Pynboom

Dat artikel es geschreevn in 't Noordelik West-Vlams.

Pynboom

Japansche rôo pyne (Pinus densiflora), Nôord-Korea

Ryk:	Plantae (Plantn)
Stamme:	Pinophyta (Konifeern)
Klasse:	Pinopsida
Orde:	Pinales
Familie:	Pinaceae (Pynboomachtign)

geslacht

Pinus
L.

Pynboomn of pynn (Pinus) ^[1] zyn e geslacht van altydgroene konifeereboomn uut de famielje Pinaceae. Ze zyn 't êenige geslacht in de subfamielje van de Pinoideae. O de varieteitn en oendresôortn meegeteld wordn bevat de plantnlyste van de Royal Botanic Gardens uut Kew en de Missouri Botanical Garden 175 noamn van pynn lik gebruuklik, tegoare mê oengevêer dertig of veertig oenipgeloste en moejlikke gevolln en mêer verkêerde synonymn ^[2].

Taksonomie, nomenklateure en kodifikoasje

Pynn zyn noaktzoadign. 't Geslacht is oendreverdêeld in drie oendregeslachtn, gesteund ip de kenmerkn van keegle, zoad en noaldn :

Pinus subg. Pinus, de geele of arte pynboomn, in 't olgemêen mê art oet en twêe of drie noaldn per bundle ^[3]
Pinus subg. Ducampopinus, de vossesteirt of pinjon-groep
Pinus subg. Strobus, de witte of zochte pynboomn, in 't olgemêen mê zochtr oet en vuuf noaldn per bundle^[3].

Verspreidienge

De mêeste streekn van 't Nôordlik Oafroend êrbergn e poar inheemsche pynboomsôortn. Êen sôorte (de Sumatreesche pyne) komt oovre den eevenoare in Sumatra toe an 2°S. In Nôord-Amerika, kommn verschillnde sôortn vôor ip brêedtegroadn tusschn 66°N en 12°N.

Verschillnde sôortn wierdn ingevoerd in streekn mê gemoatigd en subtroopiesch klimoat zowê in 't Nôordlik lik in 't Zuudlik oafroend, woa ze gekwikt wordn vo 't oet of lik ornementoale plantn in parkn en tuun. 'n Antal van zukke ingevoerde sôortn zyn invanzief gewordn ^[4] en ze bedreign inhêemsche ekostelsls.

Beschryvienge

Pynn zyn altydgroene konifeereboomn (of uutzoenderlik struukn) die groejn mê 'n oogte van 3-80 meetrs, 't mêerndêel van de sôortn tusschn 15 en 45 meetrs. De klêenste zyn de sibeeriesche dwergpyne en de Potosi-pyne, en de grotstn is e 82 meetrs ooge ponderoza-pyne die te vienn is in Rogue River-Siskiyou National Forest, Zuudlik Oregon ^[5].

De schorse van de mêeste pynboomn is dikke en schubbig, mo sommigte sôortn ên e dinne ofschilfrende schorse. De takkn stoan in reeglmoatige schyn-kransn, feitlik e hêel dichte spiroale mo dr uutziende lik e krieng vann takkn die uut 't zeifste punt kommn. Veele pynn zyn "unimodoal", en ze bringn mor êen zukke krans vôort per joar, uut knoppn uut de top van de niewe joarscheute, mor andre zyn "multimodoal", en ze krygn iedere joar twêe of mêer kransn. De spiroalsgewyze groej van takkn, noaldn, en keegleschubbn, zyn geschikt vôgns Fibonacci-veroediengn. De niewe lentescheutn wordn somtyds "keirsn" genoamd; ze zyn bedekt mê bruune of witte knopschubn en in 't begun wyzn ze no boovn, loatre wordn ze groene en ze spreidn under uut no buutn. Die "keirsn" geevn an de busbowre e middle vo de vruchtboareid van de groend in te schattn en de leevnskracht van de boomn.

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Pinus van Wikimedia Commons.

Verwyziengn

↑ (en) 1995 : Sunset Western Garden Book, 606–607
↑ (en) The Plant List (2013). Version 1.1.
1 2 (en) Burton Verne Barnes; Warren Herbert Wagner 2004 : Michigan Trees: A Guide to the Trees of the Great Lakes Region, University of Michigan Press, p. 81 - ISBN 0-472-08921-8
↑ (en) 2006 : Pinus ssp. (tree), General Impact, Invasive Species Specialist Group, Global Invasive Species Database.
↑ (en) Fattig Paul 2011 : Tallest of the tall, Mail Tribune, Medford, Oregon.

[1] (en) 1995 : Sunset Western Garden Book, 606–607

[2] (en) The Plant List (2013). Version 1.1.

[BarnesWagner2004-3] 1 2 (en) Burton Verne Barnes; Warren Herbert Wagner 2004 : Michigan Trees: A Guide to the Trees of the Great Lakes Region, University of Michigan Press, p. 81 - ISBN 0-472-08921-8

[ISSG-4] (en) 2006 : Pinus ssp. (tree), General Impact, Invasive Species Specialist Group, Global Invasive Species Database.

[5] (en) Fattig Paul 2011 : Tallest of the tall, Mail Tribune, Medford, Oregon.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]