Turk qahvasi
Turk qahvasi madaniyani va an'analari YuNESKO ning insoniyat nomoddiy madaniy merosi tarkibiga kiritilgan. Turk qahvasi turk madaniyatida muhim o'ringa ega bo'lib, Usmonlilar imperiyasidan saqlanib qolgan eng qadimgi [1] qahva tayyorlash va pishirish usullaridan biri hisoblanadi. Uning o'ziga xos ta'mi, ko'piklari, [2] hidi va taqdimot uslubi mavjud bo'lib, u o'ziga xoslik va an'anaga ega. Bu maydalangan kukuni bilan taqdim etiladigan yagona qahva turi.
Tarixi
Tadqiqotchilarning ta'kidlashicha, qahva butun dunyo bo'ylab Habashistondan [3] 14-asr boshlarida tarqalgan va [4] uning nomining kelib chiqishi etimologiyasi ham qahva so'ziga o'xshaydigan Janubiy Habashistondagi Kaffa mintaqasi ekanligini ta'kidlaydi. [5]
Bosh vazir Özdemiroğlu Osman Paşa'ning otasi bol'gan Memlûk Çerkeslerinden Usmoniylar imperiyasining Yamandagi gubernatori Özdemir Paşa qahvaning ta'mini yoqtirib qolib, uni Istanbulga olib keladi. Yangi tayyorlash usuli bilan qahva qumg'onlarda va qahva qaynatishda foydalanadigan idishlarda pishirilib turk qahvasi nomini oldi. Taxtakaledan boshlanib, shahar bo'ylab yoyilgan qahvaxonalar qahvaning xalq orasida mashhur bo'lishini ta'minladi. [6]
Avvallari Arabiston yarim orolida qahva mevasini qaynatish orqali qo'lga kiritilgan ichimlik, ushbu yangi tayyorlash va pishirish usuli bilan o'zining asl ta'mini oldi. Yevropaliklar turklar tufayli qahva bilan tanishgan va uzun yillar davomida bu usul bilan turk qahvasini tayyorlab iste'mol qilib kelishgan.Braziliya va Markaziy Amerikadan kelib chiqqan, arab navi, yuqori sifatli qahva donalaridan to'plangan va ko'mir olovida asta-sekin va sinchkovlik bilan qovurilgan, juda mayin maydalanadi. Qahva idishi yordamida suv va ixtiyorga mos ravishda shakar qo'shib pishiriladi va bir chashka qahvaga ikki choy qoshiq qahva kukuni qo'shiladi. U kichik chashkalarda tortiladi. Ichishdan oldin, qahva kukuni tubiga cho'kishi uchun qisqa muddat kutiladi. Suv o'ylangandek qahvaning oxirida emas, aksincha qahva ichishdan oldin ichiladi. Bu, shuningdek, butun dunyo bo'ylab espresso bilan eng ko'p iste'mol qilinadigan qahva turi bo'lib, u dunyodagi deyarli barcha turdagi restoranlarning menyusidagi ikkita kofedan biridir.
Kunning har soati kitob va go‘zal asarlar o‘qiladigan, shaxmat va narda o‘ynaladigan, she’r va adabiy suhbatlar o‘tkaziladigan qahvaxonalar va qahva madaniyati davrning ijtimoiy hayotida o‘z o‘rnini egallagan qahva, saroy oshxonasida va uylarda ko'p miqdorda iste'mol qilina boshladi. Xom qahva donalari tovalarda qovurilganidan so'ng, maydalanib va qahva idishlarida pishirilgan va eng hurmatli do'stlarga katta e'tibor bilan tortiq qilgan. Qisqa vaqt ichida Istanbulga kelgan savdogar va sayohatchilar hamda Usmonli elchilari tufayli turk qahvasining ta’mi va shuhrati avval Yevropaga, keyin esa butun dunyoga tarqaldi. [3]
2013 yilda turk qahvasi madaniyati va an'analari YuNESKOning insoniyat nomoddiy madaniy merosi ro'yxatidan o'z o'rnini egalladi . [6] [7]
Madaniy ta'siri
Ingliz tilidagi choy soati an'anasi singari, turk jamiyatida qahvaning ham o'z iste'mol vaqti bor. Odatda ertalab va tushdan keyin ovqatlar orasida mast bo'ladi. Turkchada kunning birinchi taomi ma’nosini anglatuvchi “nonushta” [8] so‘zi qahva ichishdan oldin yeyiladigan narsalarni bildiradi. Shunga qaramay, turk qahvasi qahva foli bilan kelajakni aytib berish uchun foydalaniladigan yagona qahva turi hisoblanadi. Qahva diniy bayramlar va "sovchilik" marosimlarining an'anaviy elementi bo'lib kelgan. Turk maqolida ham qahva madaniyati tilga olingan va "Bir piyola qahvaning qirq yillik xotirasi bor" deyilgan.
Ta'm tahlili
Yengil qovurilgan turk qahvasida 50 ta, o‘rtacha qovurilgan qahvalarda 59 ta, yuqori darajada qovurilgan qahvalarda 65 ta turli xil ta’m va hidlar mavjud. [9] Bundan tashqari, engil qovurilgan qahva nordon, shirin, mevali, o'rtacha qovurilgan qovurilgan, achchiq, yog'ochli, mevali va tamakiga o'xshash xususiyatlarga ega, yuqori darajada qovurilgan esa qovurilgan, achchiq, yog'och tutuni va tuproq ta'mi va hidga ega.
Shuningdek qarang
- YuNESKO insoniyat nomoddiy madaniy meros ro'yxati
Havolalar
- Anna Malecka, Turklar va Forslar qanday qahva ichganlari, Turk tarixiy sharhi 2016 6 Ağustos 2016 tarihinde jild. 6, yo'q. 2, 2015 yil.
- M. Jengiz Yildiz, Turk madaniyati tarixidagi qahva va qahvaxona 5 Ocak 2017 tarihinde arxivlangan , Türkler, C.10, Yangi Turkiya nashrlari, aprel 2002, s.635–639.
Manbalar
- ↑ „Türk kahvesi tarihçesi“. Türk Kahvesi Kültürü ve Araştırmalar Derneği. 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 haziran 2016.
- ↑ „Bol Köpüklü Türk Kahvesinin Sırrı“. Haber 365 (19 kasım 2012). 27-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25 ağustos 2013.
- ↑ 3,0 3,1 „Türk Kahvesi'nin tarihçesi“. Türk Kahvesi Kültürü ve Araştırmaları Derneği. 11 aralık 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21 nisan 2014.
- ↑ „Türk Kahvesi'nin bilinmeyenleri“. Sabah (8 şubat 2013). 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25 ağustos 2013.
- ↑ Evren, Burçak. Eski İstanbul'da kahvehaneler, Milliyet yayınları. ISBN 975-325-240-4
- ↑ 6,0 6,1 „Yemen'den İstanbul'a 500 yıllık öykü“. Haziran-Temmuz 2015.
{{cite magazine}}: Cite magazine requires|magazine=(yordam); sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim:|date=(yordam) - ↑ „Elements on the Lists of Intangible Cultural Heritage“. 20 aralık 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 mayıs 2017.(ingl.)
- ↑ M. Cengiz Yıldız, Kahvehanelerin Sosyal Hayattaki Yeri Webarxiv andozasida xato:
|url=qiymatini tekshiring. Boʻsh., Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:8, Sayı: 2, Yıl:1996, ss.157–194. - ↑ „Arşivlenmiş kopya“. 13 temmuz 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11 temmuz 2017.