Liste der römischen Münzmeister
Die Aufsicht über die Münzprägung oblag seit der späteren Republik einem Kollegium von drei Münzmeistern, den Tresviri aere argento auro flando feriundo (III.VIR.AAAFF), kurz IIIviri monetales. Die Ernennung der Münzmeister erfolgte durch den Quaestor. Erst seit dem 1. Jh. v. Chr. ist das Amt des Münzmeisters als Jahresamt nachweisbar. Cäsar erhöhte die Zahl auf vier, Augustus senkte sie wieder auf drei ab.
Frühe Münzmeister und ihre Prägeperioden
- 211–208: Aelius
- 209–208: Gaius Varro
- 208–208: Gaius Alius
- 206–200: Aulus Terrentius Varro
- 206–200: Decius
- 206–200: Horatius
- 206–200: Quintus Lutatius Catulus
Münzmeister des 2. und 1. vorchristlichen Jahrhunderts
Die Prägerperioden bis 155 v. Chr. können nur relativ ungenau bestimmt werden. Wegen der fehlenden Informationen über das Amt ist heute nicht mehr genau zu sagen, ob Münzmeister für eine längere Zeit oder mehrmals mit Unterbrechungen zwischen einzelnen Perioden berufen wurden. Vielfach sind es nur ungefähre Werte. Ab 155 v. Chr. sind die Prägeperioden bis auf ein paar kritische Jahre recht genau bestimmbar. Wegen der unterschiedlichen Überlieferungen und sind jedoch nicht immer alle Münzmeister eines Jahres bekannt. In manchen Jahren wird die Zahl der eigentlich drei Beamten leicht oder auch um ein Vielfaches überschritten. Nicht jeder Münzmeister ist auf den tatsächlich ausgeprägten Münzen nachweisbar. Gerade bei kurzen Abkürzungen des Namens bleiben gelegentlich Zuordnungszweifel zu den Namen. Auf den geprägten Münzen finden sich Typen die nur die Namen oder Namensabkürzungen eines Münzmeisters tragen, als auch, wenn auch seltener, Gemeinschaftsprägungen von zwei oder mehr Münzmeistern. Zumeist wurde in einer Amtszeit nur ein Münztyp geprägt, nicht selten aber auch zwei oder drei Typen. Die Prägungen von mehr als drei Münztypen von einem Münzmeister ist die Ausnahme.
Vor allem in Krisenzeiten wie dem Bürgerkrieg zwischen Gaius Iulius Caesar und Gnaeus Pompeius Magnus werden Münzen nicht mehr nur durch Inhaber des eigentlichen Münzmeisteramtes herausgegeben, sondern auch von Feldherren, die ihre Soldaten bezahlen mussten. Vor allem zur Zeit des ersten und zweiten Triumvirats gaben mehrere mächtige Römer oder deren Untergebene Münzen heraus. Diese Münzen sind nicht republikanisch, sondern „imperatorisch“. Obwohl sie nicht das republikanische Amt des Münzmeisters bekleideten, werden sie oft als Münzmeister geführt. Auch nach Beginn des Prinzipats werden auf einigen Münzen noch Münzmeister genannt.[1] Die in der folgenden Tabelle in der Spalte "Bemerkungen" genannten Abkürzungen und in Klammern genannten Katalognummern folgen dem Katalog von Rainer Albert über "Die Münzen der römischen Republik".
Jahr (v. Chr.) | Münzmeister | Bemerkung | Beispiel | |||
---|---|---|---|---|---|---|
2. Jahrhundert v. Chr. | ||||||
199–170 | Gracchus | GR als Namensabkürzung (A. 501) | ||||
194–180 | Aurelius | eventuell MA (A. 504-506) | ||||
194–190 | Caecilius Metellus | Gnaeus Baebius Tamphilus | Lucius Plautius Hypsaeus | Publius Maenius | ME (A. 507-513), TAMP (A. 514-522), LPH (A. 523-528), MAE (A. 558-562) | |
189–180 | Gnaeus Domitius Cn.f.L.n.Ahenobarbus | Quintus Marius | Maurcus Titinius | Gnaeus Calpurnius (Piso ?) | CN.DOM (A. 575-578), Q.MARI (A. 579-584), M.TITINI (A. 596-601), CN.CALP (A. 604) | |
189–180 | Lucius Coelius | Sextus Quinctilius | Lucius Autronius | L.COIL (A. 605), SX.Q (A. 603), AVTR (A. 574) | ||
179–170 | Iuventius Thalna | Matienus | TAL (A. 628-633), MAT (A. 634-640) | |||
169–158 | Gaius Cluvius Saxula | Aulus Caecilius | Paetus (?) | Lucius Cornelius Cinna | C.SAX (A. 648-652), A.CAE (A. 653-658), PAE (A. 659-663), CINA (A. 669-673) | |
169–158 | Lucius Licinius Murena | Furius Purpurio | Valerius | Papirius Turdus | MVRENA (A. 712-716), PVR (A. 717-723), VAL (A. 740-745), TVRD (A. 750-754) | |
155 | Sextus Atilius Saranus | Pinarius Natta | SAR (A. 784-789), NAT (A. 790-795) | |||
154 | Gaius Scribonius | C.SCR (A. 796-802) | ||||
153 | Gaius Maianus (Maianius?) | C.MAIANI (A. 805-810) | ||||
152 | Lucius Saufeius | L.SAVF (A. 811-816) | ||||
151 | Publius Cornelius Sulla | P.SVLA (A. 817-822) | ||||
150 | Decimius Flavus | Spurius Afranius | FLAVS (A. 830) | |||
149 | Gaius Iunius C.f. | Pinarius Natta | Lucius Iteius oder Iteilius | C.IVNI C.F (A. 833-839), NATTA (A. 831), L.ITI (A. 832) | ||
148 | Marcus Atilius Saranus | Quintus Marcus Libo | Lucius Sempronius Pitio | M.ATILI SARAN (A. 840-846), Q.MARC LIBO (847-853), L.SEMPR PITIO (A. 854-859) | ||
147 | Gaius Terentius Lucanus | Lucius Cupiennius | C.TER LVC (A. 860-865), L.CVP (A. 866) | |||
146 | Gaius Antestius | C.ANTESTI (A. 867-873) | ||||
145 | Marcus Iunius D.f. Silanus | M.IVNI (A. 874) | ||||
144 | Titus Annius Rufus (Aurelius Rufus ?) | AN RVR (A. 875) | ||||
143 | ||||||
142 | Gaius Curiatius Trigenius | C.CVR TRIGE (A. 877) | ||||
141 | Lucius Iulius | Gaius Titinius | L.IVLI (A. 878), C.TITINI (A. 880-881) | |||
140 | Gaius Valerius C.f. Flaccus | C.VAL C.F FLAC (A. 884-886) | ||||
139 | Aulus Spurilius oder Spurius (?) | Marcus Aurelius Cotta | A.SPVRI (A. 888) | |||
138 | Gaius Renius | Publius Aelius Paetus | Gnaeus Gellius | |||
137 | Tiberius Veturius | Sextus Pompeius | Marcus Baebius Q.f. Tampilus | |||
136 | Gnaeus Lucretius Trio | Lucius Antestius Gragulus | Gaius Serveilius M.f. | |||
135 | Gaius Minucius Augurinus | Gaius Curiatius Trigeminus filius | Lucius Trebanius | |||
134 | Gaius Aburius Geminus | Tiberius Minucius C.f. Augurinus | Marcus Marcius Mn.f. | |||
133 | Gaius Numitorius | Lucius Minucius | ||||
132 | Publius Maenius M.f. Antias or Antiaticus | Marcus Aburius Geminus | ||||
131 | Lucius Postumius Albinus | Lucius Opeimus (Opimius) | Marcus Opeimus (Opimius) | |||
130 | Marcus Acilius M.f | Quintus Caecilius Metellus | Marcus Vargunteius | |||
129 | Sextus Julius Caesar | Quintus Marcius Philippus | ||||
128 | Titus Cloelius (Cloulius) | Gnaeus Domitius Calvinus oder Ahenobarbus | Lucius Caecilius Metellus Diadematus oder Delmaticus | |||
127 | Marcus Caecilius Q.f.Q.n. Metellus | Gaius Servilius Vatia | Quintus Fabius Maximus (ein erstes Mal ?) | ![]() | ||
126 | Gaius Cassius | Titus Quinctius Flaminius | Numerius Fabius Pictor | |||
125 | Gaius Caecilius Metellus Capranius | Marcus Porcius Laeca | Manus Acilius Balbus | |||
124 | Quintus Fabius Labeo | |||||
123 | Gaius Porcius Cato (Gaius Catto ?) | Marcus Fannius C.f. | ||||
122 | Marcus Papirius Carbo | Quintus Minucius Rufus | ||||
121 | Gaius Plautius | Gnaeus Papirius Carbo | ||||
120 | Marcus Tullius | |||||
119 | Marcus Furius L.f Philus | |||||
118–107 | Aulus Manlius Sergianus | |||||
118 | Marcus Aurelius Scaurus | Lucius Licinius Crassus | Gnaeus Domitius Ahenobarbus | Lucius Pomponius Cn.f. | ![]() | |
118 | Gaius Publicius Malleolus C.f. | Lucius Cosconius M.f. | Lucius Porcius Licinus | |||
118 oder 117 | Quintus Marcius | |||||
117 oder 116 | Marcus Calidius | Gnaeus Fulvius | Quintus Caecilius Metellus Numidicus oder Nepos | |||
116 oder 115 | Gnaeus Domitius Cn.f.Cn.n. Ahenobarbus | Quintus Curtius | Marcus Junius D.f.D.n. Silanus | Marcus Sergius Silus | ||
115 oder 114 | Gaius Fonteius | Marcus Cipius M.f. | ||||
114 oder 113 | Gaius Fonteius | Manius Aemilius Lepidus | ||||
113 oder 112 | Publius Licinius Nerva | Lucius Marcius Q.f.Q.n. Philippus | Lucius Manlius Torquatus | |||
112–109 | Lucius Pomponius Cn. f. | |||||
112 oder 111 | Lucius Caesius | Gnaeus Cornelius Cn.f. Blasio | Tiberius Quinctius or Quinctilius | |||
111 oder 110 | Appius Claudius Ap.f.C.n. Pulcher | Quintus Urbinius | Titus Manlius Macinus (Mancinus?) | |||
110 oder 109 | Gaius Claudius Ap.f.C.n. Pulcher | Publius Porcius Laeca | ||||
109 oder 108 | Lucius Flaminius Chilo | Manus Aquillius | Lucius Memmius | Quintus Lutatius Cerco | ||
108 oder 107 | Manus Fonteius | Marcus Herennius M.f. | ![]() | |||
106 | Lucius Cornelius Scipio Asiaticus | Gaius Sulpicius C.f. | Lucius Memmius Galeria | ![]() | ||
105 | Lucius Thorius Balbus | |||||
104 | Gaius Coelius C.f.C.n. Caldus | Lucius Appuleius Saturninus | ||||
103 | Lucius Valerius L.f.L.n. Flaccus | Quintus Minucius M.f. Thermus | Lucius Julius L.f.Sex.n. Caesar | |||
102 | Gaius Fabius C.f. Hadrianus | Lucius Cassius Caeicianus (Caecianus?) | ||||
101 | Gaius Fundanius | Lucius Julius | Marcus Lucilius Rufus | |||
100 | Lucius Appuleius Saturninus | Marcus Servilius C.f. | Publius Servilius M.f. Rullus | Publius Cornelius Lentulus Marcellinus | ||
100 | Lucius Calpurnius Piso Caesoninus | Quintus Servilius Caepio | ||||
1. Jahrhundert v. Chr. | ||||||
99 | P. (Vettius ?) Sabinus | |||||
98 | T. Cloulius (Cloelius) | |||||
97 | Gaius Egnatuleius | L. Pomponius Molo (?) | ||||
96 | Aulus Ibinus | Gaius Publicius Malleolus (?) | A. Postumius Albinus (?) | L. Caecilius Metellus Delmaticus (?) | ![]() | |
95 | ||||||
94 | ||||||
93 | ||||||
92 | Gaius Alius Bala | |||||
91 | Decimus Iunius Silanus | |||||
90 | Lucius Calpurnius Piso Frugi | Quintus Titius | Gaius Vibius Pansa | |||
89 | Marcus Porcius Cato | Lucius Titurius Sabinus | ||||
88 | Gaius Marcius Censorinus | Gnaeus Cornelius Lentulus Clodianus | ![]() | |||
87 | Marcus Memmius Galerius | Gaius Memmius Galerius | Lucius Rubrius Dossenus | |||
86 | Gaius Gargonius | Ogulnius | Marcus Vergilius (Verginius) | Marcus Fannius | Lucius Critonius | |
85 | L. Julius Bursio | Mn. Fonteius | ||||
84 | Gaius Lincinius Macer | Publius Furius Crassipes | ||||
84/83 | Lucius Cornelius Sulla Felix | |||||
83 | Gaius Norbanus | Quintus Antonius Balbus (od. 82) | ![]() | |||
82 | Publius Crepusius | Gaius Mamilius Limetanus | Lucius Marcius Censorinus | |||
82 | Gaius Valerius Flaccus | Lucius Manlius Torquatus | ||||
82 od. 81 | Gaius Annius (Luscus ?) | Lucius Fabius Hispaniensis | Gaius Tarquitius | Gaius Servilius (Serveilius) (od. 80) | Quintus Fabius Maximus (od. 80) | |
81 | Aulus Postumius Albinius | Quintus Caecilius Metellus Pius | Lucius Volumnius Strabo | Gaius Marius Capito | ||
80 | Lucius Procilius | Gaius Publicius | ||||
79 | Tiberius Claudius Nero | Gaius Naevius Balbus | Lucius Papius | |||
78 | Marcus Volteius (od. 75?) | Lucius Cassius Longinus (od. 75?) | ||||
77 | Lucius Rutilius Flaccus | Publius Satrienus | ![]() | |||
76 | Gnaeus Cornelius Lentulus Marcellinus (od. 75) | Lucius Rustius (od. 74?) | Lucius Lucretius Trio (od. 74?) | ![]() | ||
75 | Gaius Egnatius (Egnatuleius) Maxsumus (Maximus) (od. 76?) | Lucius Farsuleius Mensor (od. 76?) | ||||
74 | Gaius Postumius Tatius (od. 73?) | Lucius Cossutius Sabula (od. 72?) | Lucius Plaetorius Cestianus (od. 71?) | Lucius Cornelius Lentulus Spinther (od. 71) | ||
73 | Quintus Pomponius Rufus (od. 70) | |||||
72 | Quintus Crepereius (Creporius) Rocus (od. 69?) | |||||
71 | Lucius Axsius Naso (od. 70?) | Manlius Aquillius (od. 65?) | ||||
70 | Quintus Fufius Calenus (od. 68?) | Marcus Cordus (?) (od. 68?) | Publius Mucius Scaevola | Titus Vettius Sabinus (od. 66?) | ||
69 | Marcus Plaetorius Cestianus | Publius Sulpicius Galba | ||||
68 | Gaius Hosidius Geta (od. 64?) | |||||
67 | Gaius Calpurnius Piso Frugi (od. 61/58) | Marcus Plaetorius Cestianus | ![]() | |||
66 | Quintus Pomponius Musa (od. 56) | |||||
65 | Lucius Manlius Torquatus | |||||
64 | Lucius Roscius Fabatus (od. 59?) | |||||
63 | Lucius Cassius Longinus (od. 60?) | Lucius Furius Brocchus | ||||
62 | Lucius Aemilius Lepidus Paullus (Paullus Lepidus) | Lucius Scribonius Libo | ||||
61 | Marcus Pupius Piso | Marcus Aemilius Lepidus (od. 58) | ||||
60 | Publius Plautius Hypsaeus (? sh. a. 58) | |||||
59 | Gaius Marcus Nonius Sufenas (od. 57) | |||||
58 | Marcus Aemilius Scaurus (od. 57) | Publius Plautius Hypsaeus (od. 57) | Lucius Torquatus (?) | |||
57 | Gaius Servilius (od. 58) | Gaius Considius Nonanius (od. 56) | ||||
56 | Lucius Marcius Philippus (od. 57) | Faustus Cornelius Sulla | Gaius Memmius | Quintus Pomponius Musa ? (od. 66) | ||
55 | Quintus Cassius Longinus (od. 60?) | Publius Fonteius Capito | Publius Licinius Crassus | Aulus Plautius (als kurulischer Ädil) | Gnaeus Plancius (Plancus) | |
54 | Marcus Iunius Brutus | Quintus Pompeius Rufus (Pomponius?) | Gaius Servilius Ahala (?) | Quintus Servilius Caepio Brutus ?? | ||
53 | Marcus Valerius Messala | Gaius Coelius Caldus (od. 51) | ||||
52 | Lucius Vinicius | |||||
51 | Gaius Coelius Caldus (od. 53) | Servius Sulpicius | ||||
50 | Marcus Claudius Marcellus | |||||
49 | Gnaeus Nerius | Manlius Acilius Glabrio | Quintus Sicinius | Gaius Coponius | ||
49 | Lucius Cornelius Lentulus | Gaius Claudius Marcellus | Gnaeus Pompeius Magnus | Terentius Varro | ||
49/48 | (Gaius Iulius Caesar) | |||||
48 | Albinus Bruti | Lucius Hostilius Saserna | Gaius Vibius Pansa Caetronianus (Caetronius) | Decimus Iunius Brutus | Aulus Postumius Albinus | |
47 | Lucius Plautius Plancus | Aulus Licinius Nerva | Gaius Antius Restio (Resto) | |||
47 od. 46 | Quintus Caecilius Metellus | Pius Scipio Nasica (?) | Eppius | Marcus Porcius Cato (Uticensis) | ||
46 | Manlius Cordius Rufus | Titus Carisius | Gaius Considius Paetus | |||
46 od. 45 | (Gaius Iulius Caesar) | (Gnaeus Pompeius Magnus) | Marcus Publicius | |||
45 | Lucius Papius Celsus | Lucius Lollius Palicanus (Palikanus) | Lucius Valerius Acisculus | |||
45 | Gaius Clovius | (Gaius Iulius Caesar) | Pompeius Magnus Pius | |||
44 | Marcus Mettius | Lucius Aemilius Buca | Publius Sepullius Macer | Gaius Cossutius Maridianus | ![]() ![]() | |
44 od. 43 | Quintus Nasidius | |||||
43 | Lucius Flaminius Chilo | Publius Accoleius (Acoleius) Lariscolus | Petillius Capitolinus | ![]() | ||
43 od. 42 | L. Cornelius Lentulus Spinther | M. Iunius Brutus | L. Sestius | Q. Servilius Caepio (??) | ||
43 od. 42 | Pedanius Costa | P. Servilius Casca Longus | L. Plaetorius Cestianus | |||
42 | Publius Clodius Turrinus | Lucius Livineius Regulus | Gaius Vibius Varus | |||
42 | Lucius Mussidius Longus | Marcus Aemilius Lepidus | ||||
41 | Marcus Barbatius Pollio | Marcus Cocceius Nerva | Lucius Gellius Poplicola | (Cn. Domitius L.f.Cn.n. Ahenobarbus ?) | ||
41 | Gaius Clodius Vestalis | Gaius Numonius Vaala | Balbus Proprius (?) | Quintus Salvius (?) | ||
40 | ||||||
39 | ||||||
38 | (Marcus Antonius) | (Gaius Iulius Caesar) | (Marcus Vipsanus Agrippa) | |||
37 | ||||||
36 | ||||||
35 | ||||||
34 | ||||||
33 | ||||||
32 | ||||||
31 | Lucius Pinarius Scarpus | (Marcus Antonius) | ||||
30 | ||||||
29 | ||||||
28 | ||||||
27 | ||||||
26 | ||||||
25 | ||||||
24 | ||||||
23 | ||||||
22 | ||||||
21 | ||||||
20 | C. Marcius Censorinus | |||||
19 | Quintus Rustias | |||||
18 | Publius Petronius Turpilianus | Lucius Aquilius Florus | Marcus Durmius | Titus Quinctius Crispinus Sulpicianus | ||
17 | Publius Licinius Stolo | Marcus Sanquinius | Tiberius Sempronius Graccus | |||
16 | Lucius Mescinius Rufus | Lucius Vinicius | Gaius Antistius Vetus | Gaius Cassius Celer | ![]() ![]() | |
15 | Gaius Plotius Rufus | Gnaeus Piso | Lucius Naevius Sardinius (Surdinus) (od. 16) | |||
14 | ||||||
13 | Gaius Marius Tro... | Gaius Sulpicius Platorinus | Gaius Antistius Reginus | Lucius Lentulus? (Flamen martialis) | ||
12 | Lucius Caninius (Caminius) Gallus | |||||
11 | ||||||
10 | ||||||
9 | Lamia | Silius | Annius | |||
8 | Pulcher | Taurus | Regulus | |||
7 | Marcus Macellius (Maecilius) Tullus | Marcus Salvius Otho | Plurius (Agrippa?) | |||
6 | Aulus Licinius Nerva Silianus | |||||
5 | Publius Betilenus Bassus | Apronius Mesalla (od. M.A)? | Gallus Sisenna? | Tincommius ?? | ||
4 | Gaius Rubellius Blandus | L. Valerius Catullus ? | ||||
3 | ||||||
2 | ||||||
1 |
Literatur
- Rainer Albert: Die Münzen der Römischen Republik. Regenstauf, 1. Auflage 2003, ISBN 3-924861-76-5
- Rudi Gebhardt, Nicole J. Backes: Münzkatalog Römische Republik. Von 290 v. Chr. bis Marcus Antonius. Battenberg, Augsburg 1998, ISBN 3-89441-392-1.
- Michael Harlan: Roman Republican Moneyers and their Coins 63 BC-49 BC. Seaby, London 1996, ISBN 0-7134-7672-9.
- John Randall Jones: Mint Magistrates in the Early Roman Empire. In: Bulletin of the Institute of Classical Studies. Band 17, 1970, S. 70–78.
- Hélène Leclerc: Prosopography and Social History: The Augustan Moneyers, the Position and the Consulship, the Family Background. In: Mark Joyal (Hrsg.) In Altum: Seventy-Five Years of Classical Studies in Newfoundland. Memorial University of Newfoundland, St. John's (Neufundland) 2001, ISBN 0-88901-351-9, S. 135–176.
- David R. Sear: The History and Coinage of the Roman Imperators 49–27 B.C. Spink, London 1998.
Weblinks
Einzelnachweise
- ↑ Ursula Kampmann, Die Münzen der römischen Kaiserzeit, Battenberg Gietl Verlag, Regenstauf, 1. Aufl. 2004, ISBN 3-924861-77-3, für Augustus: Nr. 2.73 bis 85 ("Münzmeister-Denare") und Nr. 2.86ff (Bronzemünzen)