Global Positioning System
GPS нь (англ. Global Positioning System) АНУ-ын Батлан Хамгаалах яамнаас хэрэгжүүлсэн цэрэг иргэний зориулалтын байршил тогтоох систем юм. Одоогоор олон нийтийн хэрэгцээнд АНУ-ын GPS ба ОХУ-ын Глонасс системүүдийг амжилттай ашиглаж байна. Эдгээр системүүд нь тус бүр 24ш хиймэл дагуулуудыг дэлхийгээс 20000км тойрог замд байрлуулж байршлын дохиоллыг хэрэглэгчийн байршил тогтоогчид тасралтгүй дамжуулж ажилладаг. Мөн 2019 оноос Европын холбооны Галилео байршил тогтоох систем иргэдэд үйлчилж эхлэх болно.
GPS-ын гол зарчим нь дэлхийн аль ч цэг дээр 4 ба түүнээс олон байршлын хиймэл дагуулууд хэрэглэгчид байршлын дохиоллыг дамжуулахад оршдог.
GPS-ийг анх цэргийн зориулалттайгаар 1973 оноос эхлэн судалж хэрэгжүүлж эхэлсэн ба 90-ээд оноос бага багаар иргэний хэрэгцээнд ашиглуулж эхэлжээ.
Системүүдийн харьцуулалт
| Систем | GPS байршил тогтоох систем | Глонасс байршил тогтоох систем | Бейдоу байршил тогтоох систем | Галилео байршил тогтоох систем | IRNSS байршил тогтоох систем |
|---|---|---|---|---|---|
| Хэрэгжүүлэгч улс | АНУ | ОХУ | БНХАУ | Европын холбоо | Энэтхэг |
| Сувгын кодчилол | CDMA | FDMA/CDMA | CDMA | CDMA | CDMA |
| Тойрог зам | 20,180km | 19,130km | 21,150km | 23,220km | 36,000km |
| Хугацаа | 11.97 цаг (11 h 58 m) | 11.26 цаг (11 h 16 m) | 12.63 цаг (12 h 38 m) | 14.08 цаг (14 h 5 m) | - |
| 1 өдрийн эргэлт | 2 | 17/8 | 17/9 | 17/10 | - |
| Хиймэл дагуулын тоо | 24 | 31 | 5 тогтмол дагуул, 30 дундаж тойрог замын дагуул |
4 туршилтын дагуул, 22 ажиллагаатай дагуул |
7 тогтмол дагуул |
| Үелзэл | 1.57542 GHz (L1 signal) 1.2276 GHz (L2 signal) |
~ 1.602 GHz (SP) ~ 1.246 GHz (SP) |
1.561098 GHz (B1) 1.589742 GHz (B1-2) 1.20714 GHz (B2) 1.26852 GHz (B3) |
1.164–1.215 GHz (E5a and E5b) 1.260–1.300 GHz (E6) 1.559–1.592 GHz (E2-L1-E11) |
- |
| Статус | Ажилладаг | Ажилладаг, CDMA -г бэлдэж байна. |
15 дагуул ажилладаг, 20 бусад дагуулыг төлөвлөсөн |
Бэлдэж байгаа | 2 дагуул хөөргөсөн, 5 нэмэлтийг 2015 онд хөөргөнө |
GPS хэрэглээ Монголд
Сүүлийн жилүүдэд GPS-ын хэрэглээ Монголчуудын хэрэглээнд хурдтай нэвтэрсэн. Ялангуяа ухаалаг утаснуудын GPS-ыг ашиглах ба Оллоо үйлдвэрлэгчийн GPS-ийг үндэсний хэрэглэгчид ашиглаад хэдэн жил болж байна. Монгол орны нөхцөлд малчид төөрөх осол их гардаг учир GPS-ээр малчид ба малчин хүүхдүүдийг аварч хамгаалахад GPS онцгой чухал хэрэгсэл юм.