Typenturm

standardisierter Fernmeldeturm der ehem. Bundespost in Stahlbetonbauweise
Dies ist eine alte Version dieser Seite, zuletzt bearbeitet am 23. Mai 2007 um 00:15 Uhr durch Mdangers (Diskussion | Beiträge) (Galerie einiger Typentürme: Bild unklarer Quelle und Lizenz entfernt). Sie kann sich erheblich von der aktuellen Version unterscheiden.

Typenturm ist die Bezeichnung für einen standardisierten Fernmeldeturm (FMT) in Stahlbetonbauweise der einstigen Deutschen Bundespost (heute Deutsche Telekom AG-Tochter DFMG Deutsche Funkturm GmbH.) Es wurden verschiedene Typentürme entwickelt und an verschiedenen Standorten gebaut, wie die Baureihen FMT 1 bis FMT 16. Die einzelnen Baureihen unterscheiden sich jeweils in der Anzahl der Antennenplattformen und der Größe des Betriebsgeschosses. Die Typen FMT 7 bis 10 sind ohne Kanzel.

Die Typentürme wurden in der Regel nach ökonomischen und funktionellen Gesichtspunkten konstruiert und erst in zweiter Linie nach ästhetischen. Im Vergleich zu Stahlkonstruktionen ist die Stahlbetonbauweise leichter in der Errichtung und Wartung. In Deutschland gibt es etwa 300 Typentürme. Die Errichtung von Typentürmen begann ab Mitte der 1960er Jahre, als die damalige Bundespost ihr Richtfunknetz deutlich ausbaute. Maßgeblich beteiligt an der Planung der Typentürme waren der Ingenieur Fritz Leonhardt und der Architekt Erwin Heinle.

Beispiele für Typentürme sind u. a.: Köterberg (FMT 1), Ober-Olm (FMT 1/72), Hüfingen (FMT 1/73), Karlsruhe-Grünwettersbach (FMT 2), Waldenbuch (FMT 2/72), Hoherodskopf (FMT 2/73), Hemmoor (FMT 2/81), Hunau (FMT 3), Bielefeld (FMT 3/72), Gramschatzer Wald (FMT 5), Cleebronn (FMT 6), Seesen (FMT 7), Heidenheim/Brenz (FMT 8), Saarlouis (FMT 8/73), Landau (FMT 9), Lahr/Schwarzwald (FMT 10), Fehmarn (FMT 11), Sendenhorst (FMT 12), Moers (FMT 13), Hochblauen (FMT 14), Schöppingen (FMT 15), Hamburg-Bergedorf (FMT 16)

Die Fernmeldetürme in Münster, Kiel, Bremen und Cuxhaven wurden von einem Architekten der Oberpostdirektion Kiel geplant und gehören nicht zu den eigentlich Typentürmen. Sie werden deshalb als Sondertürme, zu denen z. B. auch der Rheinturm, der Heinrich-Hertz-Turm und der Colonius gehören, bezeichnet. Der Fernmeldeturm Koblenz erinnert zwar stark an die Typentürme FMT 11 bis 13, ist aber auch ein Sonderturm, da er wesentlich höher und die Kanzel größer als bei den Typentürmen ist.

Liste von Typentürmen

Die Liste von Typentürmen enthält eine Auswahl bevorzugt größerer Typentürme, sortiert nach geographischer Breite.

Fernmeldeturm Typ Baujahr Höhe Geographische Koordinaten Bemerkungen
Westerland 90 m 54° 54' 38" N, 8° 18' 25" O
Flensburg/Freienwill FMT 2/73 1974/75 174 m 54° 44' 23" N, 9° 30' 27" O
Bredstedt 139 m 54° 38' 39" N, 8° 56' 41" O
Schleswig 139 m 54° 31' 40" N, 9° 31' 45" O
Puttgarden FMT 11 115 m 54° 29' 42" N, 11° 11' 56" O
Bungsberg FMT 2/73 1975-1977 179 m 54° 12' 33" N, 10° 43' 26" O Aussichtsplattform in 40 Meter Höhe
(derzeit wegen Vandalismus gesperrt)
Heide FMT 13 158 m 54° 12' 27" N, 9° 5' 51" O
Neumünster 90 m 54° 5' 4" N, 9° 58' 29" O
Hennstedt bei Itzehoe FMT 2 158 m 54° 1' 52" N, 9° 43' 57" O
Bad Segeberg FMT 12 133 m 53° 55' 54" N, 10° 18' 49" O
Stockelsdorf FMT 13 158 m 53° 54' 25" N, 10° 38' 31" O
Otterndorf FMT 10 90 m 53° 48' 31" N, 8° 52' 59" O
Elmshorn 108 m 53° 45' 00" N, 9° 41' 00" O
Stade-Haddorf FMT 13 158 m 53° 36' 24" N, 9° 25' 00" O
Wedel 103 m 53° 34' 20" N, 9° 41' 24" O
Jever 77 m 53° 34' 12" N, 7° 54' 20" O
Bremerhaven 91 m 53° 32' 22" N, 8° 35' 47" O
Wilhelmshaven 88 m 53° 31' 24" N, 8° 6' 17" O
Schiffdorf FMT 2/73 163 m 53° 31' 18" N, 8° 38' 57" O
Hamburg-Bergedorf FMT 16 137,5 m 53° 29' 58" N, 10° 11' 25" O
Bremervörde 86 m 53° 29' 12" N, 9° 8' 40" O
Rosengarten-Langenrehm 161 m 53° 23' 48" N, 9° 51' 56" O
Emden FMT 14 94 m 53° 22' 4" N, 7° 12' 37" O
Steddorf 134 m 53° 21' 8" N, 9° 25' 0" O
Leer-Nüttermoor 158 m 53° 15' 50" N, 7° 26' 11" O
Lüneburg 141 m 53° 15' 12" N, 10° 30' 30" O
Egestorf 87 m 53° 12' 37" N, 10° 4' 19" O
Verden-Walle 134 m 52° 59' 53" N, 9° 16' 13" O
Uelzen/Westerweyhe 158 m 52° 59' 34" N, 10° 31' 53" O
Wardböhmen FMT 2/73 1986 143 m 52° 51' 8" N, 9° 54' 25" O
Werlte 78 m 52° 50' 59" N, 7° 40' 51" O
Cloppenburg 88 m 52° 50' 40" N, 8° 2' 51" O
Lindern-Auern 158 m 52° 50' 30" N, 7° 44' 56" O
Bassum 134 m 52° 49' 57" N, 8° 41' 38" O
Hoya 99 m 52° 48' 27" N, 9° 8' 20" O
Vechta 88 m 52° 43' 46" N, 8° 17' 40" O
Linsburg FMT 2/73 1977 138 m 52° 34' 0" N, 9° 19' 26" O
Wedemark 61 m 52° 32' 21" N, 9° 43' 8" O
Stolzenau 91 m 52° 30' 43" N, 9° 4' 41" O
Lingen 158 m 52° 30' 40" N, 7° 17' 14" O
Nordhorn 86 m 52° 25' 51" N, 7° 3' 44" O
Rahden 120 m 52° 25' 42" N, 8° 37' 21" O
Michendorf FMT 10 91 m 52° 19' 3" N, 13° 0' 53" O
Lübbecke ? 52° 18' 34" N, 8° 37' 0" O
Osnabrück-Belm 158 m 52° 17' 42" N, 8° 6' 15" O
Barsinghausen FMT 2 1968 150 m 52° 17' 0" N, 9° 25' 14" O
Rheine 93 m 52° 16' 12" N, 7° 26' 22" O
Jakobsberg FMT 2/73 1974-1978 142 m 52° 14' 30" N, 8° 56' 8" O Aussichtsplattform in 23,25 Meter Höhe
Broitzem FMT 2 1971 155 m 52° 13' 37" N, 10° 28' 27" O
Tecklenburg 112 m 52° 13' 27" N, 7° 50' 52" O
Bad Oeynhausen 75 m 52° 12' 54" N, 8° 47' 57" O
Steinfurt FMT 10 90 m 52° 8' 59" N, 7° 19' 44" O
Dissen 61 m 52° 7' 42" N, 8° 13' 22" O mit Aussichtsplattform (Höhe?)
Schöppingen FMT 15 1992 137 m 52° 6' 0" N, 7° 15' 49" O
Greven 96 m 52° 5' 44" N, 7° 35' 54" O
Ahaus FMT 10 90 m 52° 4' 54" N, 7° 0' 55" O
Sibbesse 1973 130 m 52° 3' 43" N, 9° 57' 38" O
Bielefeld (Hünenburg) FMT 3/72 1972 164 m 52° 0' 53" N, 8° 28' 29" O
Lemgo ? 51° 59' 38" N, 8° 55' 49" O
Bad Pyrmont-Hagen FMT 10 90 m 51° 58' 26" N, 9° 12' 41" O
Coesfeld FMT 10 90 m 51° 56' 30" N, 7° 9' 1" O
Gütersloh 90 m 51° 54' 23" N, 8° 22' 59" O
Köterberg FMT 1 100 m 51° 51' 19" N, 9° 19' 31" O
Sendenhorst FMT 12 133 m 51° 50' 56" N, 7° 50' 22" O
Borken 90 m 51° 50' 49" N, 6° 51' 57" O
Bocholt 91 m 51° 49' 38" N, 6° 37' 53" O
Haltern 112 m 51° 45' 56" N, 7° 7' 2" O
Neuhaus 90 m 51° 43' 41" N, 9° 29' 14" O
Solling/Hardegsen-Espol 159 m 51° 42' 27" N, 9° 45' 16" O
Hamm 62 m 51° 41' 21" N, 7° 51' 31" O
Wesel („Langer Heinrich“) FMT 13 1983 158 m 51° 39' 30" N, 6° 37' 21" O
Willebadessen 1989/90 156 m 51° 37' 17" N, 8° 59' 48" O
Recklinghausen 90 m 51° 36' 55" N, 7° 13' 31" O
Osterberg 155 m 51° 34' 58" N, 9° 57' 20" O
Büren 75 m 51° 33' 51" N, 8° 32' 40" O
Büren 70 m 51° 32' 48" N, 8° 38' 36" O
Bottrop 85 m 51° 31' 54" N, 6° 57' 11" O
Bochum 138 m 51° 29' 22" N, 7° 14' 38" O
Moers FMT 13 158 m 51° 28' 11" N, 6° 39' 2" O
Schwerte FMT 13 158 m 51° 27' 43" N, 7° 32' 36" O
Essen 159 m 51° 26' 51" N, 6° 59' 47" O
Duisburg FMT 15 115 m 51° 26' 1" N, 6° 46' 39" O
Mülheim 158 m 51° 25' 31" N, 6° 49' 22" O
Meschede 158 m 51° 23' 18" N, 8° 17' 9" O
Bilveringsen 62 m 51° 22' 52" N, 7° 44' 0" O
Hagen 90 m 51° 20' 26" N, 7° 27' 59" O
Krefeld 103 m 51° 20' 10" N, 6° 36' 1" O
Velbert FMT 15 115 m 51° 19' 58" N, 7° 2' 53" O
Habichtswald FMT 3/72 1972-'75 /
1973-'76
186 m 51° 18' 50" N, 9° 20' 45" O modifizierte Ausführung
Viersen-Süchteln 102 m 51° 16' 56" N, 6° 20' 51" O
Wuppertal 128 m 51° 16' 48" N, 7° 7' 56" O
Willich-Schiefbahn („Römerturm“) 123 m 51° 14' 17" N, 6° 33' 42" O
Düsseldorf-Gerresheim 75 m 51° 14' 10" N, 6° 52' 20" O
Wuppertal-Küllenhahn 99 m 51° 13' 53" N, 7° 8' 34" O
Lüdenscheid 90 m 51° 13' 48" N, 7° 36' 54" O
Söhrewald-Wellerode 148 m 51° 13' 26" N, 9° 36' 36" O
Bödefeld/Hunau FMT 3 173 m 51° 12' 21" N, 8° 22' 38" O
Solingen 101 m 51° 11' 16" N, 7° 4' 37" O
Hohenhagen 77 m 51° 11' 8" N, 7° 13' 11" O
Ebbegebirge/Nordhelle 1983 158 m 51° 8' 48" N, 7° 46' 23" O
Witzhelden 134 m 51° 7' 31" N, 7° 6' 36" O
Grevenbroich 134 m 51° 3' 34" N, 6° 36' 26" O
Gummershardt 76 m 51° 2' 20" N, 7° 30' 56" O
Brungerst 61 m 51° 1' 55" N, 7° 23' 18" O
Hohes Lohr 142 m 51° 1' 29" N, 9° 1' 12" O
Köln-Poll („Pollonius“) FMT 15 1992 115 m 50° 55' 17" N, 7° 0' 16" O
Neuenstein/Eisenberg FMT 5 115 m 50° 53' 11" N, 9° 30' 45" O
Lohmar-Birk FMT 2 1971 128 m 50° 49' 43" N, 7° 16' 49" O
Marburg 118 m 50° 49' 29" N, 8° 47' 39" O
Kirchen-Offhausen/Weißenstein FMT 8 60 m 50° 48' 18" N, 7° 55' 10" O
Angelburg FMT 3 1968 171 m 50° 47' 17" N, 8° 25' 43" O
Trippelsdorf 68 m 50° 46' 55" N, 6° 54' 26" O
Aachen („Mulleklenkes“) FMT 12 133 m 50° 44' 44" N, 6° 2' 35" O
Großhau 121 m 50° 44' 13" N, 6° 24' 12" O
Alsfeld 81 m 50° 43' 46" N, 9° 19' 22" O
Bonn-Mitte ? 50° 43' 18" N, 7° 6' 11" O
Euskirchen 90 m 50° 40' 48" N, 6° 48' 12" O
Bonn-Volmershoven 107 m 50° 40' 14" N, 7° 1' 43" O
Driedorf-Hohenroth FMT 11 108 m 50° 38' 40" N, 8° 8' 56" O
Hummelskopf 133 m 50° 36' 14" N, 9° 40' 36" O
Wetzlar 76 m 50° 34' 6" N, 8° 30' 18" O
Hoherodskopf 144 m 50° 30' 41" N, 9° 13' 36" O
Lederbach 154 m 50° 25' 52" N, 7° 4' 14" O
Hillscheid („Alarmstange“) 99 m 50° 25' 27" N, 7° 43' 55" O
Rieden-Bell 87 m 50° 23' 49" N, 7° 12' 14" O
Limburg-Staffel 98 m 50° 23' 45" N, 8° 1' 22" O
Usingen FMT 10 ? 50° 20' 4" N, 8° 28' 48" O
Steinkopf 105 m 50° 19' 37" N, 8° 39' 36" O
Gelnhausen 75 m 50° 12' 33" N, 9° 12' 36" O
Kelkheim-Eppenhain (Atzelberg) FMT 1 1969 98 m 50° 10' 27" N, 8° 23' 19" O Außer Betrieb Nutzung nur Mobilfunk
Hammelburg-Westheim 140 m 50° 8' 10" N, 9° 55' 54" O
Hohe Wurzel FMT 12 133 m 50° 6' 34" N, 8° 8' 00" O
Heinrichsthal FMT 5 108 m 50° 5' 7" N, 9° 20' 23" O
Bayreuth-Oschenberg 83 m 49° 58' 2" N, 11° 38' 41" O
Ober-Olm FMT 1/72 107 m 49° 56' 31" N, 8° 10' 16" O
Dieburg-Mainzer Berg 96 m 49° 54' 18" N, 8° 46' 21" O
Gramschatzer Wald FMT 5 109 m 49° 54' 5" N, 9° 59' 10" O
Kälberberg 142 m 49° 51' 10" N, 11° 3' 37" O
Welschbillig FMT 10 90 m 49° 49' 40" N, 6° 33' 34" O
Winterbach/Ellerspring FMT 11 107 m 49° 54' 48" N, 7° 36' 45" O
Bad Kreuznach/Schanzenkopf FMT 2 127 m 49° 49' 36" N, 7° 50' 1" O
Trier-Petrisberg 132 m 49° 45' 16" N, 6° 39' 52" O
Allenbach 134 m 49° 44' 58" N, 7° 7' 6" O
Letzau 118 m 49° 40' 46" N, 12° 14' 8" O
Miltenberg-Wenschdorf FMT 13 158 m 49° 41' 1" N, 9° 16' 20" O
Riegelstein 135 m 49° 38' 3" N, 11° 24' 42" O
Essweiler-Bornberg FMT 16 151 m 49° 33' 40" N, 7° 32' 34" O
Reichweiler FMT 16 137 m 49° 33' 11" N, 7° 17' 59" O
Mudau-Reisenbach FMT 3 173 m 49° 30' 24" N, 9° 6' 54" O
Bad Dürkheim/Weilerskopf FMT 2 130 m 49° 29' 26" N, 8° 7' 31" O
St. Wendel 81 m 49° 28' 29" N, 7° 12' 2" O
Ludwigshafen FMT 16 138 m 49° 28' 27" N, 8° 25' 26" O
Röthenbach 80 m 49° 28' 20" N, 11° 13' 40" O
Dossenheim/Weißer Stein FMT 11 108 m 49° 27' 14" N, 8° 43' 25" O
Burgbernheim FMT 2 125 m 49° 26' 4" N, 10° 18' 45" O
Kaiserslautern-Dansenberg FMT 12 133 m 49° 24' 45" N, 7° 44' 25" O
Heidelberg 102 m 49° 24' 10" N, 8° 43' 50" O
Zollstock 75 m 49° 23' 26" N, 6° 52' 51" O
Neunkirchen FMT 9 75 m 49° 21' 7" N, 7° 11' 8" O
Friedrichsthal 103 m 49° 19' 40" N, 7° 6' 19" O
Ansbach FMT 16 138 m 49° 17' 21" N, 10° 34' 19" O
Windsbach 75 m 49° 14' 31" N, 10° 49' 0" O
Sinsheim FMT 10 90 m 49° 14' 27" N, 8° 51' 1" O
Waghäusel-Wiesental FMT 6 131 m 49° 13' 50" N, 8° 29' 50" O
Pirmasens-Sommerwald 76 m 49° 13' 19" N, 7° 38' 4" O
Landau (Pfalz) FMT 9 ? 49° 12' 2" N, 8° 7' 17" O
Seubersdorf/Göschberg FMT 12 128 m 49° 10' 26" N, 11° 35' 26" O
Arberg FMT 5 109 m 49° 8' 17" N, 10° 36' 37" O
Bruchsal 76 m 49° 6' 40" N, 8° 36' 44" O
Schwäbisch Hall 65 m 49° 6' 39" N, 9° 44' 58" O
Wörth 91 m 49° 3' 30" N, 8° 14' 32" O
Burgsalach-Indernbuch FMT 13 158 m 49° 2' 42" N, 11° 5' 15" O
Großerlach FMT 12 133 m 49° 2' 13" N, 9° 33' 1" O
Cleebronn FMT 6 1969 125 m 49° 2' 4" N, 8° 59' 50" O
Regensburg-Ziegetsberg FMT 2/73 1974-1976 157 m 48° 59' 36" N, 12° 4' 30" O
Karlsruhe-Grünwettersbach FMT 2 1968 144 m 48° 57' 24" N, 8° 27' 6" O
Ispringen FMT 9 76 m 48° 55' 15" N, 8° 41' 19" O
Schorndorf FMT 8 60 m 48° 48' 24" N, 9° 30' 42" O
Heubach 162 m 48° 47' 9" N, 9° 57' 14" O mit Aussichtsplattform (Höhe?)
Bollstadt FMT 6 1969 124 m 48° 45' 57" N, 10° 30' 25" O
Baden-Baden/Fremersberg 1961 81 m 48° 45' 9" N, 8° 12' 8" O Aussichtsplattform in 30 Meter Höhe
Schnittlingen FMT 12 1981/82 133 m 48° 39' 52" N, 9° 51' 54" O
Pfeffenhausen-Anzelstetten FMT 2 133 m 48° 37' 44" N, 11° 56' 0" O
Waldenbuch FMT 2/72 1976 128,6 m 48° 37' 5" N, 9° 8' 42" O
Passau-Haidenhof 76 m 48° 33' 55" N, 13° 26' 1" O
Willstätt FMT 11 108 m 48° 33' 48" N, 7° 55' 41" O
Wolfsberg 160 m 48° 32' 35" N, 11° 25' 53" O
Neuburg-Fürstdobl FMT 10 90 m 48° 32' 3" N, 13° 24' 9" O
Hollenbach-Schönbach FMT 2 115 m 48° 29' 15" N, 11° 1' 38" O
Heretsried FMT 2 1983 159 m 48° 26' 52" N, 10° 43' 6" O
Ulm-Ermingen 1963/64 162 m 48° 23' 25" N, 9° 53' 44" O
Simbach 90 m 48° 17' 13" N, 13° 2' 21" O
Dotternhausen/Plettenberg FMT 13 1980 158 m 48° 13' 4" N, 8° 48' 55" O
Deilingen 91 m 48° 9' 57" N, 8° 47' 42" O
Schöngeising FMT 12 144 m 48° 7' 55" N, 11° 13' 26" O
Markt Wald FMT 15 115 m 48° 7' 43" N, 10° 34' 21" O
Villingen 83 m 48° 5' 16" N, 8° 28' 11" O
Schnaitsee FMT 2/73 1981 159 m 48° 4' 59" N, 12° 21' 50" O
Vogtsburg/Totenkopf 155 m 48° 4' 50" N, 7° 40' 8" O
Hüfingen FMT 1/73 1975/76 129 m 47° 53' 17" N, 8° 34' 36" O
Traunstein FMT 9 75 m 47° 51' 31" N, 12° 36' 44" O
Rosenheim 61 m 47° 51' 4" N, 12° 7' 19" O
Schaftlach 91 m 47° 47' 37" N, 11° 41' 5" O
Blauen FMT 14 93 m 47° 46' 40" N, 7° 42' 5" O
Weichberg 108 m 47° 46' 22" N, 10° 46' 20" O
Singen 78 m 47° 45' 41" N, 8° 50' 55" O
Wiggensbach/Blender FMT 15 1982/83 115 m 47° 43' 38" N, 10° 13' 22" O

Galerie einiger Typentürme

Situation im Ausland

Auch wenn der Begriff des Typenturms nur für die alte Bundesrepublik (einschließlich West-Berlin) gilt, ist davon auszugehen, daß es zumindest im europäischen Ausland auch so etwas wie eine Standardisierung der Bauformen von Fernmeldetürmen in ländlichen Gebieten gab ( und gibt). So gibt es auch in Frankreich an zahlreichen Standorten sehr ähnliche Fernmeldetürme [1]. In Polen ähneln der Fernsehturm Piatkowo 1 [2] und der Fernmeldeturm neben dem 314 Meter hohen Sendemast Jemiolow[3] in hohem Maße.

Daneben gibt es im Ausland auch Fernmeldetürme, welche den deutschen Typentürmen ähneln. Beispiele hierfür sind der Sendeturm der Richtfunkstation Ansfelden und der Fernmeldeturm Exelberg in Österreich.

Literatur

  • Erwin Heinle und Fritz Leonhardt: Türme aller Zeiten und aller Kulturen. Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart 1988, ISBN 3-421-02931-8.

Siehe auch