កាហ្សាក់ស្ថាន

សាធារណរដ្ឋកាហ្សាក់ស្ថាន

Қазақстан Республикасы (ភាសាកាហ្សាក់) កាហ្សាក់ស្តាន រេស្ពូប្ល៊ីកាស៊ី Республика Казахстан (ភាសារុស្ស៊ី) រេស្ពូប្ល៊ីកា កាហ្សាក់ស្តាន
ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
ភ្លេងជាតិ Менің Қазақстаным មេនិញ កាហ្សាក់ស្តានិម "កាហ្សាក់ស្ថានខ្ញុំ"
ទីតាំងប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រដ្ឋធានី	អាសតាណា 51°10′N 71°26′E
ទីក្រុងធំបំផុត	អាល់ម៉ាទី 43°16′39″N 76°53′45″E
ភាសាផ្លូវការ	ភាសា​កាហ្សាក់ ភាសារុស្ស៊ី
អក្សរផ្លូវការ	គីរីឡុស ឡាតាំង
ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០២៣)	៧០.៧%​ កាហ្សាក់ ១៥.២% រុស្ស៊ី ៣.៣% អ៊ូសបេក ១.៩% អ៊ុយក្រែន ១.៥%​ អ៊ុយហ្គឺរ ១.១% អាល្លឺម៉ង់ ១.១% តាតារ ៥.២% ជនជាតិផ្សេងៗទៀត
សាសនា (ឆ្នាំ ២០២១)	៦៩.៣% ឥស្លាមសាសនា ១៧.២% គ្រិស្តសាសនា ០.២% សាសនាផ្សេងៗទៀត ១៣.៣% គ្មានជំនឿសាសនា / គ្មានចម្លើយ
រដ្ឋាភិបាល	ឯកត្តរដ្ឋ សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតីនិយមក្រោមរដ្ឋាភិបាលផ្ដាច់ការ
- ប្រធានាធិបតី	កាស៊ីម យ៉ូម៉ារ តូកាយអេវ
- នាយករដ្ឋមន្ត្រី	អូលចាស បេកតេណូហ្វ
នីតិបញ្ញត្តិ	សភាតំណាងរាស្ត្រ
- សភាជាន់ខ្ពស់	ព្រឹទ្ធសភា
- សភាជាន់ទាប	ម៉ាហ្ស៊ីលីស
និម្មិតកម្ម
- ខាន់ចក្រកាហ្សាក់	១៤៦៥
- រដ្ឋស្វ័យភាពអាឡាស់	១៣ ធ្នូ ១៩១៧
- សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមសូវៀតស្វយ័ត	១៩ មិថុនា ១៩២៥
- សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមសូវៀត	៥ ធ្នូ ១៩៣៦
- ប្រកាសអធិបតេយ្យភាព	២៥ តុលា ១៩៩០
- ប្រកាសជាសាធារណរដ្ឋ	១០ ធ្នូ ១៩៩១
- ប្រកាសឯករាជ្យពីសហភាពសូវៀត	១៦ ធ្នូ ១៩៩១
- ទទួលស្គាល់ជាអន្តរជាតិ	២៦ ធ្នូ ១៩៩១
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន	៣០ សីហា ១៩៩៥
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	២,៧២៤,៩០០ គ.ម២   (ទី​៩)
- ផ្ទៃទឹក (%)	១.៧
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០)	១៨,៧១១,៥៦០ (ទី​៦៤)
- ដង់ស៊ីតេ	៧ នាក់/គ.ម២   (ទី​២៣៦)
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៤)
- សរុប	៦៩៦.៩០៣ ពាន់លានដុល្លារ (ទី៤១)
- ក្នុងម្នាក់	៣៤,៤៧៦ ដុល្លារ (ទី៥៦)
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៤)
- សរុប	២៩០.៩៩៤ ពាន់លានដុល្លារ (ទី៤៩)
- ក្នុងម្នាក់	១៤,៣៩៥ ដុល្លារ (ទី៦៤)
ជីនី (២០១៨)	២៧.៨ ទាប
HDI (២០២១)	០.៨១១ ខ្ពស់ណាស់ · ទី៥៦
រូបិយវត្ថុ	តាំងកា (₸) (KZT)
ល្វែងម៉ោង	UTC+៥ / +៦ (លិច / កើត)
កូដ ISO 3166	KZ
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.kz .қаз

ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន (ភាសាកាហ្សាក់៖ Қазақстан; ភាសារុស្ស៊ី៖ Казахстан) ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋកាហ្សាក់ស្ថាន គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់អាស៊ីកណ្តាល។ ប្រទេសនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេសរុស្ស៊ីនៅភាគខាងជើង ចិននៅភាគខាងកើត រីឯប្រទេសកៀគីស្ថាន អ៊ូសបេគីស្ថាន និងតួកមេនីស្ថានវិញស្ថិតនៅភាគខាងត្បូង។ ប្រទេសនេះមានរដ្ឋធានីនៅ អាសតាណា (ធ្លាប់ហៅថា "ន័រស៊ុលតង់") និងមានទីក្រុងធំបំផុតហៅ អាល់ម៉ាទី។ កាហ្សាក់ស្ថានគឺជាប្រទេសដែលគ្មានព្រំដែនជាប់សមុទ្រធំជាងគេ ហើយជាប្រទេសធំបំផុតទីប្រាំបួននៅលើពិភពលោក និងមានប្រជាជនចំនួន ១៨.៨ លាន់នាក់។

ទឹកដីនៃប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថានបច្ចុប្បន្នត្រូវបានមនុស្សចូលមកតាំងទីលំនៅដំបូងចាប់តាំងពីយុគប៉ាឡេអូលីទិកមកម៉្លេះ។ នៅបុរាណកាល ក្រុមជនជាតិអ៊ីរ៉ង់ផ្សេងៗដូចជា សាកា ម៉ាស្សាជេត្ត និងស៊ីតថ៍ បានចូលមករស់នៅលើទឹកដីកាហ្សាក់ស្ថានតាមរយៈការពង្រីកវាតទីរបស់ចក្រភពអាឆេមីនីដ្ស៍របស់ពួកគេ។ ក្រុមជនជាតិតួកស៊ីគបានចូលមកដល់ដែនដីប្រទេសនេះនៅប្រហែលដើមសតវត្សទី៦។ នៅសតវត្សទី១៣ ទឹកដីកាហ្សាក់ត្រូវបានត្រួតត្រាដោយចក្រភពម៉ុងហ្គោល ដឹកនាំដោយជេនហ្គិស ខាន់។ បន្ទាប់ពីការបែកបាក់រដ្ឋហ្វូងមាសនៅក្នុងសតវត្សទី១៥ ខាន់ចក្រកាហ្សាក់ក៏បានរំលេចឡើង។ ដល់សតវត្សទី១៨ ខាន់ចក្រកាហ្សាក់ត្រូវបែកបាក់ចេញជាបីបក្សសម្ព័ន្ធ ហើយក៏ត្រូវចក្រភពរុស្ស៊ីក្ដោបយកទឹកដីបន្តិចម្តងៗ រហូតដល់ពាក់កណ្តាលសតវត្សទី១៩ ទឹកដីកាហ្សាក់ទាំងមូលក៏ស្ថិតនៅក្រោមអំណាចរុស្ស៊ីជាផ្លូវការ។ បន្ទាប់ពីបដិវត្តន៍រុស្ស៊ីឆ្នាំ១៩១៧ និងសង្រ្គាមស៊ីវិលរុស្ស៊ី ទឹកដីរដ្ឋបាលកាហ្សាក់ស្ថានត្រូវបានគេរៀបចំជាច្រើនលើក។ ដល់ឆ្នាំ១៩៣៦ ទើបព្រំដែនសព្វថ្ងៃបានលេចចេញជារូបរាងឡើងតាមរយៈការប្រកាសរដ្ឋសូវៀតថ្មីហៅ សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមសូវៀតកាហ្សាក់ស្ថាន។ កាហ្សាក់ស្ថានត្រូវជាសាធារណរដ្ឋសូវៀតចុងក្រោយបង្អស់ដែលប្រកាសឯករាជ្យចេញពីសហភាពសូវៀតនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩១។

ប្រទេសនេះគ្របដណ្តប់លើតំបន់អាស៊ីកណ្តាលទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ ដោយ ផសស (ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប) ក្នុងតំបន់ប្រមាណ ៦០ ភាគរយគឺមានប្រភពចេញពីប្រទេសនេះ ជាចម្បងតាមរយៈឧស្សាហកម្មប្រេងកាត និងឧស្ម័ន ហើយមិនតែប៉ុណ្ណោះ កាហ្សាក់ស្ថានក៏សម្បូរទៅដោយធនធានរ៉ែជាច្រើនផងដែរ។ កាហ្សាក់ស្ថានជាប្រទេសដែលមានសន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្សខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីកណ្ដាល។ សព្វថ្ងៃ ប្រទេសនេះបានប្រកាន់យកប្រព័ន្ធឯកត្តរដ្ឋ (ឯកភូត) សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ក៏ប៉ុន្តែតាមការពិត កាហ្សាក់ស្ថានត្រូវស្ថិតនៅក្រោមរបបផ្ដាច់ការដោយគ្មានការបោះឆ្នោតដោយសេរីនោះឡើយ។ ប៉ុន្តែទោះបីជាយ៉ាងណា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការធ្វើប្រជាធិបតេយ្យូបនីយកម្ម និងកំណែទម្រង់នយោបាយផ្សេងៗត្រូវបានចាត់អនុវត្តបណ្ដើរៗ បន្ទាប់ពីការលាលែងពីតំណែងរបស់ប្រធានាធិបតីនុរស៊ុលតង់ ណាហ្សាបាយ៉េហ្វនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៩។ កាហ្សាក់ស្ថាន គឺជារដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក, សហគមន៍នៃរដ្ឋឯករាជ្យ, អង្គការសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ, សហភាពសេដ្ឋកិច្ចអឺរ៉ាស៊ី, អង្គការសន្ធិសញ្ញាសន្តិសុខសមូហភាព, អង្គការសន្តិសុខ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅអឺរ៉ុប, អង្គការសហប្រតិបត្តិការឥស្លាម, អង្គការរដ្ឋតួកស៊ីគ និងអង្គការវប្បធម៌អន្តរជាតិតួកស៊ីគ។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

អត្ថបទដើម: ប្រវត្តិសាស្ត្រកាហ្សាក់ស្ថាន

នៅសតវត្សទី១៣ ជនជាតិកាហ្សាក់ជាម្ចាស់ស្រុក ដែលជនជាតិកើតឡើងដោយសារការរួមបញ្ចូលក្នានៃជនជាតិទួរគី និងពួកកុលសម្ព័ន្ធជនជាតិម៉ុងកូល ដែលកម្រនឹងរួមគ្នាជាជាតិសាសន៍តែមួយ បានផ្លាស់ទីលំនៅមករស់នៅលើតំបន់ប្រទេសនេះ។ ទឹកដីនេះត្រូវបានប្រទេសរុស្ស៊ីវាយយកនៅសតវត្សទី១៨ ហើយប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថានក៏ក្លាយជាសហភាពសូវៀតនៅឆ្នាំ ១៩៣៦។ ក្នុងកំឡុង កម្មវិធីកសិកម្មកោះវីជីន នាទសវត្សឆ្នាំ១៩៥០ និង ១៩៦០ ពលរដ្ឋសូវៀតត្រូវបានជម្រុញក្នុងការដាំដុះនៅវាលស្មៅខាងជើងប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន។ ការហូរចូលនៃពួកជនបរទេស(ភាគច្រើនជាជនជាតិរុស្ស៊ី ប៉ុន្តែមានខ្លះទៀតមកពីប្រទេសផ្សេងៗផងដែរ) បានធ្វើឲ្យរបាយប្រជាជនមានការផ្លាស់ប្ដូរ ហើយបានក៏បានធ្វើចំនួនប្រជាជនដែលមិនមែនជាជនជាតិកាហ្សាក់មានការកើនឡើងផងដែរ។ ឯករាជ្យនៅឆ្នាំ១៩៩១ កើតមានឡើងដោយសារអ្នកចំណូលថ្មីដ៏ច្រើនលើសលប់ទាំងនោះបានធ្វើការចាកចេញទៅប្រទេសរបស់ពួកគេវិញ។ បញ្ហាថ្មីដែលចោទឡើងរួមមាន៖

• ការអភិវឌ្ឍអត្តសញ្ញាជាតិដែលមានទំនាក់ទំនងគ្នាមួយ
• ពង្រីកការអភិវឌ្ឍនៃធនធានថាមពលដ៏ធំនៅក្នុងប្រទេស ហើយនាំចេញធនធានទាំងនោះទៅក្នុងទីផ្សារពិភពលោក
• សម្រេចឲ្យបាននូវវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ចដែលអាចទទួលយកបាន ដែលមានដូចជា ការនាំប្រេង ហ្គាស ចេញទៅខាងក្រៅប្រទេស ការរុករកមណ្ឌលរ៉ែ និងពង្រឹងទំនាក់ទំនាក់ជាមួយប្រទេសជិតខាង ហើយប្រទេសមហាអំណាចផ្សេងទៀត។

ភូមិសាស្ត្រ

អត្ថបទដើម: ភូមិសាស្ត្រកាហ្សាក់ស្ថាន

ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ

ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថានស្ថិតនៅក្នុងអាស៊ីកណ្ដាល ហើយស្ថិតនៅខាងជើងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន។ ទឹកដីមួយផ្នែកតូចនៅខាងលិចទន្លេអ៊ូរាល់ គឺស្ថិតនៅក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុប។

កូអរដោនេភូមិសាស្ត្រ

ប្រទេសនេះស្ថិតចន្លោះខ្សែស្របទី៤៨ នៃរយៈទទឹងខាងជើង និងខ្សែបណ្ដោយទី៦៨នៃរយៈបណ្ដោយខាងកើត។

ផ្ទៃដី

ផ្ទះកាហ្សាក់ស្ថាន

តេង កាហ្សាក់ស្ថាន

ចានសាច់សេះ

ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថានមានផ្ទៃដីសរុប២ ៧១៧ ៣០០ គីឡូម៉ែតទ្វេគុណតូចជារដ្ឋតិចសាសចំនួន៤ ហើយចែកជាដែនគោកចំនួន ២ ៦៦៩ ៨០០ គីឡូម៉ែតទ្វេគុណ និងដែនទឹកចំនួន ៤៧ ៥០០ គីឡូម៉ែតទ្វេគុណ។ ព្រំប្រទល់របស់ប្រទេសមានប្រវែងសរុប១២ ០១២គីឡូម៉ែត ដែលជាប់នឹងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនប្រវែង១ ៥៣៣គីឡូម៉ែត ជាប់សាធារណរដ្ឋគីរ៍ហ្គីហ្ស៍ស្ថានប្រវែង១ ០៥១គីឡូម៉ែត ជាប់សហព័ន្ធរុស្ស៊ីប្រវែង៦ ៨៤៦គីឡូម៉ែត ជាប់តូមិននីស្ថានប្រវែង៣៧៩គីឡូម៉ែត និងជាប់សាធារណរដ្ឋអ៊ុយប៊ែគីស្ថានប្រវែង២ ២០៣គីឡូម៉ែត។ ប្រទេសនេះគ្មានព្រំប្រទល់ឆ្នេរសមុទ្រទេ តែគួរកត់សម្គាល់ផងដែរថា ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថានក៏ជាប់នឹងសមុទ្រ​អារ៉ាល់ផងដែរ តែឥឡូវត្រូវបានគេបញ្ចូលជាដែនទឹកពីរ គឺសមុទ្រ​អារ៉ាល់ប្រវែង១ ០៧០គីឡូម៉ែត និងសមុទ្រ​កាសព្យែនប្រវែង១ ៨៩៤គីឡូម៉ែត។

បញ្ជីទីក្រុងនៅកាហ្សាក់ស្ថាន

ទីក្រុង ឬទីប្រជុំជនធំបំផុតនៅក្នុងកាហ្សាក់ស្ថាន [១]
	ចំណាត់ថ្នាក់លេខ		តំបន់	ប្រជ.
អាល់ម៉ាទី នុរស៊ុលតង់	1	អាល់ម៉ាទី	អាល់ម៉ាទី	1,854,656	ស៊ីមកេនត៍ ការ៉ាហ្គានដា
	2	នុរស៊ុលតង់	នុរស៊ុលតង់	1,078,384
	3	ស៊ីមកេនត៍	តួគីស្ថាន	1,009,086
	4	ការ៉ាហ្គានដា	ការ៉ាកាន់ឌី	497,712
	5	អាកតូបេ	អាកតូបេ	487,994
	6	តារ៉ាហ្ស	ចាមប៊ីល	357,791
	7	ប៉ាវឡូដារ	ប៉ាវឡូដារ	333,989
	8	អូស្កេមេន	កាហ្សាក់ស្ថានខាងកើត	331,614
	9	សេមេយ៍	កាហ្សាក់ស្ថានខាងកើត	323,138
	10	អាទីរ៉ាវ	អាទីរ៉ាវ	269,720