Niet-coderend RNA
Niet-coderend RNA (Engels: non-coding RNA), vaak afgekort als ncRNA, is een functioneel RNA-molecuul dat niet getransleerd wordt naar een eiwit.[1] Hoewel deze RNA-transcripten niet voor eiwitten coderen, kunnen ze verschillende functies in de cel vervullen. Voorbeelden van een aantal belangrijke typen niet-coderende RNA's zijn ribosomaal RNA, transfer RNA, en kleinere RNA-moleculen zoals miRNA, siRNA en snoRNA.
Het aantal niet-coderende RNA's in het menselijk genoom is onbekend, maar transcriptomische en bioinformatische onderzoeken wijzen erop dat er duizenden niet-coderende transcripten in menselijke cellen voorkomen.[1] In de meeste gevallen is niet duidelijk wat voor functie ze vervullen. Ook is het moeilijk om te zeggen hoeveel van het niet-coderende RNA in de cel werkelijk een functie vervult; vermoedt wordt dat ten minste een deel onbedoelde producten van de transcriptie zijn.[2][3]
Biologische functies
Niet-coderend RNA speelt een essentiële rol in vele cellulaire processen. Ze zijn bijvoorbeeld in alle bekende vormen van leven van centraal belang in de translatie, splicing, RNA-processing en genregulatie. Vermoedelijk zijn deze uiterst geconserveerde RNA-moleculen al zeer oud in de evolutie; er zijn aanwijzingen dat ze voorkwamen bij de laatste universele gemeenschappelijke voorouder (LUCA) en de RNA-wereld.[4] Hun huidige functie is nog steeds het reguleren van de genetische informatiestroom, van DNA naar eiwit.
Translatie
De meest abundante niet-coderende RNA-moleculen spelen een rol in de translatie. Ribosomen zijn deeltjes in de cel waarin eiwitsynthese plaatsvindt. Het ribosoom bestaat voor meer dan 60% uit ribosomaal RNA; drie verschillende RNA-ketens in prokaryoten en vier in eukaryoten. Deze ncRNA's vormen de katalytische kern van het ribosoom. Andere RNA-moleculen, transfer-RNA's genaamd, vormen de dragermoleculen die aminozuren aanvoeren naar de groeiende eiwitketen.
Een andere alomtegenwoordige ncRNA, RNase P genaamd, is nodig voor de maturatie van tRNA-sequenties. RNase P heeft als taak om het enkelstrengse uiteinde van een pre-tRNA-molecuul af te knippen. RNase P is een typisch voorbeeld van een RNA-molecuul met katalytische activiteit; een zogenaamd ribozym. In bacteriën heeft het niet-coderende transfer-messenger RNA (tmRNA) een rol bij het oplossen van een lastgelopen translatieproces, en het afbreken van afwijkende polypeptiden.
Zie ook
Bronnen
- ↑ a b (en) Mattick JS, Makunin IV. (2006). Non-coding RNA. Human Molecular Genetics 15: R17–R29. DOI: 10.1093/hmg/ddl046.
- ↑ (en) Brosius J (2005). Waste not, want not--transcript excess in multicellular eukaryotes. Trends in Genetics 21 (5): 287–8. PMID 15851065. DOI: 10.1016/j.tig.2005.02.014.
- ↑ (en) Palazzo AF, Lee ES (2015). Non-coding RNA: what is functional and what is junk?. Frontiers in Genetics 6: 2. PMID 25674102. DOI: 10.3389/fgene.2015.00002.
- ↑ (en) Eddy SR. (2001). Non–coding RNA genes and the modern RNA world. Nature Reviews Genetics 2: 919–929. DOI: 10.1038/35103511.
- ↑ (en) Ban N, Nissen P, Hansen J, Moore PB, Steitz TA (2000). The complete atomic structure of the large ribosomal subunit at 2.4 A resolution. Science 289: 905–20. DOI: 10.1126/science.289.5481.905.