der fünf Provinzen der italienischen Region Kalabrien. Die Hauptstadt ist Reggio Calabria. “, aus Provinz Reggio Calabria
- ↑ siehe „Korsisch“, denn „Die sprachliche Einheit mit der nah verwandten Sprache Sardiniens zerbrach ab dem 9. Jahrhundert, als beide Inseln unter unterschiedlichen Einfluss gerieten. “, aus Korsische Sprache#Geschichte
- ↑ „Das Venezianische hatte zur Zeit der venezianischen Republik ein großes Prestige. Ein bemerkenswertes Dokument ist der Reisebericht des Marco Polo in der venezianischen Übersetzung“, aus Venetische Sprache (Romanisch)#Sprachgeschichte, und „[…] und geriet dabei in genuesische Gefangenschaft, in der er bis Mai 1299 festgehalten wurde. Hier wurde er angeblich von […] Rustichello da Pisa gedrängt, diesem den Bericht seiner Fernost-Reise zu diktieren.“, aus Marco Polo#Nach der Reise
- ↑ siehe „Piemontesisch“, denn „Das Galloitalische oder auch Galloitalienische (italien. galloitalico) ist eine Gruppe von norditalienischen Dialekten, die das Piemontesische, Lombardische, Ligurische und Emilianisch-Romagnolische umfasst.“, aus Galloitalisch
- ↑ siehe „Emilianisch“, denn „Bolognesisch oder Südostemilianisch wird in der Provinz Bologna westlich des Sillaro und in Castelfranco Emilia gesprochen.“, aus Emilianische Sprache#Dialektvarietäten
- ↑ „Als Schriftsprache wurde das Piemontesische seit dem Ende des 12. Jahrhunderts benutzt.“, aus Piemontesische Sprache
- ↑ siehe „Emilianisch“, denn „Das Galloitalische oder auch Galloitalienische (italien. galloitalico) ist eine Gruppe von norditalienischen Dialekten, die das Piemontesische, Lombardische, Ligurische und Emilianisch-Romagnolische umfasst.“, aus Galloitalisch
- ↑ siehe „Emilianisch“, denn „Das Galloitalische oder auch Galloitalienische (italien. galloitalico) ist eine Gruppe von norditalienischen Dialekten, die das Piemontesische, Lombardische, Ligurische und Emilianisch-Romagnolische umfasst.“, aus Galloitalisch
- ↑ siehe „Emilianisch“, denn „Das Galloitalische oder auch Galloitalienische (italien. galloitalico) ist eine Gruppe von norditalienischen Dialekten, die das Piemontesische, Lombardische, Ligurische und Emilianisch-Romagnolische umfasst.“, aus Galloitalisch
- ↑ siehe „Emilianisch“, denn „Das Galloitalische oder auch Galloitalienische (italien. galloitalico) ist eine Gruppe von norditalienischen Dialekten, die das Piemontesische, Lombardische, Ligurische und Emilianisch-Romagnolische umfasst.“, aus Galloitalisch
- ↑ siehe „Sursilvan“, denn „Das Ladinische wird als Überbleibsel vulgärlateinischer Mundarten häufig dem Rätoromanischen zugerechnet.“, aus Ladinische Sprache#Geschichte
- ↑ „Der Einfluss des Langobardischen ist auch sehr gering, woraus geschlossen werden kann, dass sich das Friaulische um das Jahr 1000 entwickelte“, aus Furlanische Sprache#Geschichte
- ↑ „Bis zum Anfang des 19. Jahrhunderts wurde die friulanische Varietät „Tergestino“ gesprochen. Der Tergestino verschwand, als die Bedeutung anderer Sprachen und Dialekte wie Deutsch, Slowenisch und Venezianisch zunahm. Es entwickelte sich ein neuer italienischer Dialekt, das so genannte Triestinisch“, aus Triest#Sprachen
- ↑ „Durch die Einwanderung von Slawen in den östlichen Adriaraum seit dem 7. Jahrhundert wurde die romanischsprachige Bevölkerung in einige Küstenstädte - vor allem Zadar, Split und Dubrovnik - und auf vorgelagerte Inseln zurückgedrängt. Diese bilden das belegte Verbreitungsgebiet des Dalmatischen im Mittelalter.“, aus Dalmatisch#Geschichte
- ↑ „Francesco della Valle scrie în 1532 că românii "se denumesc Romei în limba lor"“, aus ro:Limba română#Primele atestări
- ↑ „In Quellen aus dem 17. Jahrhundert ist eine Selbstbezeichnung Rumeri (vermutlich rumâr, plural rumâri) der Istrorumänen überliefert“, aus Istrorumänische Sprache#Geschichte
- ↑ „Tu anlu 1809, Ioryi Constantin Roja u-publicã vivlia "Puteare-a ghiuvusariljei a limbãljei a noastrã cu yrame latinicheshci" cu tsi Armãnjlji u-alãxescu abetsedã.“, aus roa-rup:Limba armãneascã#Istoria
- ↑ „Die Megleno-Rumänen sind in ihr heutiges Siedlungsgebiet vermutlich im 14. Jahrhundert aus der Walachei eingewandert. Ihre Sprache hat größere Gemeinsamkeiten mit dem Dakorumänischen.“, aus Meglenorumänische Sprache#Klassifikation und Geschichte
- ↑ „Doktoro Esperanto (Esperanto „Hoffender“) war das Pseudonym, unter dem Dr. Ludwik Lejzer Zamenhof […] 1887 die Grundlagen der Sprache veröffentlichte.“, aus Esperanto
- ↑ „Ido ist eine Plansprache, die 1907 durch den französischen Mathematiker und Philosophen Louis Couturat in Abstimmung mit dem französischen Hauslehrer Louis de Beaufront auf der Basis von Esperanto geschaffen wurde.“, aus Ido
- ↑ „Interlingua ist eine Plansprache, die 1951 von Alexander Gode geschaffen wurde.“, aus Interlingua
- ↑ „Tiek uzskatīts, ka latviešu valodas pamats sāka veidoties ap 7.-9.gs., kad izveidojās latviešu ciltis - kurši, latgaļi, zemgaļi, sēļi, kuru valodas bija ļoti tuvas.“, aus lv:Latviešu valoda#Vēsture
- ↑ „Die Trennung des Lettischen und Litauischen voneinander wird für das frühe Mittelalter (7./8. Jh.) datiert.“, aus Litauische Sprache#Frühgeschichte
- ↑ „Ab etwa 1400 setzte eine Rückwanderung aus Kurzeme ein, besonders in den Jahren 1409, 1439, 1445 und 1481. […] In Vermischung mit der prußischen Sprache der Schalauer (südlich der Minge) bildete sich das Nehrungskurisch heraus.“, aus Kuren#Geschichte und Kuren#Sprache
- ↑ „Der älteste altpreußische Text stammt aus der Mitte des 14. Jahrhunderts und lautet: Kayle rekyse Thoneaw labonache thewelyse / Eg koyte poyte Nykoyte pennega doyte.“, aus Altpreußische Sprache#Vom 14. Jahrhundert
- ↑ „Ab dem Jahr 700 kam es zu Kämpfen zwischen den Sudauern und ihren slawischen Nachbarn.“, aus Jatwinger#Niedergang der Sudauer
- ↑ „Erste Inschriften des Ungarischen sollen aus dem 9. Jahrhundert stammen, als sich die Magyaren noch der ungarischen Runenschrift bedienten.“, aus Ungarische Sprache#Entwicklung
- ↑ „The written language was first published in 1868“, aus en:Mansi language
- ↑ „Obwohl die Bewohner des heutigen Finnlands durchweg finno-ugrische Sprachen sprachen, entwickelte sich eine gemeinsame finnische Sprache erst in der Neuzeit.“, aus Finnische Sprache#Frühgeschichte
- ↑ „Durch die Isolation der finnischsprachigen Bevölkerung Schwedens vom restlichen finnischen Sprachgebiet nach dem Verlust Finnlands an Russland im Jahre 1809 haben Entwicklungen der finnischen Sprache im 19. und 20. Jahrhundert kaum ihren Weg ins Tornedalfinnische gefunden.“, aus Meänkieli#Sprache
- ↑ siehe „Finnisch“
- ↑ siehe „Karelisch“
- ↑ „The first writing system, the Old Permic script, was invented in the 14th century by the missionary Stepan Khrap, apparently of a Komi mother in Veliky Ustyug.“, aus en:Komi language
- ↑ siehe „Komi (Syrjänisch) (1870)“
- ↑ siehe „Komi (Syrjänisch)“, denn „Aus sprachwissenschaftlicher Sicht wird häufig von einer Sprache mit zwei schriftsprachlichen Varianten gesprochen.“, aus Komi (Sprache)
- ↑ siehe „Komi (Permjakisch) (1870)“
- ↑ „Die den Komi nahestehenden Udmurten standen schon früh in engem Kontakt zu den Wolgabulgaren, […] Im 13. Jahrhundert kamen sie zunächst unter tatarische Herrschaft“, aus Udmurten#Geschichte
- ↑ siehe „Udmurtisch (1870)“
- ↑ „Eine erste Erwähnung fanden die Mari im 6. Jahrhundert bei Jordanes als sremniscans“, aus Mari (Volk)#Geschichte
- ↑ siehe „Wiesenmari“
- ↑ siehe „Bergmari (1870)“
- ↑ „Das Mordwinische hat sich ab dem 8. Jahrhundert in verschiedenen Hauptdialekten teilweise sehr unterschiedlich entwickelt.“, aus Mordwinische Sprachen#Mordwinisch
- ↑ siehe „Ersjamordwinisch“
- ↑ „Die frühesten Zeugnisse sind folkloristische Sammlungen von Nichtmuttersprachlern aus dem 19. Jahrhundert.“, aus Wepsische Sprachen
- ↑ siehe „Wepsisch (Isharia)“
- ↑ siehe „Wepsisch (Isharia)“
- ↑ „Die ursprüngliche Bevölkerung Ingermanlands sind die im 10. Jahrhundert aus Karelien eingewanderten Ischoren (auch: Ingrier) und die Woten, zwei finno-ugrische Völker mit eigenen Sprachen. Im 17. Jahrhundert siedelten sich zudem Schweden und Finnen an.“, aus Ingermanland
- ↑ „The oldest records of written Estonian date from the 13th century.“, aus en:Estonian language#Estonian literature
- ↑ „Einer der frühesten Texte in einer südestnischen Sprache ist eine Übersetzung des Neuen Testaments (Wastne Testament), die 1686 veröffentlicht wurde.“, aus Võro#Geschichte
- ↑ „Um das Jahr 1200 erobern der Schwertbrüderorden, der Deutsche Orden und der ihm unterstellte Livonische Orden Livland.“, aus Livische Sprache#Geschichte
- ↑ siehe „Livisch (1593)“
- ↑ geschätzt aus „The Proto-Sami language is believed to have formed in the vicinity of the Gulf of Finland between 1000 B.C. to 700 A.D. derived from a common Proto-Sami-Finnic language (M. Korhonen 1981).“, aus [[:en:Sami languages#History
- ↑ siehe „Nordsamisch“
- ↑ siehe „Nordsamisch“
- ↑ siehe „Nordsamisch“
- ↑ siehe „Nordsamisch“
- ↑ „Das Altbretonische ist nicht besonders gut belegt, da die meisten schriftlichen Quellen normannischen Überfällen auf die bretonischen Klöster (vor allem im 9. Jahrhundert) zum Opfer gefallen sein dürften.“, aus Bretonische Sprache#Geschichte
- ↑ siehe „Bretonisch“
- ↑ „Im 5. Jahrhundert begann die Christianisierung Cornwalls durch irische, walisische und bretonische Missionare.“, aus Cornwall#Vorgeschichte und Geschichte
- ↑ siehe „Kornisch (1870)“
- ↑ „1904: Henry Jenner publiziert ein Handbook of the Cornish Language, was als Initialzündung der Wiederbelebung angesehen wird. Jenner orientiert sich primär am Spätkornischen.“, aus Kornisch#Wichtige Etappen der Wiederbelebung
- ↑ „The earliest extant sources of a language identifiable as Welsh go back to about the 6th century“, aus en:History of the Welsh language#Old Welsh#Absatz
- ↑ „Es ist lediglich sicher, dass zur Zeit der Ogam-Inschriften (also ab spätestens dem 4. Jahrhundert) in Irland Irisch gesprochen wurde.“, aus Irische Sprache#Geschichte
- ↑ siehe „Altgälisch“
- ↑ „In den 1090er Jahren war der Clan Mac Leod, der norwegischen Ursprungs war, Machthaber auf Skye.“, aus Skye#Geschichte
- ↑ „Manx began to diverge from Early Modern Irish in around the 13th century“, aus en:Manx language#History
- ↑ „Erst das sogenannte Book of the Dean of Lismore aus dem frühen 16. Jahrhundert stellt einen sicheren Beleg dafür dar, dass sich das schottische vom irischen Gälisch soweit entfernt hat, dass zwei eng verwandte, aber getrennte Sprachen vorliegen.“, aus Schottisch-Gälische Sprache#Geschichte
- ↑ „Celtic language expert Kuno Meyer and Romany expert John Sampson both assert that Shelta existed as far back as the 13th century.“, aus en:Shelta#Origins and history
- ↑ siehe „Shelta (alt)“
Siehe auch
- Baltische Sprachen
- Finno-ugrische Sprachen
- Keltische Sprachen
- Sprachen der Welt (Grafik)
- Die Paternosterkirche in Jerusalem
- Indoeuropäische Sprachen