ਕ਼ਜ਼ਾਕ਼ਿਸਤਾਨ
ਕਜ਼ਾਖ਼ਿਸਤਾਨ ( ਕਾਜਾਕ : Қазақстан / Qazaqstan , ਰੂਸੀ : Казахстан / Kazakhstán ) ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁਲਕ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਗਿਣਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੇਤਰਫਲ ਦੇ ਆਧਾਰ ਵਲੋਂ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਨਵਾਂ ਸਭਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੇਸ਼ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ ਅਲਮਾਤੀ ( en : Almaty ) । ਇੱਥੇ ਦੀ ਕਜਾਖ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਮੁੱਖ - ਅਤੇਰਾਜਭਾਸ਼ਾਵਾਂਹਨ ।
ਵਿਚਕਾਰ ਏਸ਼ਿਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਭੂਭਾਗ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਪਹਿਲਾਂ ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ । 1991 ਵਿੱਚ ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਵਿਘਟਨ ਦੇ ਉਪਰਾਂਤ ਇਸਨੇ ਸਭਤੋਂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਜਾਦ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ । ਸੋਵਿਅਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇੱਥੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣਪਰਯੋਜਨਾਵਾਂਸੰਪੰਨ ਹੋਈ , ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਰਾਕੇਟਾਂ ਦਾ ਪਰਖੇਪਣ ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਰੁਸ਼ਚੇਵ ਦਾ ਵਰਜਿਨ ਭੂਮੀ ਪਰਯੋਜਨਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ । ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਧਿਕਾਂਸ਼ ਭੂਮੀ ਸਤੇਪੀ ਘਾਹ ਮੈਦਾਨ , ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਲੋਂ ਢਕੀ ਹੈ ।
ਭੂਗੋਲ
ਕਾਜਾਕਸਤਾਨ ਦਾ ਸਾਰਾ ਭੂਭਾਗ ( ਵਰਗਾ ਕਿ ਉਪਰ ਕਿਹਾ ਜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ) ਸਤੇਪੀ , ਪਹਾੜ , ਜੰਗਲ ਜਾਂ ਮਾਰੂਥਲਾਂ ਵਲੋਂ ਢਕਿਆ ਹੈ । ਮਰੁਸਥਲ ਤਾਂ ਗੁਆਂਢੀ ਤੁਰਕਮੇਨੀਸਤਾਨ ਅਤੇ ਉਜਬੇਕਿਸਤਾਨ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਹਨ । ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਦੱਖਣ - ਪਸ਼ਚਮ ਵਿੱਚ ਕੈਸਪਿਅਨ ਸਾਗਰ ਸਥਿਤ ਹੈ , ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਰਲਸਾਗਰ ਦੀ ਸੀਮਾ ਉਜਬੇਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸਮਿੱਲਤ ਹੈ । ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਬਾਲਕਾਸ਼ ਝੀਲ ਵਿਸ਼ਾਲਕਾਏ ਝੀਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ । ਉੱਤਰੀ ਤੀਏਨ ਸ਼ਾਨ ਖੇਤਰ ਦੀ ਕੋਲਸਾਈ ਝੀਲਾਂ ਪਹਾੜ ਸਬੰਧੀ ਝੀਲਾਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਇੱਥੇ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਪਦਾ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸੂ - ਜਬਾਗਲੀ , ਅਲਮਾਟੀ , ਬਰਸਾ - ਕੇਲਮੇਸ , ਬਿਆਨ - ਆਉਲ , ਮਾਰਕੋਕਲ ਉਸਤੀਰਤ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਾਲਾ ਅਲਤਾਈ ਦੇ ਨਾਮ ਪ੍ਰਮੁਖਤਾ ਵਲੋਂ ਗਿਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਘ ਦੀ ਸੰਸਾਰ ਧਰੋਹਰੋਂ ਵਿੱਚ ਸਟੇਪੀ ਖੇਤਰ ਸਰਿਆਰਕਾ ਦਾ ਨਾਮ 2008 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਨਮ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਬੀ ਫਲੇਮਿੰਗੋ , ਸਾਇਬੇਰਿਆਈ ਵਹਾਇਟ ਕ੍ਰੇਨ , ਡਲਮਾਟਿਅਨ ਪੇਲਿਕਨ ਅਤੇ ਪਲਾਸ਼ੀ ਫਿਸ਼ ਈਗਲ ਵਰਗੀ ਪਕਸ਼ੀਆਂ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਅਮਾਨਤ
ਤਰਜ , ਯਾਸਿਏ ( ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ) ਅਤੇ ਓਟਰਾਰ ਹਰਿਆ ਭਰਿਆ ( ਜਲਸਥਲ ) ਨੂੰ ਰੇਸ਼ਮ ਰਸਤੇ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਵਪਾਰਕ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਓਟਰਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਤੀ ਵਲੋਂ ਚੀਨ ਅਤੇ ਯੂਰੋਪ ਦੇ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਅਲਾਵੇ ਓਟਰਾਰ ਵਿੱਚ ਚੌਦਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਨਿਰਮਿਤ ਮਸਜਦ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ।
ਜਨਵ੍ਰੱਤ
ਸਾਲ 2008 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ 1 , 53 , 40 , 533 ਸੀ ।
ਭਾਸ਼ਾ
ਕਜਾਖ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਜਭਾਸ਼ਾ ਹੈ । ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਆਧਿਕਾਰਿਕ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ ।
ਧਰਮ
ਇਸਲਾਮ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਪਾਰੰਪਰਕ ਧਰਮ ਮੁੱਖ ਹਨ ।
ਖਾਣ-ਪੀਣ
ਕਾਜਾਕ ਖਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰੇਡ ( ਪਾਵਰੋਟੀ ) , ਤਰੀ ਅਤੇ ਸਬਜੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਥਾਨ ਹੈ । ਨੂਡਲਸ ਅਕਸਰ ਘੋੜੇ ਦਾ ਮਾਸ ਦੇ ਸਾਸੇਜ ਖਾਧੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਖਾਣ ਵਿੱਚ ਮਾਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਥਾਨ ਹੈ । ਬੱਕਰੇ ਅਤੇ ਗਾਂ ਦੇ ਮਾਸ ਦੇ ਅਲਾਵੇ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਪਿਲਾਵ ( ਜਾਂ ਪੁਲਾਉ ) ਖੱਟਾ ਅਤੇ ਮਿੱਠਾ ਦੋਨਾਂ ਸਵਾਦ ਵਿੱਚ ਮਾਸ ਦੇ ਨਾਲ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਸੁੱਕੇ ਫਲਾਂ ਦਾ ਵੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਦਹੀ ਜਿਵੇਂ ਵਿਅੰਜਨ ਵੀ ਖਾਧੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਪੀਣ ਵਿੱਚ ਚਾਹ ਬਹੁਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰਾ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਲੋਕ ਚਾਹ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਜਾਂ ਨੀਂਬੂ ਮਿਲਾਂਦੇ ਹਨ । ਪੱਤੀਆਂ ਵਾਲੀ ਚਾਹ ਬਿਨਾਂ ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਦੇ ਵੀ ਪਸੰਦ ਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਮਕਾਮੀ ਸ਼ਰਾਬ ਵੋਦਕਾ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰਾ ਹੈ ।
ਵਿਭਾਗ
ਕਜਾਖਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕੁਲ 14 ਪ੍ਰਾਂਤ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਟੀਕੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ :
- ਅਕਮੋਲਾ
- ਅਕਤੋਬੇ
- ਅਲਮਾਟੀ
- ਅਸਤਾਨਾ
- ਅਤੀਰੌ
- ਬੈਕੋਨੁਰ
- ਪੂਰਵੀ ਕਜ਼ਾਖ਼ਿਸਤਾਨ
- ਕਾਰਾਗੰਡੀ
- ਕੋਸਤਾਨਏ
- ਕਿਜਿਲੋਰਡਾ
- ਮਾਂਗਿਸਤੌ
- ਉੱਤਰੀ ਕਜ਼ਾਖ਼ਿਸਤਾਨ
- ਪਾਵਲੋਦਰ
- ਦੱਖਣ ਕਜਾਖਸਤਾਨ
- ਪੱਛਮ ਵਾਲਾ ਕਜਾਖਸਤਾਨ
- ਜਹਾਂਬਿਲ
