Sardu nugoresu
Articulu in nugoresu

Su nugoresu est su limbazu chi pertenet a sa limba sarda e chi si faveddat in sa bidda de Nùgoro. Ischirrjande su sardu in duas macrovarjantes su nugoresu diat resurtare unu limbazu logudoresu, mancari chi b'apat fenòmenos morfolòzicos e fonèticos chi l'acurtzjan fintzas a su campidanesu, e in su lèssicu nugoresu b'at paràgulas meda chi bi sunt in campidanesu puru. Mancari chi Nùgoro siat in Barbàgia, su nugoresu no est unu limbazu barbaritzinu, comente sunt imbetzes sos limbazos de sas biddas chi sunt a làcana a Sud: su mamujadinu, s' uljanesu e s' orgolesu. Sos limbazos chi s'assimizan de prus sunt sos de sas biddas chi bi sun a Ponente: Oroteddi, Onjeri, Orane e Sarule, sas diferentzjas de pronuntzja chin custos limbazos sunt pacas. In sas biddas chi bi sun a Nord-Ovest, Benetuti, Nule e gai sichinde si faveddat su costerinu, chi est a midade intre su nugoresu e su logudoresu. A nord b'at Orune chi tenet unu limbazu suo chind una pronuntzja diversa dae sas àteras biddas chi tenet acurtzu, ma b'at cosas chi s'assimizan a su nugoresu, a su costerinu e a su bitichesu. Sas àteras biddas chi bi sunt a nord e a nord-est tenent limbazos chi s'assimizan intre de issos: su bitichesu, su luvulesu, s' onanjesu e sos limbazos baronjesos. A orjente b'at su durgalesu chi tenet cosas chi s'assimizan a su baronjesu, a su nugoresu e a su barbaritzinu. Carchi linguista cussiderat custos limbazos comente chi siant un'ùnica macrovarjante, chi mutint "nugoresu".
Carchi regula de fonosintassi
In totu sos limbazos sardos sunt importantes meda sos fenòmenos fonosintàticos. Est a nàrrere, totu cussas règulas chi fachent mudare su sonu a s'incumintzu e a s'acabbu de una paràgula a sicunda de cale sonu b'at in sa paràgula prima e in sa chi b'at a pustis.
EST IMPORTANTE A AMMENTARE CHI CUSTAS SUNT RÈGULAS CHI AZUDAN A FAVEDDARE E LEGHERE BENE, MA NO BALENT CANDO SEMUS ISCRIENDE.
Pro custas règulas, sa paràgula EST (sa persona de tres de su presente (indicativu) de su verbu èssere), in Nùgoro si podet nàrrere in bator maneras diversas a sicunda de inube s'acatat ind una frase:
EST + vocale* = EST; esèmpju: est issu (si leghet est issu)
EST + cunsonante* (francu sas serradas surdas C, P, T; e francu sa S) = ER; es: est bellu ( si leghet er bellu)
EST + cunsonante C, T, P, S = ES; es: est pacu ( si leghet es pacu)
EST ( prima de una pausa, o acabbande un'arrèjonu)= ESTE; es: issu est, ( si leghet issu este)
Pro sa mantessi resone, sas paragulas chi acabbant chin S, cando a pustis atzapan una consonante (francu C, T, P, S) mudant sa S in R:
- S <> B = R <> B ; es. sos benes (pron. sor benese)
- S <> D = R <> D ; es. sos durches (pron. sor durchese)
- S <> F = R <> F ; es. sos frores (pron. sor frorese)
- S <> G = R <> G ; es. sos gustos (pron. sor gustoso)
- S <> R = R <> R ; es. sas rosas (pron. sar rosasa)
- S <> N = R <> N ; es. sos nugoresos (pron. sor nugoresoso)
- S <> L = R-L <> L ; es. sas lacrimas (pron. sal lacrimasa o sar lacrimasa)
- cando a pustis atzapan una de sas cunsonantes P, T, C, S o una vocale > sa S abbarrat S:
- S <> C = abbarrat uguale ; es. sos canes (si leghet sos canese),
- S <> P = abbarrat uguale ; es. sos panes (si leghet sos panese)
- S <> T = abbarrat uguale ; es. sas turtas (si leghet sas turtasa)
- S <> S = abbarrat uguale ; es. sas seddas (si leghet sas seddasa)
- S <> A = abbarrat uguale ; es. sos arbores (si leghet sos arborese)
e gai sichinde...
In sas paràgulas chi acabbant chin R, cando a pustis atzapan una de sas cunsonantes P, T, C, S, sa R si leghet S: (es. narrer cosa si leghet narres cosa; cando a pustis b'at una paràgula chi comintzat chind un'àtera cunsonante o chind una vocale sa R abbarrat R.
In sas paràgulas chi acabban chin T, cando a pustis atzapan una cunsonante (calesisiat cunsonante), sa T non si leghet; si leghet petzi cando a pustis b'at una vocale.
Cando una paràgula acabbat chind una cunsonante, si a pustis b'at una pausa o finit s'arrèjonu, si nat una vocale in prus chi est uguale a s'urtima vocale de sa paràgula.
In sos ateros limbazos sardos, campidanesos e logudoresos, cando una cunsonante serrada surda addobjat una vocale, mudat ind una cunsonante aprossimante sonora. In custa manera: C>G; T>D P>B. es. in campidanesu su pani si nat su bani ( ma abbarrat uguale a pustis de cunsonante es. is panisi). es. in logudoresu su cane si nat su gane ( ma abbarrat uguale a pustis de cunsonante es. sos canese) es in campidanesu e in logudoresu sa terra si leghet sa derra ( ma abbarrat uguale a pustis de cunsonante es. sas terrasa o is terrasa) es. in logudoresu "cras torrat" si leghet "cras torrada"
IN NUGORO E IN SAS BIDDAS ACURTZU, c, p, t SI LEGHEN SEMPER COMENTE SUNT ISCRITAS.