HTML

Hyrje për HTML

Termi “HTML” qëndron për HyperText Markup Language, është gjuha markup mbizotëruese për faqet e internetit, nuk është gjuhë programore. Siguron një mjet për të krijuar dokumente të strukturuara për tekstin si titujt, paragrafët, listat etj si edhe për lidhje, citate, dhe sende të tjera. Kjo lejon imazhe dhe objekte që të fiksohen dhe mund të përdoren për të krijuar forma interaktive. Shkruhet në formë të elementeve të HTML përbërë nga "tags" (etiketa) të rrethuara me kllapa këndore brenda përmbajtjes së ueb faqes. Mund të përfshijë gjuhë të tilla si JavaScript që të ndikojë sjelljen e procedimit të HTML në “Browser” (shfletues i ueb faqeve), dhe Cascading Style Sheets (CSS) për të përcaktuar pamjen dhe paraqitjen e tekstit dhe materialeve të tjera. W3C, mirëmbajtësi i dy standardeve të HTML dhe CSS, inkurajon përdorimin e CSS mbi Markup prezantues qartë.

Historia e HTML

Origjina

në vitin 1980, fizikani Tim Berners-Lee, i cili ishte një kontraktues në CERN, propozoi dhe krijoi një prototip të ENQUIRE, një sistem që hulumtuesit e CERN të përdornin dhe shpërndanin dokumente. Në vitin 1989, Berners-Lee shkroi një memorandum duke propozuar një sistem të bazuar në Internet HyperText. Berners-Lee specifikuar HTML shkroi shfletuesin dhe softuer serveri në pjesën e fundit të vitit 1990. Në atë vit, Berners-Lee dhe inxhinieri i sistemit të dhënave të CERN Robert Cailliau bashkëpunuan në një kërkesë të përbashkët për fonde, por projekti nuk është miratuar zyrtarisht nga CERN-i. Në shënimet e tij personale, nga viti 1990 ai rreshtoi "disa nga shumë fusha në të cilat HyperText është përdorur", dhe së pari vë një enciklopedi.

Specifikimet e para

Përshkrimi i parë publikisht në dispozicion të HTML ishte një dokument i quajtur “HTML Tags”, për herë të parë përmendur në internet nga Berners-Lee në fund të vitit 1991. Përshkruan 20 elemente në përbërje të projektit, relativisht një dizajn i thjeshtë i HTML. Përveç të hyperlink tag, këto ishin ndikuar fort nga SGMLguid, një format SGML bazuar në dokumentacionin e CERN-it. Trembëdhjetë nga këto elemente ende ekzistojnë në HTML 4.

HTML është gjuhë formuar nga teksti dhe imazhet, që përdoret dhe shfaqet në mënyrë dinamike nga shfletuesi i ueb faqeve (Browser-i). Shumë nga elementet e tekstit janë gjetur në raport teknik 1988 ISO TR 9.537 Teknikë për përdorimin e SGML.

Berners-Lee konsideronte HTML të jetë një aplikim i SGML, dhe ajo u definua zyrtarisht si e tillë nga Internet Engineering Task Force (IETF) me publikimin e propozimit të parë për një specifikim të HTML-së në vitit 1993:"Hypertext Markup Language (HTML)" Internet-Projekt nga Berners-Lee dhe Dan Connolly, i cili përfshiu një Definicion i Tipit të Dokumentit SGML për të definuar gramatikën. Projekti skadoi pas gjashtë muajsh, por ishte i dukshëm për njohjen e etiketën (tag) për të fiksuar imazhe në linjë nga shfletuesit NCSA Mosaic, duke reflektuar filozofinë e IETF-së bazuar në standardet e suksesshme prototip. Në mënyrë të ngjashme, Internet konkurruesi Dave Raggett me internet-projektin e tij, “HTML+ (Hypertext Markup Format)”, nga fundi i vitit 1993, sugjeroi standardizimin e tipareve tashmë të zbatuara si tabelat dhe format për plotësim.

Pasi që projektet HTML dhe HTML + skaduan në fillim të 1994, IETF krijoi një grup punues për HTML, i cili më 1995 përgatiti “HTML 2.0”, specifikimi i parë i HTML kishte për qëllim të trajtohet si një standard ndaj të cilit do të bazoheshin implementimet në të ardhmen. Publikuar si “Kërkesë për Komentim” në vitin 1866, HTML 2.0 përfshiu ide nga projektet HTML dhe HTML +. Emërtimi 2.0 kishte për qëllim për të dalluar edicionin e ri nga projektet e mëparshme.

Zhvillimi i mëtejshëm nën mbikëqyrjen e IETF u bllokua nga interesat konkurruese. Që nga viti 1996, specifikimet HTML janë ruajtur, me të dhëna nga shitësit e softuerit komercial, nga World Wide Web Consortium (W3C). Megjithatë, në vitin 2000, HTML u bë gjithashtu një standard ndërkombëtar (ISO/IEC 15445:2000). Specifikim e fundit të HTML publikuar nga W3C është Rekomandimi HTML 4.01, i publikuar në fund të vitit 1999. Çështjet e tij dhe gabimet janë pranuar në fund nga Errata botuar në 2001.

Markup

HTML Markup përbëhet nga disa komponentë kryesore, duke përfshirë elemente (dhe atributet e tyre).

Hello world program, një program i përbashkët kompjuterik për të krahasuar gjuhët e programimit (programming languages), gjuhët scriptuese (scripting languages) dhe gjuhët markup (markup languages) është i përbërë nga 9 linja të kodit në HTML, megjithëse Rreshti i ri (Newlines) nuk janë të detyrueshme.

<!doctype html>
<html>
 <head>
   <title>Hello HTML</title>
 </head>
 <body>

Hello World!

 </body>
</html>

<!doctype html> Document Type Declaration është për HTML 5.

Elements (elementet)

Dokumentet e HTML përbëhen tërësisht nga elementet e HTML (HTML elements) që në formën e tyre të përgjithshme kanë tre komponentë: një palë të elementeve etiketuese (tags) etiketa filluese (start tag) dhe etiketa mbyllëse (end tag); disa atribute apo veti të elementit (attributes); dhe përfundimisht gjithë përmbajtja tekstuale dhe grafike që do të shfaqet në ekran. Një element HTML (HTML element) është gjithçka në mes dhe duke përfshirë në etiketë (tags). Etiketë (tag) është një fjalën kyçe e rrethuar me kllapa këndore (angle brackets).

Forma e përgjithshme e një elementi HTML është:

<tag>Këtu përmbajtja</tag>

Emri i HTML elementit (HTML element)është gjithashtu edhe emri i etiketës (tag), Vini re se emri i etiketës mbyllëse (end tag) fillon me prerje (slash), “/”.

Forma më e përgjithshme e një elementi HTML është:

<tag attribute1=”value1” attribute2=”value2”>Këtu përmbajtja</tag>

Ka disa lloje bazë të etiketave (tags): Kreu i HTML-së: <head> ...</ head>. Zakonisht titullin duhet të përfshin në kokë, për shembull:

<head>
<title>titulli</title>
</head>

Ndarje Paragrafi (Paragraph Partition):

Paragraf 1

Paragraf 2

Rresht i ri:
. Dallimi mes
dhe

është se ‘br’ del në resht të ri pa ndryshuar kuptimin strukturor të faqes, ndërsa ‘p’ rregullon faqen në paragrafë. Këtu është një shembull:

Një
është një paragraf
me
rresht të ri

Shënim apo koment (annotation):

Komentet apo shënimet (annotations) na ndihmojnë të kuptojmë kodin dhe nuk shfaqen në ueb faqe.

Ka disa lloje të markup elementeve që përdoren në HTML.

- Markup Strukturore (Structural markup)përshkruan qëllimin e tekstit. Për shembull:

Golf</ h2> krijon “Golf” si nivel të dytë të kreut, i cili do të shfaqet shfletues uebi (browser) në një mënyrë të ngjashme si titulli “HTML markup” në fillim të këtij seksioni. Markup Strukturore nuk shfaq ndonjë pasqyrim të veçantë. Teksti mund të modelohet më tej me Cascading Style Sheets (CSS). - Markup Prezantuese (Presentational markup)përshkruan pamjen e tekstit, pa marrë parasysh funksionin e tij. Për shembull boldface</ b> tregon se pajisjet vizuale të prodhimit duhet të shfaqin "boldface" si tekst të zi (bold), por nuk shfaqet në pajisjet të cilat nuk janë në gjendje të bëjnë këtë (të tilla si pajisje veshit që lexojnë tekstin me zë të lartë). Në rastin e të dy bold</ b> dhe italic</ i>. Shumica e elementeve prezantuese markup janë bërë në kundërshtim me specifikimet HTML 4.0, por në favor të stilit të projektimit bazuar në CSS. - Markup Hipertekst (Hypertext markup) bën pjesët e një dokumenti në lidhje (links) me dokumente tjera. Prej HTML deri në version XHTML 1.1 kërkohet përdorimi i një element spirancë (anchor) për të krijuar një hiperlidhje (hyperlink) në rrjedhje me tekstin: <a>Teksti</ a>. Përveç kësaj, atributi href duhet të jetë vendosur me një URL të vlefshme. Për shembull, HTML Markup, <a href="http://albavid.com/">AlbaVid</ a>, do të bëjë fjalën "AlbaVid" si një hiperlidhje (hyperlink). Një shembull që të merr një imazh si një hiperlidhje (hyperlink) është: <a href="http://albavid.com"><img src ="foto.gif"alt="Teksti alternativ" width ="50" height ="50" ></ a> Attributes (atributet ose tiparet) Shumica e atributeve të një element janë emër-vlerë (name-value), të ndarë nga “=”, dhe shkruhen brenda etiketës filluese (open tag) të një elementi, pas emrit të elementit. Vlera mund të jetë e rrethuar me thonjëza të vetme ose të dyfishta, edhe pse vlerat ndonjëherë ne disa raste të caktuara mund të jenë pa thonjëza në HTML (por jo XHTML). Megjithatë konsiderohet se është e pasigurt që vlerat e atributit të lihen pa thonjëza. Në kontrast me emrin-atributet palë vlerë, ka disa atribute që ndikojnë në element thjesht nga prania e tyre në fillimin e etiketës (start tag) e elementit për shembull atributi ismap për elementin img Shumica e elementeve mund të marrin disa prej atributeve të përbashkëta: - Atributi i identifikimit (Id) paraqet një dokument të gjerë identifikues unik për një element. Kjo mund të përdoret nga Stylesheets për të shfaqur rekuizita prezantuese, nga Shfletuesit e uebit (Browser) të përqendruar në një element të veçantë, ose nga Skriptet (Scripts) për ta ndryshuar përmbajtjen apo prezantimin e një element. Që i bashkëngjitet URL-së të një ueb faqeje, ajo ofron një identifikues-global unik për një element, më saktë një nën-seksioni të faqes. Për shembull, ID "Attributes" në http://albavid.com/forum/HTML#Attributes - Atributi klasës (class) siguron një mënyrë për të klasifikuar elemente të ngjashme. Kjo mund të përdoret për qëllime të të kuptuarit apo prezantuarit. Kuptimisht, për shembull, klasat janë përdorur në Microformats. Prezantuese, për shembull, në një dokument HTML mund të përdorim class=”notation” për të treguar se të gjitha elementet me këtë vlerë klasifikuese janë të nënshtruara nga teksti kryesor në dokument. Elementë të tillë mund të mblidhen së bashku dhe të paraqiten si fusnota (footnotes) në një faqe, në vend që të shfaqen aty ku duhet me rregull. - Një autor mund të përdor stil (style) rekuizitat e kodeve jo-atributale prezantuese të një element të veçantë. Konsiderohet që në praktik është më mirë për të përdorur atributet Id dhe Style e një elementi për të zgjedhur elementin me një stylesheet, megjithëse nganjëherë kjo mund të jetë tepër e rëndë për një të thjeshtë dhe specifike ose në këtë rast zbatimin e rekuizitave të stiluara - Atributi titull (title) përdoret për ngjitjen e sqarimeve nën tekstuale të elementit. Në shumicën e shfletuesve (browser) ki atribut shfaqet si ashtuquajtur tooltip. Elementi shkurtim (abbreviation), Abbr, mund të përdoret për të demonstruar këto atribute të ndryshme: Titulli Ky shembull tregon se si HTML, në shumicën e shfletuesve (browser), duke treguar kursorin në ekran tek shkurtimi (abbreviation) do të shfaqet teksti “Titulli”. Shumica e elementeve gjithashtu marrin atributet lang dhe dir. Character and entity references (simboli dhe referencat e njësive) Për sa i përket versionit HTML 4.0 përcakton një sërë prej 252 referenca të njësisë dhe 1.114.050 referenca numerike, që të dyja lejojnë simbole (character) individuale të shkruhen nëpërmjet markup-it të thjeshtë (simple markup), në vend që të shkruhen fjalë për fjalë. Aftësia për të "escape" personazhet në këtë mënyrë mundëson karakteret < dhe & (respektivisht, kur shkruhet si < dhe &), që do të interpretohen si simbole (character) të dhënave, në vend se Markup. Për shembull, një < normalisht tregon fillimin e një etikete, dhe & zakonisht tregon fillimin e një reference entiteti ose numerike, duke shkruar atë si & ose & ose & lejon që & për t'u përfshirë në përmbajtjen e elementeve apo në vlerat e atributeve. simboli ("), kur përdoret për të dhënë kuotën e vlerës së një atributi, duhet gjithashtu të jenë të " ose " ose " kur shfaqet në kuadër të vlerës së një atributi të vetë. simboli ('), kur përdoret për të dhënë kuotën e vlerës së një atributi, duhet të jetë gjithashtu ' ose ' (por jo ' në përjashtim të XHTML dokumenteve), kur duket në kuadër të vlerës së një atributi të vetë. Megjithatë, autorët e këtyre dokumenteve shpesh kanë nevojën për t'u çliruar nga këto simbole, dhe shfletuesit e uebit (browser) i trajtojnë ato si Markup vetëm kur teksti pasues konfirmon këtë synim.

Data types (lloje të të dhënave)

HTML përcakton disa lloje të të dhënave për përmbajtjen e elementit, të tilla si të dhënat e shkrimit (skript data) dhe të dhënat e stilit (stylesheet data), si dhe një bollëk të llojeve për vlerat e atributeve, duke përfshirë kartat e identitetit, emrat, numrat, njësi e gjatësisë, gjuhët, ngjyra, datat dhe kohërat dhe kështu me radhë. Të gjitha këto lloje të të dhënave janë të specializime të të dhënave të simbolit (character data).

Document type declaration (deklarata e llojit të dokumentit)

dokumentet e HTML janë të nevojshme për të filluar me Deklaratën e llojit të dokumentit (jozyrtarisht, një "doctype"). Në shfletues (browser), funksioni doctype është të tregojë mënyrën interpretuese.

Qëllimi fillestar i doctype ishte për të mundësuar analizë gramatikore dhe vlefshmërinë e dokumenteve HTML nga mjetet SGML bazuar në Document Type Definition (DTD). DTD të cilit i referohet doctype është i lexueshëm për makinë-gramatikore specifikuar përmbajtjen e lejuar dhe e ndaluar për një dokument të tillë konform me DTD. Shfletuesit (browser), nga ana tjetër, nuk e zbatojnë HTML si një aplikim i SGML dhe si pasojë nuk lexojnë DTD. HTML 5 nuk definon DTD, për shkak të kufizimeve të qenësishme të teknologjisë, kështu që në HTML 5 deklaratën doctype, <!doctype html>, nuk i referohet DTD.

Një shembull i një doctype në HTML 4:

 <!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01//EN"        "http://www.w3.org/TR/html4/strict.dtd">

Delivery (dorëzimi)

Dokumentet HTML mund të dorëzohen nga mjetet njëjtë si çdo skedar kompjuteri tjetër, por ata më shpesh dorëzohen ose nga një shërbyes HTTP ose me e-mail.

HTTP

World Wide Web-i është e përbërë kryesisht nga dokumente HTML transmetuar nga Ueb serverët deri te ueb shfletuesit (browser) duke përdorur HyperText Transfer Protocol (HTTP). Megjithatë, HTTP është përdorur për të shërbyer imazhe, tinguj, dhe përmbajtje të tjera shtesë për HTML. Për të lejuar ueb shfletuesit i të dinë se si të trajtojë çdo dokument që pranon, informacione të tjera transmetohet së bashku me dokumentin. Këto meta data zakonisht përfshin llojin MIME type (p.sh. tekst/html ose aplikim/xhtml+xml) dhe dekodimin e simboleve (character encoding).

HTML e-mail

Shumica e klientëve të e-mail-ve grafike lejojnë përdorimin e HTML (shpesh të keq-përcaktuar). Kjo mund të përfshijë informacionin tipografike si titujt me ngjyra, tekst të theksuar dhe cituar, imazhe dhe diagramet. Përdorimi i HTML në e-mail është i diskutueshëm për shkak të çështjeve të pajtueshmërisë, sepse ajo mund të ndihmojë maskimin e sulmeve Phishing (teknikë për vjedhjen e informacioneve), mund të hutojë filtrat e Spam-it (spam filter/blocker) dhe për shkak të madhësisë së mesazhit që është më e madhe se sa teksti i thjeshtë.

Shembull

<html>
<body>
<title>Titulli</title>

Kjo është kapitull

Kjo është kapitull

Kjo është kapitull

Kjo është paragraf

Kjo është paragraf

<a href="http://www.w3schools.com">Kjo është link (lidhje)</a>
<img src="http://www.albavid.com/templates/ja_tube/images/sub-logo.gif" width="104"    height="142" /> 
</body>
</html>