Runders
Terminologie
Een vrouwelik rund wordt koê [Nl: koe, Fr: vache, Eng: cow] genaamd, een mannelik rund stier [Nl: stier, Fr: taureau, Eng: bull]. Een pasgeboren of joenk rund wordt kolf [Nl: kalf, Fr: veau, Eng: calf] genaamd. Een jong vrouwelik rund wordt vêzze [Nl: vaars, Fr: génisse, Eng: heifer] genaamd. Ne joenge stier wordt een stiertje genaamd. Ne stier die ze balln kwyt is, wordt nen osse [Nl: os, Fr: boeuf, Eng: steer of oxe] genaamd.
A boern klapn van 'beesten', bedoeln ze rundvee [Eng: cattle]. Oe langer oe meer worn koein goen als melkvee [Eng: dairy cattle] of voe 't vlees. Die latste zyn de zo genaamde vette beestn [Eng: meat cattle]. Een vrouwelike koebeeste die goen wordt voe 't vlees wordt zoogkoe [Nl: zoogkoe, Fr: vache allaitante, Eng: meat cow] genaamd.
Doel
Runders zien nutsbeesten. Vroeger wiern ze goen als trekbeesten; lik voe bevoorbeeld te ploegen ip de klene postjes, of voor in ne rosmeuln te lopen; voor underne stront. 't Is van dien tyd dat d'uutsprake komt "Stront is geld". Vodder worn koeien vaneigens goen voor underne melk [in Kokelare "mejk" genaamd], womee dat er zuvel gemaakt wordt, beuter [soms ook butter genaamd], joegoert, kaas, en deur de joenge gasten ook geêstryke drank. Tenslotte dien runders ook om ip t'eten, en voor under vel. Vroeger wiern olle belangryke oorkonden en cartularia geschreven ip kolfsleer.
== Teetn ofte Voeier" Runders zien nie zindelyk, zolange of dat de basis genoeg vezelachtige zaken bevat. Vezel bestaat chemisch surtoe uut ruwe celstoffe. Die ruwe celstoffe is zo belangrik voe runders omdat 't herkauwers zien. Herkauwers en een vertêêrynge ip basis van een pense. Vaneigens dat ip de professionele melkveebedrieven en vleesveebedrieven specialisten werken an 't rantsoen van de beesten. In praktiek eten de Vlamse koein surtoe maïs, voordroog ofte ingeleid ges, pulpe, draf, en krachtvoeier. Al even belangrik voe melkkoeien is dat ze assan vele proper water ter beschikkynge moetn en.
Gedrag
Koein zien kuddebeesten. Ze zien heel volgzaam. Eigelik wel schattige beestn. 't Is domee dat er vele koeiboeren van under "meisjes" klappen. De dee die van under meisjes klappen zien de soigneurs die heel diervriendelik omme gaan met under koein. In 't algemeen ga je koeiboer nie vele zien slaan nor zen koeien omdat ze in zuk geval stress krygn, en dodeure adrenaline maken die de melkgift bemoeilikt of zelfs stopt. In Vlaandern worn koein meestal gemolken in ne melkpit, meestal ne tandem, visgrate of tandem, soms ne keer ne carroessel, in een bindstal met een puupleidynge. Sommigte boeren melken met ne melkrobot, en heel uutzonderlik wordt er nog ne keer een koe met d'and gemolken. Boeren lik in d'Arden melken met een mobiele melkmachine ip een karre womee da ze gemakkelik in de beiken kun gaan. Filmptjes lik van Gaia zyn ton ook uutzonderlik, tgonne Gaia een demagogisch tintje gift. 't Is wel azo dat een koe die van de boerdery gaat en in een vrimde omgevinge komt dikkers zenuwachtig staat. In zukke situaties kan een koe, en nog vele meer ne stier, domme dingen doen. Etwien met een kleên bitje gezond verstand makt dat em a't em moet koein drieven lik ip ne beestemarkt, ip of of de camiong, of in 't slachuus, assan ne stok of ne greep bie em et.