គណបក្សសាធារណរដ្ឋ (កម្ពុជា)
| គណបក្សសាធារណរដ្ឋ | |
|---|---|
| អ្នកដឹកនាំ | ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ |
| បង្កើត | មិថុនា ១៩៧២ |
| រំលាយ | មេសា ១៩៧៥ |
| ទីស្នាក់ការកណ្ដាល | រាជធានីភ្នំពេញ, កម្ពុជា |
| មនោគមវិជ្ជា | ជាតិនិយមខ្មែរ អភិរក្សនិយម សាធារណរដ្ឋនិយម ប្រឆាំងកុម្មុយនិស្ត |
| គោលជំហរនយោបាយ | ស្លាបស្តាំ |
| សាសនា | ព្រះពុទ្ធសាសនា |
| នយោបាយនៅកម្ពុជា គណបក្សនយោបាយ ការបោះឆ្នោត | |
គណបក្សសាធារណរដ្ឋ គឺជាចលនានយោបាយរយៈពេលខ្លីរបស់កម្ពុជា ដែលបានបង្កើតឡើងក្នុងសម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ (១៩៧០-៧៥)។
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
គណបក្សសាធារណៈរដ្ឋ គឺជាគណបក្សថ្មីមួយដែលបង្កើតឡើងក្រោយ រដ្ឋប្រហារកម្ពុជាឆ្នាំ១៩៧០ ដែលបានផ្តួលរំលំរបបសង្គមរាស្ត្រនិយម របស់សម្តេចនរោត្តម សីហនុ ។
បក្សនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងជាលើកដំបូងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧១ ជា "សមាគមសាធារណរដ្ឋឯករាជ្យ" ដោយ ទេព ឃុនណា ដែលជាសហការីជិតស្និទ្ធរបស់មេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ ។ គណបក្សសាធារណរដ្ឋត្រូវបានបង្កើតឡើងជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧២ ក្នុងការរៀបចំសម្រាប់ការបោះឆ្នោតសភាដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅឆ្នាំនោះ។ ព្រះអង្គសិរិមតៈ បានក្លាយជាអគ្គលេខាធិការរបស់ខ្លួន។ វាបានទទួលយកនិមិត្តសញ្ញានៃក្បាលបុរសនិងស្ត្រីដើម្បីបង្ហាញពីការសង្កត់ធ្ងន់របស់វាលើ "តម្លៃគ្រួសារ" ។ [១]
គណបក្សសាធារណៈរដ្ឋគឺជាយានជំនិះដ៏សំខាន់សម្រាប់ផលប្រយោជន៍របស់ព្រះអង្គសិរិមតៈ ហើយបានដំណើរការជាចម្បងជាជម្រើសមួយសម្រាប់ប្លុកអំណាចរបស់មេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារដ៏ទៃទៀត ឧត្តមសេនីយ៍ លន់ នល់ ដែលប្អូនប្រុសរបស់លោក លន់ ណុន គ្រប់គ្រងគណបក្សសង្គមរាស្រ្តនិយម (PSR)។ ខណៈពេលដែលក្រោយមកទៀតបានបណ្តុះនូវមូលដ្ឋានអំណាចប្រជានិយម គ្របដណ្តប់ទាំងនិស្សិតរ៉ាឌីកាល់ និង - សំខាន់ - កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធជាតិខ្មែរ សាធារណរដ្ឋបានទាក់ទាញឥស្សរជនទីក្រុង អ្នកជំនួញចិន-ខ្មែរ និងមន្ត្រីយោធាមួយចំនួនតូច (ដូចជា ថងវ៉ាន់ ហ្វានមួង )។ ថ្វីត្បិតតែវេទិកាជាតិនិយមរបស់គណបក្សសាធារណរដ្ឋមានច្រើនបែបស្រដៀងនឹងគណបក្សសង្គមរាស្ត្រនិយម ក៏ដោយ ក៏រចនាមិនសមរម្យរបស់ទ្រង់សិរិមតៈ បានធ្វើឱ្យគាត់មានគុណវិបត្តិចំពោះលទ្ធិប្រជានិយមរបស់ លន់ នល់។ នៅពេលដែលការបោះឆ្នោតត្រូវបានប្រារព្ធឡើងជាយថាហេតុនៅថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញាឆ្នាំ១៩៧២ គណបក្សសាធារណរដ្ឋបានបដិសេធមិនចូលរួមដោយលើកឡើងពីភាពមិនប្រក្រតីជាច្រើនក្នុងការពេញចិត្តនឹងគណបក្សសង្គមរាស្ត្រនិយម ។ [២]
ស្ថានការណ៍នយោបាយក្នុងរបបសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរនៅតែបន្តរអាក់រអួល ហើយនៅថ្ងៃទី២៥ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៣ ទេព ឃុនណា គឺជាគោលដៅនៃការប៉ុនប៉ងធ្វើឃាត នៅពេលដែលគ្រាប់បែកដៃមួយគ្រាប់ត្រូវបានគប់ចូលក្នុងរថយន្តរបស់គាត់។ [៣] ឧបទ្ទវហេតុនេះត្រូវបានគេជឿថាជាស្នាដៃរបស់លោក លន់ នុន ដែល "កងវរសេនាតូចសន្តិសុខសាធារណៈរដ្ឋ" ត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងសកម្មភាពបែបនេះដោយភ្នាក់ងារចារកម្មលោកខាងលិច។ [៤]
សម្ពាធពីជនជាតិអាមេរិក ដែលចង់ឃើញរដ្ឋាភិបាលទូលំទូលាយនៅភ្នំពេញ ទីបំផុតនាំឱ្យ ណុន លាលែងពីមុខតំណែង ហើយដកខ្លួនគាត់ទៅទីក្រុងប៉ារីស។ "ក្រុមប្រឹក្សានយោបាយជាន់ខ្ពស់" ត្រូវបានបង្កើតឡើង រួមមាន សិរិមតៈ លន់ នល់ ចេង ហេង និង អ៊ិន តាំ ។ [៣] គណៈប្រតិភូគណបក្សសាធារណរដ្ឋត្រូវបានអញ្ជើញឱ្យចូលរួមក្នុងរដ្ឋាភិបាលចម្រុះ ដោយការពិត ទោះបីជាពួកគេមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យបោះឆ្នោតនៅក្នុងសភាក៏ដោយ ប៉ុន្តែពួកគេនៅតែចាត់ទុកថាខុសច្បាប់។ ទេព ឃុនណា បានរត់ចូលទៅលន់ ណុន ក្នុងក្លឹបរាត្រីទីក្រុងប៉ារីស ដោយដាល់គាត់បណ្តាលឲ្យបាក់ធ្មេញជាច្រើនដង។
ទោះបីជាមានការតែងតាំង "ក្រុមប្រឹក្សានយោបាយជាន់ខ្ពស់" ក៏ដោយ ក៏ទ្រង់សិរិមតៈ និងគណបក្សសាធារណរដ្ឋមិនអាចបំបែកការត្រួតត្រារបស់ ប.ស.ស.បានឡើយ មុនពេលរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរដួលរលំទាំងស្រុងនៅថ្ងៃទី ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥។