Arhat
Arhat (sanskritcha: अर्हत्) yoki Arahant (pali:अरहंत्, 𑀅𑀭𑀳𑀦𑁆𑀢𑁆) – buddizmda mavjudotning mohiyatiga chuqur idrok etgan, Nirvanaga erishgan va tugalmas qayta tugʻilishlar siklidan ozod boʻlgan shaxs hisoblanadi[1][2].
Ushbu tushunchaning talqini asrlar davomida oʻzgarib borgan va turli Buddizm maktablari va mintaqalarida farq qiladi. Dastlabki buddizm maktablarida arhatlik darajasiga erishish haqida turli qarashlar mavjud boʻlgan. Sarvāstivāda, Kāśyapīya, Mahāsāṃghika, Ekavyāvahārika, Lokottaravāda, Bahuśrutīya, Prajñaptivāda va Caitika maktablari arhatlarning yutuqlarini Buddalik darajasiga nisbatan nomukammal deb hisoblashgan[3][4][5].
Mahayana buddizm taʼlimotlari izdoshlarini Bodhisattva yoʻlini tutishga hamda arhatlar va śrāvakalar darajasiga qaytmaslikka chorlaydi[6]. Arhatlar, hech boʻlmaganda katta arhatlar, Theravada buddistlari tomonidan keng qamrovda „shaxsiy ozodlik holatidan chiqib, oʻz yoʻllari bilan Bodhisattva saʼy-harakatlariga qoʻshiladigan“ shaxslar sifatida qaralgan[7].
Mahayana buddizmi Oʻn sakkiz arhatlar guruhini (ismlari va shaxsiyatlari bilan) Buddaning Maitreya sifatida qaytishini kutayotganlar deb hisoblashgan. Anʼanaviy buddizmda va Buddist sanʼatida, ayniqsa Sharqiy Osiyoda luohan yoki lohan deb ataladigan 6, 8, 16, 100 va 500 kishilik boshqa guruhlar ham uchraydi[8][9]. Ularni xristian avliyolari, Injildagi havoriylar yoki dinning dastlabki shogirdlari va rahbarlarining buddist analogi sifatida koʻrish mumkin[8].
- ↑ „arhat | Buddhism | Britannica“. www.britannica.com.
- ↑ Warder 2000, s. 67.
- ↑ Baruah, Bibhuti. Buddist maktab va maktabchiliklari. 2008. p. 446
- ↑ Sree Padma. Barber, Anthony W. Andxradagi Krishna daryosi vodiysida Buddizm. 2008. p. 44
- ↑ Warder, A. K. Hind Buddizmi. 2000. p. 277
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedWilliams, Paul 2004. p. 119 - ↑ Rhie & Thurman 1991, s. 102.
- ↑ 8,0 8,1 Rhie & Thurman 1991, s. 102-119.
- ↑ „Sixteen Arhats at Shengyin Temple-- the 15th: Ajita Arhat: Shi liu zun zhe xiang: 16 Lohans: A shi duo zun zhe xiang bing zan: Sheng yin si shi liu zun zhe xiang di shi wu“ (en). Chinese Rubbings Collection - CURIOSity Digital Collections. Qaraldi: 2019-yil 11-avgust.