Vorlage:Świątynia infobox 20px|left| [[Grafika:Kamien03.JPG|thumb|220px|Organy kamieńskie ]] thumb|220px|Ołtarz główny w prezbiterium Konkatedra Najświętszej Marii Panny, św. Jana Chrzciciela i św. Faustyna w Kamieniu Pomorskim – kościół parafii rzymskokatolickiej św. Ottona w Kamieniu Pomorskim. Historyczna katedra diecezji pomorskiej.
W latach 1972-1992 świątynia pełniła funkcję konkatedry diecezji szczecińsko-kamieńskiej. Obecnie jest konkatedrą archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej.
Historia
Katedrę ufundował w 1176 roku książę pomorski Kazimierz I w miejscu wcześniejszego drewnianego kościółka pzygrodowego. Budowa świątyni związana była z przeniesieniem siedziby biskupów pomorskich z pobliskiego Wolina.
Pierwotnie świątynia była wznoszona w stylu romańskim. W latach 1180-1210 wzniesiono część prezbiterium. Około 1250 roku zbudowano portal w transepcie południowym z rzeźbionymi archiwoltami i tympanonem przedstawiającym Adorację Baranka. Wybudowano także paradyz. W 1308 nieukończoną budowlę zniszczyły wojska brandenburskie. Po wznowieniu prac, budowę bazyliki kontynuowano w stylu gotyckim. Po 1310 roku wzniesiono krużganki po północnej stronie, a w latach 1325-1350 nad skrzydłem wschodnim katedry dobudowano pomieszczenie gotyckie, w którym w późniejszych czasach mieścił sie katedralny skarbiec.
Na początku XIV wieku powstały malowidła na sklepieniu prezbiterium oraz w konsze absydy. W tym samym czasie zbudowano korpus bazylikowy świątyni na pierwotnym fundamencie romańskim, gotycką wieżę ceglaną i lektorium przed prezbiterium. We wnętrzu katedry ustawiono ołtarze, stalle kanonickie, granitową chrzcielnicę i wielki krucyfiks mistyczny[1]. Około 1382 roku świątynia została wyposażona w pierwsze organy.
Na początku XV wieku w katedrze wzniesiono ażurą attykę ceglaną nad nawą południową[2]. W 1419 roku zbudowano przylegającą do nawy południowej kaplicę Lepelów.
Kościół ukończono w pod koniec XV wieku. Zbudowano wówczas przylegający do prezbiterium od strony południowej kapitularz oraz wyposażono katedrę w nowe organy fundacji biskupa Benedykta Wallensteina[3]. Około 1480 roku w prezbiterium ustawiono ołtarz główny.
W 1535 katedra przeszła w ręce Pomorskiego Kościoła Ewangelickiego. Świątynią luterańską pozostawała do 1945 roku. Pomimo wprowadzenia protestanckiej ordynacji kościelnej zachowano rangę katedralną świątyni i do XIX wieku przy kościele istniała kapituła katedralna.
Podczas wojny trzydziestoletniej doszło do zniszczenia wnętrza. Dzięki hojności księcia Ernesta Bogusława von Croya świątynia w drugiej połowie XVII wieku uzyskała nowe barokowe wyposażenie oraz istniejące do dziś organy. W 1802 roku została zburzona gotycka wieża katedry. W 1855 w świątyni zostały przeprowadzone prace renowacyjne oraz wzniesiono nową neogotycka dzwonnicę. W 1888 przeprowadzono renowację barokowych organów. W 1934 roku dokonano kolejnej restauracji katedry, a także zmieniono wygląd wieży.
W latach 60. XX wieku dokonano regotyzacji i renowacji świątyni oraz przystosowano ją do potrzeb posoborowej formy rytu łacińskiego. W 1972 roku ustanowiono ją konkatedrą rzymskokatolickiej diecezji szczecińsko-kamieńskiej, w 1992 roku przekształconej w archidiecezję.
W 2005 roku konkatedra oraz sąsiadujący z nią zespół budynków rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zostały uznane za pomnik historii.
Kalendarium
- 1176-1544 - katedra rzymskokatolickiej diecezji kamieńskiej
- 1544-1648 - katedra pomorskich biskupów luterańskich
- 1544-1812 - siedziba kamieńskiej kapituły luterańskiej
- 1817-1945 - kościół parafialny Pruskiego Kościoła Unijnego
- od 1945 - rzymskokatolicki kościół parafialny
- 1972-1992 - konkatedra rzymskokatolickiej diecezji szczecińsko-kamieńskiej
- od 1992 - konkatedra rzymskokatolickiej archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej
Opis
Romańsko-gotycka, ceglana, trójnawowa bazylika z wirydarzem od strony północnej. Prezbiterium o cechach romańskich i wczesnogotyckich. Bogato udekorowana gotycka fasada południowa. Nad całością dominuje masywny neogotycki blok wieżowy z 1934 roku, zwieńczony czterospadowym hełmem, na szczycie którego ustawiony jest duży łaciński krzyż.
Wnętrze
We wnętrzu katedry uwagę zwracają XVII-wieczne barokowe organy fundacji księcia Ernesta Bogusława von Croya oraz pochodząca z 1682 roku barokowa ambona. Krzyżowo-żebrowe i gwieździste sklepienia katedry ozdobione są w stylu średniowiecznym motywami roślinnymi.
W prezbiterium znajduje się XIII-wieczna polichromia, której tematem jest Eden oraz XV-wieczny ołtarz główny w formie tryptyku przedstawiający sceny: Zaśnięcia, Wniebowzięcia i Koronacji Matki Bożej, a na skrzydłach męczeństwo św. Jana Chrzciciela i św. Faustyna. Obok ołtarza uwagę zwraca zakratowana wnęka ścienna, średniowieczne tabernakulum tzw. sakraria.
Chór od transeptu oddziela zdobiona barokowa krata z 1684 roku, nad którą na belce umieszczony jest gotycki krucyfiks. Przy pierwszym filarze nawy południowej znajduje się ołtarz z obrazem Chrystusa przed Piłatem namalowany według sztychu Rembrandta.
W przęśle północnym transeptu znajduje się baptysterium z chrzcielnicą z XIV wieku otoczone bogatą, barokową kratą kurtynową z 1685 roku. W nawie głównej dwa obrazy Drogi Krzyżowej pędzla Łukasza Cranacha Starszego.
Przy ścianie transeptu południowego znajduje się ołtarz z kościoła św. Mikołaja w Trzęsaczu. A przy pierwszym filarze nawy północnej ołtarz barokowy z 1683 roku, gotycka szafa z figurami Najświętszej Maryi Panny i świętych z kościoła św. Mikołaja w Kamieniu Pomorskim.
W kaplicy katedralnej umieszczono ołtarz z obrazem Ukrzyżowanego z Brzozdowic przywieziony do Kamienia Pomorskiego po II wojnie światowej przez repatriantów z województwa lwowskiego.
Ciekawostki
- Katedra jest nekropolią książąt pomorskich z dynastii Gryfitów. W prezbiterium świątyni zostali pochowani:
- Małgorzata, żona Bogusława IV
- Warcisław IV
- Bogusław V
- Bogusław VIII
- Zofia, żona Bogusława VIII
- Wirydarz katedry kamieńskiej wzniesiony na przełomie XIII i XIV wieku jest jedynym tego typu założeniem przykatedralnym w Polsce. W przeszłości był on miejscem pochówku kanoników i biskupów kamieńskich, miejscem kontemplacji oraz ogrodem.
Zobacz też
Źródło
Gwido Chmarzyński. Tablica informacyjna w konkatedrze z 26 lipca 1973
Linki zewnętrzne
- Architektura sakralna Pomorza Zachodniego
- Katedra św. Jana Chrzciciela w Kamieniu Pomorskim
- Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Szczecinie
Kamieniu Pomorskim, Konkatedra Najświętszej Marii Panny, św. Jana Chrzciciela i św. Faustyna w Jana Chrzciciela, Kamień Kamień Pomorski
- ↑ Obecnie przechowywany w Muzeum Narodowym w Szczecinie
- ↑ Współczesnego wejścia wieżowego w katedrze wówczas nie było. Do świątyni wchodziło się przez wejście w nawie południowej
- ↑ Zniszczone przez wojska cesarskie w 1637 roku.