កាលប្បវត្តិព្រះពុទ្ធសាសនា
គ្មានឯកសារផ្លូវការណាមួយដែលអាចបញ្ជាក់អំពីប្រវត្តិពិតនៃថ្ងៃកំណើត ថ្ងៃចេញបួស ថ្ងៃត្រាស់ដឹង និង ថ្ងៃមរណភាពរបស់ព្រះពុទ្ធទេ ។ ភាគច្រើននៃឯកសារពុទ្ធសាសនាគឺជារបស់និកាយថេរវាទ ដែលជាឯកសារត្រូវបានបង្កើតឡើងរាប់រយឆ្នាំក្រោយព្រះពុទ្ធលាចាកផែនដី ។ កាលប្បវត្តិនៃពុទ្ធសាសនាត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីឲ្យពុទ្ធសាសនិកងាយចំណាំនូវកាលបរិច្ឆេទប្រវត្តិរបស់ព្រះពុទ្ធ និងពុទ្ធសាសនា ។ នៅប្រទេសកម្ពុជា ជនជាតិខ្មែរកំណត់យកក្រោយថ្ងៃដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់បរិនិព្វានមួយថ្ងៃ (ក្រោយថ្ងៃ១៥កើតខែវិសាខ) ធ្វើជាថ្ងៃទី១ នៃឆ្នាំទី១។ ដូច្នេះពុទ្ធសករាជត្រូវបានរាប់ចាប់ពី៨០ឆ្នាំក្រោយព្រះពុទ្ធប្រសូត្រ ។
- ថ្ងៃ ព្រហស្បតិ៍ ១៥កើត ខែអាសាឍ ឆ្នាំ រកា ៦២៥ មុន គ.ស. ព្រះអង្គចាប់បដិសន្ធិក្នុងផ្ទៃនៃព្រះនាងសិរិមហាមាយាទេវី។ (ក្នុងផ្ទៃ ១០ខែ)
- ថ្ងៃ សុក្រ ១៥កើត ខែ វិសាខ ឆ្នាំ ច ៦២៤ មុន គ.ស. ព្រះសិទ្ធត្ថកុមារទ្រង់បានប្រសូត្រចាកឧទរនៃព្រះមាតានៅនាឧទ្យានលុម្ពិនី ព្រំប្រទល់នគរទេវទហៈ និងកបិលវត្ថុ ស្ថិតនៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ជាប់ជើងភ្នំហិមពាន្ត ដែលសព្វថ្ងៃត្រូវបានស្គាល់ថាប្រទេសនេប៉ាល់។
- ថ្ងៃ សៅរ៍ ១៥កើត ខែអាសាឍ ឆ្នាំ ឆ្លូវ ៦០៨ មុន គ.ស. ទ្រង់បានទទួលរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិ និងរៀបអភិសេកជាមួយនឹងព្រះនាងពិម្ពារយសោធរា ក្នុងព្រះជន្ម១៦ព្រះវស្សា។
- ថ្ងៃ ព្រហស្បតិ៍ ១៥កើត ខែអាសាឍ ឆ្នាំ ថោះ ៥៩៥ មុខ គ.ស. ព្រះអង្គចេញសាងផ្នួស ក្នុងព្រះជន្ម២៩ព្រះវស្សា ក៏ជាថ្ងៃដែលព្រះរាជបុត្រព្រះអង្គព្រះនាមរាហុលកុមារបានប្រសូត្រ។ (តាម"គោតមប្រវត្តិ" និង" សៀវភៅ ដែនកោះលង្កា សរសេរថា ឆ្នាំថោះ ប៉ុន្តែ ក្នុងគ្រប់ឯកសារយោងទាំងអស់បញ្ជាក់ពីឆ្នំាព្រះអង្គអភិសេកដូចៗគ្នា ហេតុនេះ បើរាប់ទៅគឺត្រូវនឹងឆ្នាំខាល តាម " សៀវភៅ មាគ៌ាជីវិត" និង " ថ្ងៃបូជា")។
- ទុក្ករកិរិយា
- ថ្ងៃ ពុធ ១៥កើត ខែពិសាខ ឆ្នាំ រកា ៥៨៩ មុន គ.ស. ទ្រង់បានត្រាស់ដឹងនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញាណ ក្រោមម្លប់ពោធិព្រឹក្សនៅភ្នំគយាសីស (Gayasisa) (សព្វថ្ងៃហៅថា ព្រហ្មយោនី Brahmayoni) នៃក្រុងគយា (Gaya) ប្រទេសឥណ្ឌា ក្នុងព្រះជន្ម ៣៥ ព្រះវស្សា ។ យោងតាមសៀវភៅ "គោតមប្រវត្តិ" និង សៀវភៅ "ដែនកោះលង្កា" សរសេរថា ឆ្នាំ រកា ប៉ុន្តែ ក្នុងព្រះត្រៃបិដកលេខ ១៦ បានបញ្ជាក់ពីព្រះជន្មព្រះអង្គចេញសាងផ្នួស និងថ្ងៃបរិនិព្វាន ហេតុនេះ បើរាប់ទៅគឺត្រូវនឹងឆ្នាំ វក (យោងតាមសៀវភៅ "មាគ៌ាជីវិត" និង "ថ្ងៃបូជា")។
- ថ្ងៃ សៅរិ៍ ១៥កើត ខែ អាសាឍ ឆ្នាំ រកា ៥៨៩ មុន គ.ស. ជិត២ខែក្រោយពេលត្រាស់ដឹង ព្រះអង្គបានសម្តែងព្រះធម៌ជាលើកដំបូង ក៏ជាថ្ងៃដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធស្ថាបនាសង្ឃ។ ព្រះអញ្ញាកោណ្ឌញ្ញៈ ជាភក្ខុសង្ឃដំបូងក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា។
- ៩ខែ បន្ទាប់ពីព្រះអង្គត្រាស់ដឹងសម្មាសម្ពោធិញ្ញណក្រោមម្លប់ពោធិ ព្រះអង្គបានយាងទៅកោះលង្កាលើកទី១ នៅមហិយង្គណៈ (Mahiyagana) ប្រតិស្ថានស្នាមព្រះបាទ និងព្យាករណ៍ថា ព្រះពុទ្ធសាសនានឹងតាំងមាំនៅទីនេះ។ តាមពិត ព្រះពុទ្ធមិនធ្លាប់ស្គាល់ប្រទេសស្រីលង្កាទេ ។ ព្រះអង្គយាងទេសនានៅតំបន់មួយចំនួននៅក្នុងរង្វង់ដែនដីប្រហែល ២០០ គីឡូម៉ែត្រជុំវិញទឹកដីកំណើតរបស់ព្រះអង្គប៉ុណ្ណោះ ។
- ក្នុងវស្សាទី៥ ទ្រង់បានយាងទៅកោះលង្កាលើកទី២ នៅនាគទីប(Nagadipa)
- ក្នុងវស្សាទី៨ ទ្រង់យាងទៅកោះលង្កាជាលើកទី៣ នៅវត្តកល្យាណី (Kelani Vihara) និងទីឋានដទៃទៀត។
- ថ្ងៃ អាទិត្យ ១៥កើត ខែ មាឃ ឆ្នាំ ម្សាញ់ ៥៤៤ មុន គ.ស ព្រះបរមគ្រូនៃយើង ទ្រង់បានដាក់ព្រះជន្មាយុសង្ខារនៅចំពោះមុខមារ នាបាវាលចិយ។
- ថ្ងៃ អង្គារ៍ ១៥កើត ខែ ពិសាខ ឆ្នាំ ម្សាញ់ ៥៤៤ មុន គ.ស ព្រះអង្គទ្រង់បរិនិព្វាននៅក្រោមចន្លោះដើមសាលព្រឹក្ស (ដើមរាំង) ទាំងគូ នាទីក្រុងកុសិនារា។
- ក្រោយពេលព្រះសម្ពុទ្ធបរិនិព្វាន៣ខែ សង្គាយនាលើកទី១ដែលដឹកនាំដោយព្រះមហាកស្សបត្ថេរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅគុហាសត្តបន្និ Sattapanniដែលស្ថិតនៅខាងក្រៅរាជគហៈRajagaha ក្រោមការឧបត្ថម្ភពីព្រះបាទអជាតសត្រូវគ្រប់គ្រងក្នុងដែនមគធៈ ក្រុងរាជគ្រឹះ។
- ១០០ឆ្នាំក្រោយព្រះបរមគ្រូនៃយើងបរិនិព្វាន សង្គាយនាលើកទី២នៅវឡការាមត្រូវប្រជុំឡើងដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះខ្លាំងក្នុងការកែប្រែសិក្ខាបទខ្លះៗ។
- សង្គាយនាលើកទី៣ បានប្រជុំនៅក្នុងឆ្នាំ៣២៦មុនគ្រឹស្តសករាជនៅអាសោការាម ក្នុងបដលិបុត្ត Pataliputta ក្រោមកិច្ចឧបត្ថម្ភនៃព្រះចៅអធិរាជអាសោកនៃឥណ្ឌា
- ព្រះពុទ្ធសាសនានាំចូលមកក្នុងដែនដីសុវណ្ណភូមិ
- សង្គាយនាលើកទី៤បានធ្វើឡើងនៅ តម្ពបន្និ ស្រីលង្កា ក្នុងឆ្នាំ២៩មុនគ្រឹស្តសករាជ ក្រោមកិច្ចឧបត្ថម្ភរបស់ស្តេច វដ្តគាមនិ Vattagamani។
- សង្គាយនាលើកទី៥ធ្វើឡើងនៅក្នុង មាន្ទល័យ Mandalay ប្រទេសភូមា ក្នុងគ្រឹស្តសករាជ១,៨៧១ ក្នុងរជ្ជកាលស្តេចមិនទោន Mindon ។
- សង្គាយនាលើកទី៦បានត្រូវធ្វើឡើងនៅ កពអយេ ក្នុងយងគោន Yangon ដែលជារងគូន Rangoon ពីជំនាន់ដើម ក្នុងឆ្នាំ១,៩៥៤, ៨៣ឆ្នាំបន្ទាប់ពីសង្គាយនាលើកទី៥ ដែលបានធ្វើឡើងនៅមាន្ទល័យ ។
- ព្រះមហិន្ទត្ថេរនាំសាសនាចូលប្រទេសស្រីលង្កា នៅក្នុងកំឡុងពេលសង្គាយនាលើកទី៣
ឯកសារយោង
- គម្រោងភាសាអង់គ្លេស http://en.wikipedia.org/wiki/Timeline_of_Buddhism
- សៀវភៅ មាគ៌ាជីវិតនៃព្រះពោធិសត្វ
- កំណាព្យ គោតមប្រវត្តិ
- សៀវភៅ ថ្ងៃបូជា
- ឋានក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា
- សៀវភៅ បូជនីយដ្ឋានដែនកោះលង្កា
- សង្គាយនា
http://en.wikipedia.org/wiki/Mahinda
