Pret
| Pret | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Taxonomische indêlienge | ||||||||||||
| ||||||||||||
| sôorte | ||||||||||||
| Allium porrum L., 1753 |
Pret of poreie es een stik groensel da olvelinge in de ground zit en olvelinge der eut. 't Gêen da in de ground stikt es wit en 't ander dêel es groen. 't Es goed vo t' eetn me petattn.
Pret (Latyn: Allium porrum, Ingels: Leek, Frans: Poireau) is familie van andjoens, bieslook of puuptjes, en look. Familie die langs ier, en nog meer in d'Ardenn, groeit is kraailook. Prei is e monocotyle plante. In 't eeste jaar et pret ginne stingel, zuste mo bladscheden (bedoeld voe consumptie). Achter een vernalisatie ountwikkelt er em ne stingel met een bloeiwijze. Pret die zoverre gezet is, is niet nie meer weird in de commerce. Pret wordt in België surtout tusschen Toeroet en Roeselare gezet. Der zyn meerdere internationale groenselfabrieken in de streke actief, ounder meer Ardo in Ardooie. Belgisch pret wordt zowel ves als verwerkt geconsumeerd in België als in 't buteland.
Geschienisse
Pret wier al geten deur de Sumeriërs, d'Egyptenaars, de Griekn en de Romeinn. Der wordt gezeid da keizer Nero gern pret at, en dat em "Porrophagus" genaamd wier, wuk da vry vertaald pretfretter wilt zeggen.
Gebruuk
Pret wordt meest van al gebruukt voe soepe mee te maken. Ge kunt pret tope met selder en andjoen en boeljong anzien als de basisingrediënten van soepe in Vloandern. Vodder wordt er ook vele pret verzet voe te stoven en voe te verwerken in sausen en visgerechten.
Teelt
Pret is nie moeilik om te kweken. Ge zaait in 't voorjaar pret in een isomo baksje. A 't stingeltje een paar millimeters dik'is plant je z'uut. Ge kunt ze later nog anêrdn voe meer wit gedeelte t'en. Ge moet zuste mor in de gaten oen da je land genoeg bemest is, en da je pretplantjes gin koudeperiode moeten oundergaan, want achter een ende koude gaan ze willen bloeien.
Ziekten en antastingn
Der zyn meerdere schimmels en insecten die 't blad van pret beschadigen. Ip zich ware da nie erg, mo met da pret een bladgroente is, vermindert zen wêrde ip de markt zere a't zen blaatn nie meer schone zyn. Voorbeelden van zukke schimmels zyn roest (Puccinia allii), papiervlekkenziekte, purpervlekkenziekte. Antastingen deur insecten kun der zyn deur bevoorbeeld trips die klene zilverachtige pleksjes fretten in 't blad, of deur pretmotten of andjoenvliegen. 't Zyn de larven van pretmotten die gangsjes fretten in de blaatn, surtoe in de jounge (binnenste) blaatn. De maden van andjoenvliegen fretten 't plantje an zen voet kapot, wo deure dat 't plantje kreveert.
Meer info
"Vijanden van gewassen en hun beheersing 2007-2008", uutgegeven deur de provincie West-Vlaanderen, 40ste jaargang.