Zum Inhalt springen

Italische Sprachen

aus Wikipedia, der freien Enzyklopädie
Dies ist eine alte Version dieser Seite, zuletzt bearbeitet am 21. April 2014 um 05:27 Uhr durch R160K (Diskussion | Beiträge) (Proben). Sie kann sich erheblich von der aktuellen Version unterscheiden.
Völker auf der Apenninhalbinsel zu Beginn der Eisenzeit
  • Ligurer
  • Veneter
  • Etrusker
  • Picener
  • Umbrer
  • Latiner
  • Osker
  • Messapier
  • Westgriechen
  • Die italischen Sprachen gehören zu einer Untergruppe der indogermanischen Sprachfamilie. Eine vermutete nähere Verwandtschaft mit den keltischen Sprachen konnte bislang nicht nachgewiesen werden; zumindest aber gibt es Indizien für einen vorgeschichtlichen Sprachkontakt zwischen Italisch, Keltisch und Germanisch.[1]

    Die italischen Sprachen wurden im Altertum auf der italienischen Halbinsel und auf Sizilien gesprochen. Alle wurden vom ebenfalls zu dieser Gruppe gehörenden Lateinischen verdrängt, dessen Nachfolger, die romanischen Sprachen, den modernen Zweig der italischen Sprachen darstellen. Wann die anderen italischen Sprachen ausstarben, lässt sich nicht mit Sicherheit bestimmen, sicherlich aber noch in der Antike, die meisten wohl noch vor der Zeitenwende.

    Sprachen auf der italienischen Halbinsel im 6. Jahrhundert v. Chr., italische Sprachen in grau

    Umfangreicheres Schrifttum ist lediglich vom Lateinischen, Oskischen und Umbrischen erhalten.[2] Die anderen italischen Sprachen sind nur durch wenige kurze Inschriften dokumentiert.

    Im Sinne der Sprachwissenschaft umfasst der Begriff italische Sprachen nicht etwa sämtliche im Italien des Altertums bezeugten Sprachen und Dialekte, sondern nur zwei Gruppen deren indoeuropäischer Vertreter, die in viele Untergruppen und Dialekte aufgespalten waren.[3] Die Zuordnung der meisten, größtenteils kaum bezeugten Sprachen ist unklar; sicher ist nur die Zuordnung der für die Untergruppen namensgebenden Sprachen: Die enge Verwandtschaft des Lateinischen mit dem Faliskischen sowie die des Oskischen mit dem Umbrischen ist für die Zweiteilung der italischen Sprachen verantwortlich.

    Das Messapische in Apulien war ein illyrischer Dialekt, das Venetische stellte vermutlich einen eigenen Zweig der indogermanischen Sprachfamilie dar,[4] das Lepontische war eine festlandkeltische Sprache.

    Außerdem gab es auf dem Boden des antiken Italien Etruskisch[5] und Rätisch, die nach überwiegender Ansicht nicht der indogermanischen Sprachfamilie zugerechnet werden. Unsicher ist ebenfalls die Zugehörigkeit des Ligurischen.

    Der moderne Zweig der italischen Sprachen sind die romanischen Sprachen, die vom Lateinischen (Vulgärlatein = Volkslatein) abstammen und in Italien, Frankreich, der Schweiz, Belgien, Spanien, Portugal, Rumänien, den Philippinen und in Süd- und Mittelamerika verbreitet sind.

    Gliederung

    Proben

    Ein Beispiel Satz in etwas Italisch Sprachen:

    Latin (Ea) semper antequam cenat fenestram claudit.
    Aragonesisch (Ella) zarra siempre a finestra antes de cenar.
    Aromunisch (Ea/Nâsa) încljidi/nkidi totna firida ninti di tsinâ.
    Asturisch (Ella) pieslla siempres la ventana enantes de cenar.
    Bergamasque (öst Lombardisch) (Lé) la sèra sèmper sö la finèstra prima de senà.
    Bolognese Dialekt von Emilainisch (Lî) la sèra sänper la fnèstra prémma ed dsnèr.
    Katalanisch (Ella) sempre tanca la finestra abans de sopar.
    Korsische (Ella/Edda) chjode sempre u purtellu nanzu di cenà.
    Emilianisch Dialekt von Emilianish (Lē) la sèra sèmpar sù la fnèstra prima ad snàr.
    Extremadurisch (Ella) afecha siempri la ventana antis de cenal.
    Frankoprovenzalisch (Le) sarre toltin/tojor la fenétra avan de goutâ/dinar/sopar.
    Französisch Elle ferme toujours la fenêtre avant de dîner/souper.
    Furlanisch (Jê) e siere simpri il barcon prin di cenâ.
    Galician (Ela) pecha/fecha sempre a fiestra/xanela antes de cear.
    Italienisch (Ella/Lei) chiude sempre la finestra prima di cenare.
    Interlingua Illa claude sempre le fenestra ante (de) soupar.
    Juden-Spanisch Eya serra syempre la ventana antes de senar.
    Ladinisch (Ëra) stlüj dagnora la finestra impröma de cenè. (badiot) (Ëila) stluj for l viere dan maië da cëina (gherdëina)
    Leonesische (Eilla) pecha siempre la ventana primeiru de cenare.
    Ligurische (Le) a saera sempre u barcun primma de cenà.
    Lombardisch (Westen) (Lee) la sara sù semper la finestra primma de disnà/scenà.
    Magoua Dialekt (Elle) à fàrm toujour là fnèt àvan k'à manj.
    Morisyen Li touzur pou ferm lafnet avan (li) manze.
    Milanisch (Dialekt von Lombardisch) (Le) la sara semper sü la finestra prima de disnà.
    Mirandés (Eilha) cerra siempre la bentana/jinela atrás de jantar.
    Mozarabisch Ella cloudet sempre la fainestra abante da cenare. (reconstructed)
    Neapolitanisch Essa nzerra sempe 'a fenesta primma 'e magnà.
    Normannisch Lli barre tréjous la crouésie devaunt de daîner.
    Okzitanisch (Ela) barra sempre/totjorn la fenèstra abans de sopar.
    Picardische Sprache Ale frunme tojours l’ creusèe édvint éd souper.
    Piemontesisch Chila a sara sèmper la fnestra dnans ëd fé sin-a/dnans ëd siné.
    Portugiesisch Ela fecha sempre a janela antes de jantar/cear.
    Rumänisch Ea închide întotdeauna fereastra înainte de a lua cina.
    Rätoromanisch Ella clauda/serra adina la fanestra avant ch'ella tschainia.
    Sardinian Issa sèrrat sémper[6]/sémpri[7] sa bentàna innantis de chenàre[6]/cenài.[7]
    Sassaresische Edda sarra sempri lu balchoni primma di zinà.
    Sizilianisch Idda chiui sempri la finestra prima di pistiari/manciari.
    Spanisch (Ella) siempre cierra la ventana antes de cenar.
    Umbrisch Essa chjude sempre la finestra prima de cena'.
    Venezianisch Eła ła sara/sera sempre ła fenestra vanti de xenàr/disnar.
    Wallonisch Ele sere todi li finiesse divant di soper.

    Einzelnachweise

    1. Paul Roberge: "Contact and the History of the Germanic Languages". = Kap. 20 in: Raymond Hickey (ed.): The Handbook of Language Contact, Chichester: John Wiley & Sons, 2010. (Siehe Abschnitt 5 im genannten Kapitel).
    2. Zur oskisch-umbrischen Sprachgruppe siehe Giacomo Devoto: Geschichte der Sprache Roms. Aus dem Italienischen übertragen von Ilona Opelt. Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, 1968, S. 62–70.
    3. Zu Eindringen und Verbreitung der indogermanischen Sprachen in Italien vgl. Massimo Pallottino: Italien vor der Römerzeit. Aus dem Italienischen übersetzt von Stephan Steingräber. München: Verlag C. H. Beck, 1987, S. 45–50.
    4. Im Gegensatz dazu Krahe, der eine Verwandtschaft zwischen dem Venetischen und dem Lateinischen sieht; vgl. Hans Krahe: Indogermanische Sprachwissenschaft. Band I: Einleitung und Lautlehre. 5. Auflage. Berlin: Walter de Gruyter, 1966, S. 20f.
    5. Zur etruskischen Sprache vgl. vor allem: Massimo Pallottino: Die Etrusker. Frankfurt / Main: Fischer Verlag, 1965, S. 183–220; Ambros Josef Pfiffig: Einführung in die Etruskologie. Probleme, Methoden, Ergebnisse. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1972, S. 11–23; Jacques Heurgon: Die Etrusker. Aus dem Französischen von Irmgard Rauthe-Welsch. Stuttgart: Philipp Reclam Jun., 1971, S. 310–377.
    6. a b Logudorese (north) Sardinian
    7. a b Campidanese (south) Sardinian

    Literatur

    • Michiel Arnoud Cor de Vaan: Etymological dictionary of Latin and the other Italic languages. Brill, Leiden 2008. ISBN 978-90-04-16797-1.
    • Giacomo Devoto: Geschichte der Sprache Roms. Aus dem Italienischen von Ilona Opelt. Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, 1968; vor allem Seiten 9–70.
    • Massimo Pallottino: Italien vor der Römerzeit. Aus dem Italienischen übersetzt von Stephan Steingräber. München: Verlag C. H. Beck, 1987 (236 Seiten), ISBN 3-406-32012-0; Originalausgabe: Storia della prima Italia. Mailand: Rusconi Libri, 1984.
    • Rex E. Wallace: The Sabellic Languages of Ancient Italy. (Languages of the World/Materials 371) LINCOM Europa, München 2007. ISBN 978-3-89586-990-7.