SQL
SQL (Structured Query Language; oʻzbekcha: Tuzilmali soʻrov tili)[1] [2][3] – maxsus tillar sirasiga kiradi. SQL domenga xos til hisoblanib, dasturlashda keng foydalaniladi. Yana ham aniq aytadigan boʻlsak, ushbu til orqali foydalanuvchilar maʼlumotlar omborini boshqarish tizimida saqlanadigan maʼlumotlarni boshqarishlarida kerak boʻladi. Bu tilni dastlab kashf etishgan vaqtida SQL tilini relatsion algebra hamda uch tomonlama relatsion hisoblashlarga moʻljallashgan edi. SQL tili dunyo tamaddunida 1974-yilda paydo boʻldi. Bu oddiy voqea emas, balki "buyuk kashfiyot" ham edi. Uning muallifi Donald D. Chamberlin va Raymond F. Boyce hisoblanadi. Shuningdek, Chamberlin nafaqat SQL tilini yaratgan, balki IBM sistemasi X Query orqali ham mashhur.
Sintaksis
Manbalar
Tashqi havolalar
- 1995 SQL Reunion: People, Projects, and Politics, by Paul McJones (ed.)
- American National Standards Institute. X3H2 Records, 1978–1995
- Oral history interview with Donald D. Chamberlin
- Comparison of Different SQL Implementations
- Event stream processing with SQL
- BNF Grammar for ISO/IEC 9075:2003, part 2 SQL/Framework
SQL tili so'rov-natija ko'rinishida ishlaydi. So'rovlar har bir element uchun emas, butun bir guruh uchun beriladi va natija olinadi. SQL uchun ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlar qay shaklda, qay tartibda joylashganini umuman ahamiyati yo'q, foydalanuvchilar ham bu ma'lumotlarni bilishi shart emas. Faqatgina operatorlarni to'g'ri yozish orqali istalgan ma'lumotlarni chiqarish mumkin bo'ladi. Interaktiv SQL deganda — ma'lumotlar bazasiga so'rov orqali murojaat qilib, shu zahoti natijani olish tushuniladi. Ya'ni bunda ketma-ketlik asosida jarayon sodir bo'ladi. So'rov-natija rejimda ishlaydi.
O'rnatilgan SQL deganda – so'rovlar yig'indisi biror dasturlash tilida ishlatilishi tushuniladi. Pascal, Delphi, Java tillarida bazaga murojaat qilib, natijani biror o'zgaruvchiga yuklab qo'yamiz va kerakli joyda bu natijani ishlatamiz. Ya'ni bunda so'rov berib, darhol natijani ololmaymiz. Natija faqat dasturning davom etishi uchun olinadi va talab etilgan joyda ishlatiladi.
SQl operatorlari bir necha guruhlarga bo'lingan. Bu bo'linish operatorlarning bajarilish vazifasi asosida bo'lingan. Ular quyidagilar:
DDL(Data Definition Language) , ANSI bu guruh SDL(Schema Definition Language) deb ataladi. Bu guruhga ma'lumotlar bazasida ob'ektlar(jadvallar, indekslar)ni hosil qiluvchi operatorlar kiradi.
DML(Data Manipulation Language) – ma'lumotlarni manipulyatsiya qiluvchi operatorlar yig'indisi guruhi. Istalgan vaqtda jadval ichida qanday ma'lumotlar saqlanayotganini aniqlovchi operatorlar.
DCL(Data Control Language) – ma'lumotlarni boshqaruvchi operatorlar.
ANSI ning ruxsati bilan, DCL DDL ning bir qismi sifatida qaraladi. Bu guruhlarni aralashtirmaslik zarur. Bular alohida tillar emas, balki SQL operatorlarining guruhlaridir. SQL bu relational standart Base uchun standart til hisoblanadi