Liste der römischen Münzmeister

Wikimedia-Liste
Dies ist eine alte Version dieser Seite, zuletzt bearbeitet am 30. März 2021 um 20:44 Uhr durch HJunghans (Diskussion | Beiträge) (Münzmeister des 2. und 1. vorchristlichen Jahrhunderts: weitere Abkürzungen und Albert-Katalognummern). Sie kann sich erheblich von der aktuellen Version unterscheiden.

Die Aufsicht über die Münzprägung oblag seit der späteren Republik einem Kollegium von drei Münzmeistern, den Tresviri aere argento auro flando feriundo (III.VIR.AAAFF), kurz IIIviri monetales. Die Ernennung der Münzmeister erfolgte durch den Quaestor. Erst seit dem 1. Jh. v. Chr. ist das Amt des Münzmeisters als Jahresamt nachweisbar. Cäsar erhöhte die Zahl auf vier, Augustus senkte sie wieder auf drei ab.

Frühe Münzmeister und ihre Prägeperioden

  • 211–208: Aelius
  • 209–208: Gaius Varro
  • 208–208: Gaius Alius
  • 206–200: Aulus Terrentius Varro
  • 206–200: Decius
  • 206–200: Horatius
  • 206–200: Quintus Lutatius Catulus

Münzmeister des 2. und 1. vorchristlichen Jahrhunderts

Die Prägerperioden bis 155 v. Chr. können nur relativ ungenau bestimmt werden. Wegen der fehlenden Informationen über das Amt ist heute nicht mehr genau zu sagen, ob Münzmeister für eine längere Zeit oder mehrmals mit Unterbrechungen zwischen einzelnen Perioden berufen wurden. Vielfach sind es nur ungefähre Werte. Ab 155 v. Chr. sind die Prägeperioden bis auf ein paar kritische Jahre recht genau bestimmbar. Wegen der unterschiedlichen Überlieferungen und sind jedoch nicht immer alle Münzmeister eines Jahres bekannt. In manchen Jahren wird die Zahl der eigentlich drei Beamten leicht oder auch um ein Vielfaches überschritten. Nicht jeder Münzmeister ist auf den tatsächlich ausgeprägten Münzen nachweisbar. Gerade bei kurzen Abkürzungen des Namens bleiben gelegentlich Zuordnungszweifel zu den Namen. Auf den geprägten Münzen finden sich Typen die nur die Namen oder Namensabkürzungen eines Münzmeisters tragen, als auch, wenn auch seltener, Gemeinschaftsprägungen von zwei oder mehr Münzmeistern. Zumeist wurde in einer Amtszeit nur ein Münztyp geprägt, nicht selten aber auch zwei oder drei Typen. Die Prägungen von mehr als drei Münztypen von einem Münzmeister ist die Ausnahme.

Vor allem in Krisenzeiten wie dem Bürgerkrieg zwischen Gaius Iulius Caesar und Gnaeus Pompeius Magnus werden Münzen nicht mehr nur durch Inhaber des eigentlichen Münzmeisteramtes herausgegeben, sondern auch von Feldherren, die ihre Soldaten bezahlen mussten. Vor allem zur Zeit des ersten und zweiten Triumvirats gaben mehrere mächtige Römer oder deren Untergebene Münzen heraus. Diese Münzen sind nicht republikanisch, sondern „imperatorisch“. Obwohl sie nicht das republikanische Amt des Münzmeisters bekleideten, werden sie oft als Münzmeister geführt. Auch nach Beginn des Prinzipats werden auf einigen Münzen noch Münzmeister genannt.[1] Die in der folgenden Tabelle in der Spalte "Bemerkungen" genannten Abkürzungen und in Klammern genannten Katalognummern folgen dem Katalog von Rainer Albert über "Die Münzen der römischen Republik".

Jahr (v. Chr.) Münzmeister Bemerkung Beispiel

2. Jahrhundert v. Chr.

199–170 Gracchus GR als Namensabkürzung (A. 501)
194–180 Aurelius eventuell MA (A. 504-506)
194–190 Caecilius Metellus Gnaeus Baebius Tamphilus Lucius Plautius Hypsaeus Publius Maenius ME (A. 507-513), TAMP (A. 514-522), LPH (A. 523-528), MAE (A. 558-562)
189–180 Gnaeus Domitius Cn.f.L.n.Ahenobarbus Quintus Marius Maurcus Titinius Gnaeus Calpurnius (Piso ?) CN.DOM (A. 575-578), Q.MARI (A. 579-584), M.TITINI (A. 596-601), CN.CALP (A. 604)
189–180 Lucius Coelius Sextus Quinctilius Lucius Autronius L.COIL (A. 605), SX.Q (A. 603), AVTR (A. 574)
179–170 Iuventius Thalna Matienus TAL (A. 628-633), MAT (A. 634-640)
169–158 Gaius Cluvius Saxula Aulus Caecilius Paetus (?) Lucius Cornelius Cinna C.SAX (A. 648-652), A.CAE (A. 653-658), PAE (A. 659-663), CINA (A. 669-673)
169–158 Lucius Licinius Murena Furius Purpurio Valerius Papirius Turdus MVRENA (A. 712-716), PVR (A. 717-723), VAL (A. 740-745), TVRD (A. 750-754)
155 Sextus Atilius Saranus Pinarius Natta SAR (A. 784-789), NAT (A. 790-795)
154 Gaius Scribonius C.SCR (A. 796-802)
153 Gaius Maianus (Maianius?) C.MAIANI (A. 805-810)
152 Lucius Saufeius L.SAVF (A. 811-816)
151 Publius Cornelius Sulla P.SVLA (A. 817-822)
150 Decimius Flavus Spurius Afranius FLAVS (A. 830)
149 Gaius Iunius C.f. Pinarius Natta Lucius Iteius oder Iteilius C.IVNI C.F (A. 833-839), NATTA (A. 831), L.ITI (A. 832)
148 Marcus Atilius Saranus Quintus Marcus Libo Lucius Sempronius Pitio M.ATILI SARAN (A. 840-846), Q.MARC LIBO (847-853), L.SEMPR PITIO (A. 854-859)
147 Gaius Terentius Lucanus Lucius Cupiennius C.TER LVC (A. 860-865), L.CVP (A. 866)
146 Gaius Antestius C.ANTESTI (A. 867-873)
145 Marcus Iunius D.f. Silanus M.IVNI (A. 874)
144 Titus Annius Rufus (Aurelius Rufus ?) AN RVR (A. 875)
143
142 Gaius Curiatius Trigenius C.CVR TRIGE (A. 877)
141 Lucius Iulius Gaius Titinius L.IVLI (A. 878), C.TITINI (A. 880-881)
140 Gaius Valerius C.f. Flaccus C.VAL C.F FLAC (A. 884-886)
139 Aulus Spurilius oder Spurius (?) Marcus Aurelius Cotta A.SPVRI (A. 888)
138 Gaius Renius Publius Aelius Paetus Gnaeus Gellius
137 Tiberius Veturius Sextus Pompeius Marcus Baebius Q.f. Tampilus    
136 Gnaeus Lucretius Trio Lucius Antestius Gragulus Gaius Serveilius M.f.
135 Gaius Minucius Augurinus Gaius Curiatius Trigeminus filius Lucius Trebanius
134 Gaius Aburius Geminus Tiberius Minucius C.f. Augurinus Marcus Marcius Mn.f.
133 Gaius Numitorius Lucius Minucius
132 Publius Maenius M.f. Antias or Antiaticus Marcus Aburius Geminus    
131 Lucius Postumius Albinus Lucius Opeimus (Opimius) Marcus Opeimus (Opimius)
130 Marcus Acilius M.f Quintus Caecilius Metellus Marcus Vargunteius
129 Sextus Julius Caesar Quintus Marcius Philippus
128 Titus Cloelius (Cloulius) Gnaeus Domitius Calvinus oder Ahenobarbus Lucius Caecilius Metellus Diadematus oder Delmaticus
127 Marcus Caecilius Q.f.Q.n. Metellus Gaius Servilius Vatia Quintus Fabius Maximus (ein erstes Mal ?)  
126 Gaius Cassius Titus Quinctius Flaminius Numerius Fabius Pictor
125 Gaius Caecilius Metellus Capranius Marcus Porcius Laeca Manus Acilius Balbus    
124 Quintus Fabius Labeo
123 Gaius Porcius Cato (Gaius Catto ?) Marcus Fannius C.f.
122 Marcus Papirius Carbo Quintus Minucius Rufus
121 Gaius Plautius Gnaeus Papirius Carbo
120 Marcus Tullius
119 Marcus Furius L.f Philus
118–107 Aulus Manlius Sergianus
118 Marcus Aurelius Scaurus Lucius Licinius Crassus Gnaeus Domitius Ahenobarbus Lucius Pomponius Cn.f.  
118 Gaius Publicius Malleolus C.f. Lucius Cosconius M.f. Lucius Porcius Licinus
118 oder 117 Quintus Marcius
117 oder 116 Marcus Calidius Gnaeus Fulvius Quintus Caecilius Metellus Numidicus oder Nepos
116 oder 115 Gnaeus Domitius Cn.f.Cn.n. Ahenobarbus Quintus Curtius Marcus Junius D.f.D.n. Silanus Marcus Sergius Silus
115 oder 114 Gaius Fonteius Marcus Cipius M.f.
114 oder 113 Gaius Fonteius Manius Aemilius Lepidus
113 oder 112 Publius Licinius Nerva Lucius Marcius Q.f.Q.n. Philippus Lucius Manlius Torquatus
112–109 Lucius Pomponius Cn. f.
112 oder 111 Lucius Caesius Gnaeus Cornelius Cn.f. Blasio Tiberius Quinctius or Quinctilius
111 oder 110 Appius Claudius Ap.f.C.n. Pulcher Quintus Urbinius Titus Manlius Macinus (Mancinus?)    
110 oder 109 Gaius Claudius Ap.f.C.n. Pulcher Publius Porcius Laeca
109 oder 108 Lucius Flaminius Chilo Manus Aquillius Lucius Memmius Quintus Lutatius Cerco
108 oder 107 Manus Fonteius Marcus Herennius M.f.  
106 Lucius Cornelius Scipio Asiaticus Gaius Sulpicius C.f. Lucius Memmius Galeria  
105 Lucius Thorius Balbus
104 Gaius Coelius C.f.C.n. Caldus Lucius Appuleius Saturninus
103 Lucius Valerius L.f.L.n. Flaccus Quintus Minucius M.f. Thermus Lucius Julius L.f.Sex.n. Caesar
102 Gaius Fabius C.f. Hadrianus Lucius Cassius Caeicianus (Caecianus?)
101 Gaius Fundanius Lucius Julius Marcus Lucilius Rufus
100 Lucius Appuleius Saturninus Marcus Servilius C.f. Publius Servilius M.f. Rullus Publius Cornelius Lentulus Marcellinus
100 Lucius Calpurnius Piso Caesoninus Quintus Servilius Caepio

1. Jahrhundert v. Chr.

99 P. (Vettius ?) Sabinus
98 T. Cloulius (Cloelius)
97 Gaius Egnatuleius L. Pomponius Molo (?)
96 Aulus Ibinus Gaius Publicius Malleolus (?) A. Postumius Albinus (?) L. Caecilius Metellus Delmaticus (?)  
95
94
93
92 Gaius Alius Bala
91 Decimus Iunius Silanus
90 Lucius Calpurnius Piso Frugi Quintus Titius Gaius Vibius Pansa
89 Marcus Porcius Cato Lucius Titurius Sabinus    
88 Gaius Marcius Censorinus Gnaeus Cornelius Lentulus Clodianus  
87 Marcus Memmius Galerius Gaius Memmius Galerius Lucius Rubrius Dossenus
86 Gaius Gargonius Ogulnius Marcus Vergilius (Verginius) Marcus Fannius Lucius Critonius
85 L. Julius Bursio Mn. Fonteius
84 Gaius Lincinius Macer Publius Furius Crassipes
84/83 Lucius Cornelius Sulla Felix
83 Gaius Norbanus Quintus Antonius Balbus (od. 82)  
82 Publius Crepusius Gaius Mamilius Limetanus Lucius Marcius Censorinus    
82 Gaius Valerius Flaccus Lucius Manlius Torquatus
82 od. 81 Gaius Annius (Luscus ?) Lucius Fabius Hispaniensis Gaius Tarquitius Gaius Servilius (Serveilius) (od. 80) Quintus Fabius Maximus (od. 80)
81 Aulus Postumius Albinius Quintus Caecilius Metellus Pius Lucius Volumnius Strabo Gaius Marius Capito
80 Lucius Procilius Gaius Publicius
79 Tiberius Claudius Nero Gaius Naevius Balbus Lucius Papius
78 Marcus Volteius (od. 75?) Lucius Cassius Longinus (od. 75?)
77 Lucius Rutilius Flaccus Publius Satrienus  
76 Gnaeus Cornelius Lentulus Marcellinus (od. 75) Lucius Rustius (od. 74?) Lucius Lucretius Trio (od. 74?)  
75 Gaius Egnatius (Egnatuleius) Maxsumus (Maximus) (od. 76?) Lucius Farsuleius Mensor (od. 76?)
74 Gaius Postumius Tatius (od. 73?) Lucius Cossutius Sabula (od. 72?) Lucius Plaetorius Cestianus (od. 71?) Lucius Cornelius Lentulus Spinther (od. 71)
73 Quintus Pomponius Rufus (od. 70)
72 Quintus Crepereius (Creporius) Rocus (od. 69?)
71 Lucius Axsius Naso (od. 70?) Manlius Aquillius (od. 65?)
70 Quintus Fufius Calenus (od. 68?) Marcus Cordus (?) (od. 68?) Publius Mucius Scaevola Titus Vettius Sabinus (od. 66?)
69 Marcus Plaetorius Cestianus Publius Sulpicius Galba
68 Gaius Hosidius Geta (od. 64?)
67 Gaius Calpurnius Piso Frugi (od. 61/58) Marcus Plaetorius Cestianus  
66 Quintus Pomponius Musa (od. 56)
65 Lucius Manlius Torquatus
64 Lucius Roscius Fabatus (od. 59?)
63 Lucius Cassius Longinus (od. 60?) Lucius Furius Brocchus
62 Lucius Aemilius Lepidus Paullus (Paullus Lepidus) Lucius Scribonius Libo
61 Marcus Pupius Piso Marcus Aemilius Lepidus (od. 58)
60 Publius Plautius Hypsaeus (? sh. a. 58)
59 Gaius Marcus Nonius Sufenas (od. 57)
58 Marcus Aemilius Scaurus (od. 57) Publius Plautius Hypsaeus (od. 57) Lucius Torquatus (?)
57 Gaius Servilius (od. 58) Gaius Considius Nonanius (od. 56)
56 Lucius Marcius Philippus (od. 57) Faustus Cornelius Sulla Gaius Memmius Quintus Pomponius Musa ? (od. 66)
55 Quintus Cassius Longinus (od. 60?) Publius Fonteius Capito Publius Licinius Crassus Aulus Plautius (als kurulischer Ädil) Gnaeus Plancius (Plancus)
54 Marcus Iunius Brutus Quintus Pompeius Rufus (Pomponius?) Gaius Servilius Ahala (?) Quintus Servilius Caepio Brutus ??
53 Marcus Valerius Messala Gaius Coelius Caldus (od. 51)
52 Lucius Vinicius
51 Gaius Coelius Caldus (od. 53) Servius Sulpicius
50 Marcus Claudius Marcellus
49 Gnaeus Nerius Manlius Acilius Glabrio Quintus Sicinius Gaius Coponius
49 Lucius Cornelius Lentulus Gaius Claudius Marcellus Gnaeus Pompeius Magnus Terentius Varro
49/48 (Gaius Iulius Caesar)
48 Albinus Bruti Lucius Hostilius Saserna Gaius Vibius Pansa Caetronianus (Caetronius) Decimus Iunius Brutus Aulus Postumius Albinus
47 Lucius Plautius Plancus Aulus Licinius Nerva Gaius Antius Restio (Resto)
47 od. 46 Quintus Caecilius Metellus Pius Scipio Nasica (?) Eppius Marcus Porcius Cato (Uticensis)
46 Manlius Cordius Rufus Titus Carisius Gaius Considius Paetus
46 od. 45 (Gaius Iulius Caesar) (Gnaeus Pompeius Magnus) Marcus Publicius
45 Lucius Papius Celsus Lucius Lollius Palicanus (Palikanus) Lucius Valerius Acisculus
45 Gaius Clovius (Gaius Iulius Caesar) Pompeius Magnus Pius
44 Marcus Mettius Lucius Aemilius Buca Publius Sepullius Macer Gaius Cossutius Maridianus   
44 od. 43 Quintus Nasidius
43 Lucius Flaminius Chilo Publius Accoleius (Acoleius) Lariscolus Petillius Capitolinus  
43 od. 42 L. Cornelius Lentulus Spinther M. Iunius Brutus L. Sestius Q. Servilius Caepio (??)
43 od. 42 Pedanius Costa P. Servilius Casca Longus L. Plaetorius Cestianus
42 Publius Clodius Turrinus Lucius Livineius Regulus Gaius Vibius Varus
42 Lucius Mussidius Longus Marcus Aemilius Lepidus
41 Marcus Barbatius Pollio Marcus Cocceius Nerva Lucius Gellius Poplicola (Cn. Domitius L.f.Cn.n. Ahenobarbus ?)
41 Gaius Clodius Vestalis Gaius Numonius Vaala Balbus Proprius (?) Quintus Salvius (?)
40
39
38 (Marcus Antonius) (Gaius Iulius Caesar) (Marcus Vipsanus Agrippa)
37
36
35
34
33
32
31 Lucius Pinarius Scarpus (Marcus Antonius)
30
29
28
27
26
25
24
23
22
21
20 C. Marcius Censorinus
19 Quintus Rustias
18 Publius Petronius Turpilianus Lucius Aquilius Florus Marcus Durmius Titus Quinctius Crispinus Sulpicianus
17 Publius Licinius Stolo Marcus Sanquinius Tiberius Sempronius Graccus
16 Lucius Mescinius Rufus Lucius Vinicius Gaius Antistius Vetus Gaius Cassius Celer   
15 Gaius Plotius Rufus Gnaeus Piso Lucius Naevius Sardinius (Surdinus) (od. 16)
14
13 Gaius Marius Tro... Gaius Sulpicius Platorinus Gaius Antistius Reginus Lucius Lentulus? (Flamen martialis)
12 Lucius Caninius (Caminius) Gallus
11
10
9 Lamia Silius Annius
8 Pulcher Taurus Regulus
7 Marcus Macellius (Maecilius) Tullus Marcus Salvius Otho Plurius (Agrippa?)
6 Aulus Licinius Nerva Silianus
5 Publius Betilenus Bassus Apronius Mesalla (od. M.A)? Gallus Sisenna? Tincommius ??
4 Gaius Rubellius Blandus L. Valerius Catullus ?
3
2
1

Literatur

  • Rainer Albert: Die Münzen der Römischen Republik. Regenstauf, 1. Auflage 2003, ISBN 3-924861-76-5
  • Rudi Gebhardt, Nicole J. Backes: Münzkatalog Römische Republik. Von 290 v. Chr. bis Marcus Antonius. Battenberg, Augsburg 1998, ISBN 3-89441-392-1.
  • Michael Harlan: Roman Republican Moneyers and their Coins 63 BC-49 BC. Seaby, London 1996, ISBN 0-7134-7672-9.
  • John Randall Jones: Mint Magistrates in the Early Roman Empire. In: Bulletin of the Institute of Classical Studies. Band 17, 1970, S. 70–78.
  • Hélène Leclerc: Prosopography and Social History: The Augustan Moneyers, the Position and the Consulship, the Family Background. In: Mark Joyal (Hrsg.) In Altum: Seventy-Five Years of Classical Studies in Newfoundland. Memorial University of Newfoundland, St. John's (Neufundland) 2001, ISBN 0-88901-351-9, S. 135–176.
  • David R. Sear: The History and Coinage of the Roman Imperators 49–27 B.C. Spink, London 1998.

Einzelnachweise

  1. Ursula Kampmann, Die Münzen der römischen Kaiserzeit, Battenberg Gietl Verlag, Regenstauf, 1. Aufl. 2004, ISBN 3-924861-77-3, für Augustus: Nr. 2.73 bis 85 ("Münzmeister-Denare") und Nr. 2.86ff (Bronzemünzen)