Graafschap Sayn

Sayn was een tot de Nederrijns-Westfaalse Kreits behorend graafschap binnen het Heilige Roomse Rijk.

Het graafschap Sayn onder het huis Sayn tot het uitsterven in 1246

In 1152 wordt de burcht Sayn in Bendorf bij Koblenz vermeld ter gelegenheid van de verwoesting door de aartsbisschop van Keulen. De burcht wordt echter al snel herbouwd. Voor 1231 verwerft graaf Hendrik III de heerlijkheid Vallendar. In 1246 sterft de dynastie met hem in mannelijke lijn uit.

Het graafschap Sayn onder het huis Sponheim tot de deling van 1294

Ten gevolge van het huwelijk van Gotfried van Sponheim (overleden 1220) met Adelheid van Sayn, Blankenberg, Lewenberg en Kreuznach valt het graafschap Sayn in 1231 aan Jan I van Sponheim (overleden 1277), die ook graaf is in het achterste graafschap Sponheim. Na zijn dood delen zijn zoons de twee graafschappen, waarbij Sayn aan Godfried (overleden 1283) komt. Godfried is gehuwd met Jutta van Homburg, waardoor de heerlijkheid Homburg met Sayn verbonden wordt. in deze tijd weten de graven de volledige landshoogheid te verwerven. Na de dood van Godfried in 1283 delen zijn zoons de bezittingen in 1294.

Jan I erft het graafschap Sayn en de helft van de heerlijkheid Homburg
Engelbert erft de heerlijkheid Vallendar en de andere helft van de heerlijkheid Homburg.

Het graafschap Sayn tot het uitsterven in 1606

In 1397 wordt het gebied onderworpen aan het keurvorstendom Trier. Door het huwelijk van graaf Gerard II met Elizabeth van Sierk-Menzberg worden Sierk en Menzberg verworven en door het huwelijk van graaf Sebastiaan met Margaretha van Limburg-Bruch worden in 1508 Limburg en Bruch geërfd. In 1561 wordt de reformatie ingevoerd. De tak Sayn sterft in 1606 met graaf Hendrik IV uit. De bezittingen vallen dan uiteen;

Sierk en Menzberg vallen terug aan de leenheren, de keurvorst van Trier en de hertog van Lotharingen.
Limburg en Bruch komen aan de graven van Daun ten gevolge van het huwelijk van Irmgard, een dochter van graaf Jan IV.
Sayn en Freusburg komen aan de graven van Sayn-Wittgenstein ten gevolge van het huwelijk van Anna Elizabeth, een dochter van graaf Adolf met Willem van Sayn-Witgenstein. Het graafschap wordt niet verenigd met het graafschap Wittgenstein en Berleburg, want daar volgen de broers van Willem hun vader op.
de burcht Sayn, die buiten het eigenlijke graafschap ligt, wordt door het keurvorstdendom Trier in bezit genomen.

Het graafschap Sayn van 1606 tot de deling in 1652

Tijdens de Dertigjarige Oorlog ontstaat er een chaotische toestand. In 1626 en 1637 bezet het keurvorstendom Trier het ambt Freusberg. Inmiddels is de tak met de minderjarige graaf Jan van Sayn-Wittgenstein-Sayn in 1636 uitgestorven. De beide minderjarige zusters van graaf Lodewijk zijn de erfgenamen. In 1637 bezet het keurvorstendom Keulen het ambt Hachenberg en de graaf van Sayn-Wittgenstein bezet in 1642 het ambt Altenkirchen. In de vrede van Osnabrück van 1648 wordt in artikel IV, paragraaf 36 de teruggave geregeld aan hun moeder, de gravin-weduwe, van: slot, stad en ambt Hachenburg en de heerschappij over het dorp Bendorf. In 1649 wordt deze bepaling uitgevoerd. In 1652 komen de burcht Sayn, het klooster Sayn, Stromberg, Mülhofen en Urmitz als terug gevallen leen aan het keurvorstdendom Trier. Altenburg en Freusberg komen terug aan de erfdochters. Vervolgens worden de bezittingen onder de twee zusters verdeeld.

Sayn-Hachenburg: Hachenburg, Steinebach, klooster Marienstatt, burcht Froneck, Marienthal, Hamm, Flammersfeld, Birnbach.
Sayn-Altenkirchen: ambt Altenkirchen, ambt Freusberg (Gebhardshain, Friedewald), Bendorf.

Lijst van regenten in Sayn-Wittgenstein-Sayn

regerend	naam	geboren	overleden	familierelatie
1606-1623	Willem II	14-3-1569	29-10-1623
1623-1632	Ernst	5-1-1594	22-5-1632	zoon
1632-1636	Lodewijk	8-9-1628	16-7-1636	zoon

Het graafschap Sayn-Hachenburg

Na het uitsterven van het huis Sayn-Wittgenstein-Sayn ontstond er een lange erfstrijd tussen de erfgenamen en het keurvorstendom Keulen. Een zuster van de laatste graaf, Ernestine van Sayn-Wittgenstein-Sayn, was gehuwd met Salentin van Manderscheid-Blankenheim. Hun zoon Maximilian was van 1636 tot zijn dood 1675 graaf van Sayn-Hachenburg. Omdat deze graaf kinderloos was, vererfde het graafschap via zijn zuster Magdalena Christina van Manderscheid-Blankenheim, die gehuwd was met Lodewijk, burggraaf van Kirchberg. Het geslacht Kirchberg bleef in het bezit van het graafschap tot hun uitsterven in 1799 met Johannes Augustus. De erfgename was Louise van Kirchberg, wier vader Willem Georg van 1751 tot 1777 het graafschap had geregeerd. Louise was gehuwd met Frederik Willem van Nassau-Weilburg. Zodoende werd het graafschap verenigd met de landen van Nassau. Dit bleef zo tot de inlijving van het hertogdom Nassau door Pruisen in 1866. Op grond van een verdragvan 1790 werd de ban Maxsayn in 1799 aan Wied-Neuwied overgedragen. Dit om te voldoen aan de aanspraken van de nakomelingen van Karoline van Kirchberg, een zuster van de laatste graaf.

Het gebied van het graafschap bestond uit de stad Hachenburg, de voogdij Rosbach en de dorpen Alpenrode, Kirburg, Altstadt, Birnbach, Kroppach, Flammersfeld, Hamm, Höchstenberg, Schöneberg, de ban Maxsayn, Burbach (gemeenschappelijk met Nassau-Siegen) en de abdij Marienstatt.

Lijst van regenten van Sayn-Hachenburg

regerend	naam	geboren	overleden	familierelatie
1636-1661	Ernestine, gravin van Sayn-Wittgenstein	23-4-1626	13-10-1661	zuster van Lodewijk van Sayn-Wittgenstein-Sayn
1661-1675	Maximiliaan van Manderscheid-Blankenheim	30-4-1655	1675	zoon
1675-1715	Magdalena Christina van Manderscheid-Blankenheim	15-3-1658	9-10-1715	zuster
1715-1749	George Frederik van Kirchberg	3-3-1683	14-8-1749	zoon
1749-1751	Willem Lodewijk van Kirchberg	30-3-1709	18-2-1751	zoon
1751-1776	Willem Georg van Kirchberg	23-4-1751	7-2-1776	zoon
1776-1799	Johan August van Kirchberg	6-6-1714	11-4-1799	broer van vader
1799-1816	Frederik Willem van Nassau-Weilburg	25-10-1768	9-1-1819	schoonzoon van Willem Georg

Het graafschap Sayn-Altenkirchen

Na het uitsterven van het huis Sayn-Wittgenstein-Sayn ontstond er een lange erfstrijd tussen de erfgenamen en het keurvorstendom Keulen. Een zuster van de laatste graaf, Johannetta van Sayn-Wittgenstein-Sayn was gehuwd met hertog Jan Georg van Saksen-Eisenach. Hierdoor werd het graafschap verbonden met het hertogdom Saksen-Eisenach. Toen in 1741 het huis Saksen-Eisenach uitstierf, vielen de Saksische landen aan Saksen-Weimar, maar het graafschap Sayn vererfde via de dochter van de Johanetta, Eleonore van Saksen-Eisenach, die gehuwd was met Jan Frederik, markgraaf van Brandenburg-Ansbach. De laatste markgraaf van Branenburg-Ansbach verkocht zijn landen, dus ook Sayn-Altenkirchen in 1791 aan Pruisen. In 1802 stond Pruisen bij Reichsdeputationshauptschluss Sayn-Altenkichen af aan de vorst van Nassau-Usingen. Koning George III van Engeland deed toen ook afstand van zijn aanspraken, die hij op Sayn-Altenkirchen had als achterkleinzoon van Johan Frederik van Brandenburg-Ansbach. In 1815 bij het congres van Wenen stond het hertogdom Nassau het gebied weer af aan Pruisen.

Het gebied van het graafschap bestond uit de steden en ambten Altenkirchen en Friedwald en de ambten Freusburg en Bendorf.

Lijst van regenten van Sayn-Altenkirchen

regerend	naam	geboren	overleden	familierelatie
1636-1701	Johanette van Sayn-Wittgenstein	27-4-1632	28-9-1701	zuster van Lodewijk van Sayn-Wittgenstein-Sayn
1686-1698	Johan Georg II van Saksen-Eisench	24-7-1665	10-11-1698	zoon
1698-1728	Johan Willem van Saksen-Jena-Eisenach	17-10-1666	4-1-1729	broer
1729-1741	Willem Hendrik van Saksen-Eisenach	10-11-1691	26-7-1741	zoon
1741-1757	Karel Willem Frederik van Brandenburg-Ansbach	12-5-1712	3-8-1757	kleinzoon van Elonore van Saksen-Eisenach
1757-1791	Alexander van Brandenburg-Ansbach	24-2-1736	5-1-1806	zoon
1791-1797	Frederik Willem II van Pruisen	25-9-1744	16-11-1797	geen
1797-1802	Frederik Willem III van Pruisen	3-8-1770	7-6-1840	zoon