Sardu nugoresu
Articulu in nugoresu

Su nugoresu est su limbazu chi si faveddat in sa bidda de Nùgoro. Ischirriande su sardu in duas macrovariantes su nugoresu diat resurtare unu limbazu logudoresu, mancari b'at fenòmenos morfolòzicos e fonèticos chi l'acurtzian fintzas a su campidanesu, e in su lèssicu nugoresu b'at paràgulas meda chi bi sun in campidanesu puru. Mancari Nùgoro siat in Barbàgia, su nugoresu no est unu limbazu barbaritzinu, comente sun imbetzes sos limbazos de sas biddas chi sun a làcana a Sud: su mamujadinu, s' ulianesu e s' orgolesu. Sos limbazos chi s'assimizan de prus sun sos de sas biddas chi bi sun a Ponente: Oroteddi, Onieri, Orane e Sarule, sas diferèntzias de pronùntzia chin custos limbazos sun pacas. In sas biddas chi bi sun a Nord-Ovest, Benetuti, Nule e gai sichinde si faveddat su costerinu, chi est a midade tra su nugoresu e su logudoresu. A nord b'at Orune chi tenet unu limbazu suo chind una pronùntzia diversa dae sas àteras biddas chi tenet acurtzu, ma b'at cosas chi s'assimizan a su nugoresu, a su costerinu e a su bitichesu. Sas àteras biddas chi bi sun a nord e a nord-est tenen limbazos chi s'assimizan intr' 'e issos: su bitichesu, su luvulesu, s' onaniesu e sos limbazos baroniesos. A oriente b'at su durgalesu chi tenet cosas chi s'assimizan a su baroniesu, a su nugoresu e a su barbaritzinu. Carchi linguista cussiderat custos limbazos comente chi sian un'ùnica macrovariante, chi mutin "nugoresu".
Carchi regula de fonosintassi
In totu sos limbazos sardos sun importantes meda sos fenòmenos fonosintàticos. Est a nàrrere, totu cussas règulas chi fachen mudare su sonu a s'incumintzu e a s'acabbu de una paràgula a sicunda de cale sonu b'at in sa paragula prima e in sa chi b'at a pustis.
EST IMPORTANTE AMMENTARE CHI CUSTAS SUN REGULAS CHI AZUDAN A FAVEDDARE E LEGHERE BENE, MA NON BALEN CANDO SEMUS ISCRIENDE.
Pro custas règulas, sa paràgula EST (sa persona 'e tres de su presente (indicativu) de su verbu èssere), in Nùgoro si podet nàrrere in bator maneras diversas a sicunda de inube s'acatat ind una frase:
EST + vocale* = EST; esèmpiu: est issu (si leghet est issu)
EST + cunsonante* (francu sas serradas surdas C, P, T; e francu sa S) = ER; es: est bellu ( si leghet er bellu)
EST + cunsonante C, T, P, S = ES; es: est pacu ( si leghet es pacu)
EST ( prima de una pausa, o acabbande un'arrèjonu)= ESTE; es: issu est, ( si leghet issu este)
Pro sa mantessi resone, sas paragulas chi acabban chin S, cando a pustis atzapan una consonante (francu C, T, P, S) mudan sa S in R:
- S <> B = R <> B( ; es. sos benes (pron. sor benese)
- S <> D = R <> D ; es. sos durches (pron. sor durchese)
- S <> F = R <> F ; es. sos frores (pron. sor frorese)
- S <> G = R <> G ; es. sos gustos (pron. sor gustoso)
- S <> R = R <> R ; es. sas rosas (pron. sar rosasa)
- S <> N = R <> N ; es. sos nugoresos (pron. sor nugoresoso)
- S <> L = R-L <> L ; es. sas lacrimas (pron. sal lacrimasa o sar lacrimasa)
- cando a pustis atzapan una de sas cunsonantes P, T, C, S o una vocale > sa S abbarrat S:
- S <> C = abbarrat uguale ; es. sos canes (si leghet sos canese),
- S <> P = abbarrat uguale ; es. sos panes (si leghet sos panese)
- S <> T = abbarrat uguale ; es. sas turtas (si leghet sas turtasa)
- S <> S = abbarrat uguale ; es. sas seddas (si leghet sas seddasa)
- S <> A = abbarrat uguale ; es. sos arbores (si leghet sos arborese)
e gai sichinde...
In sas paràgulas chi acabban chin R, cando a pustis atzapan una de sas cunsonantes P, T, C, S, sa R si leghet S: (es. narrer cosa si leghet narres cosa; cando a pustis b'at una paràgula chi comintzat chind un'àtera cunsonante o chind una vocale sa R abbarrat R.
In sas paràguas chi acabban chin T, cando a pustis atzapan una cunsonante (calesisiat cunsonante), sa T non si leghet; si leghet petzi cando a pustis b'at una vocale.
Cando una paràgula acabbat chind una cunsonante, si a pustis b'at una pausa o finit s'arrejonu, si nat una vocale in prus chi est uguale a s'urtima vocale se sa paràgula.
In sos ateros limbazos sardos, campidanesos e logudoresos, cando una cunsonante serrada surda addobiat una vocale, mudat ind una cunsonante aprossimante sonora. In custa manera: C>G; T>D P>B. es. in campidanesu su pani si nat su bani ( ma abbarrat uguale a pustis de cunsonante es. is panisi). es. in logudoresu su cane si nat su gane ( ma abbarrat uguale a pustis de cunsonante es. sos canese) es in campidanesu e in logudoresu sa terra si leghet sa derra ( ma abbarrat uguale a pustis de cunsonante es. sas terrasa o is terrasa) es. in logudoresu "cras torrat" si leghet "cras torrada" IN NUGORO E IN SAS BIDDAS ACURTZU, c, p, t SI LEGHEN SEMPER COMENTE SUN ISCRITAS.