ការពិភាក្សា:ព្រះសហគមន៍កាតូលិកនៅប្រទេសកម្ពុជា
នៅក្នុងឆ្នាំ១៥៥៥សាសនាកាតូលិកបានចូលមកប្រទេសកម្ពុជាយើងតាមរយៈសាសនៈទូតមួយនាក់ ដែលមានឈ្មើថាហ្កាស្ផារដឺគ្រូសដែលជាជនជាតិអ៊ីតាលីនៃក្រភពរ៉ូមហើយពេពេលនោះជាពេលមួយ ដែលប្រទេសយើងកំពុងវឹកវនិងមានបញ្ហាមួយកើតឡើងនាសម័យលង្វែកដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេច អង្គចាន់ទី១។រហូតមកដល់ឆ្នាំ១៩២៣មានសាសនាគ្រីស្តនិកាយប្រូតេស្តងបានចូលមកដែរ។ហើយនៅ ឆ្នាំ១៩៧០មានអ្នកដើរតាមសាសនានេះប្រហែល៧០០នាក់ពេលនោះដែរស្តេចសីហនុបានបណ្តេញអ្នក ផ្សព្វផ្សាយសាសនាទាំងអស់អោយចេញពីប្រទេសក្នុងយុទ្ធនាការប្រឆាំងនឹងសេអ៊ីអារវាងឆ្នាំ១៩៧០និង ឆ្នាំ១៩៧៥ អ្នកផ្សព្វផ្សាយត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យវិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញនិងមានព្រះវិហារជាច្រើន បានសាងសងនិងគ្រីស្តបរិសទ្ទ័មានកើនឡើងរាប់ពាន់នាក់។នៅពេលនោះក៏មានសម័យដ៏ខ្មៅងងឹតមួយដែ លត្រូវបានគេឈ្មោះថាឆ្នាំសូន្យ។នៅពេលដែលសម័យកាលដ៏អាក្រក់នេះបានរលត់បាត់ទៅក៏បានន្សល់ទុក ចំនួនគ្រីស្តបរិស័ទ្ទប្រហែល១០០នាក់និងផ្សេងទៀត្រូវបានពុលពតសំលាប់ចោល។ប្រវត្តិព្រះសហគមន៍កាតូ លិកនៅប្រទេសកម្ពុជាបានចាប់ផ្តើមអស់រយៈពេល៥៤២ឆ្នាំមកហើយដោយការមកដល់ប្រទេសកម្ពុជារបស់ សាសនទូតកាតូលិកដំបូង។ព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗមានដូចខាងក្រោមនេះ ៖
សតវត្សទី១៦
នៅឆ្នាំ១៥៥៥លោកហ្គាស្ប៉ាដាគ្រូស ជាបុព្វជិតព័រទុយហ្គេបាននាំដំណឹងអំពីគ្រីស្តសាសនាមកប្រទេសកម្ពុជា។លោកស្ថិតនៅក្នុងព្រះរាជវាំងក្រុងលង្វែក។ នៅឆ្នាំ១៥៧៥លោកសីលវែស្រ្តដាសេវរដូជាបុព្វជិតព័រទុយហ្គបានមករស់នៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។លោករស់នៅអស់រយៈពេល២២ឆ្នាំ។លោកអាចនិយា យភាសារខ្មែរបាននិងជាអ្នកកសាងព្រះវិហារមុនគេហើយលោកបានបកប្រែសៀវភៅមួយក្បាលជាភាសារខ្មែរទៀតផង។
សតវត្សទី១៧
នៅដើម សតវត្សទី១៧ មានគ្រីស្តបរិស័ទជាតិជប៉ុន មកតាំងលំនៅក្នុងស្រុកពញាឮ។ នៅឆ្នាំ១៦៦០ មានគ្រីស្តបរិស័ទជាតិឥណ្តូនេស៊ីបានភៀសខ្លួនមកតាំងលំនៅក្នុង ក្រុងភ្នំពេញ និងស្រុកពញាឮ។
សតវត្សទី១៨
មាន គ្រីស្តបរិស័ទខ្មែរមួយចំនួននៅកំពង់ធំ។ ក្នុងកំឡុងឆ្នាំ១៧៦៨ ដល់ឆ្នាំ ១៧៧៧ លោក ឡឺវ៉ាវ៉ាសើរ ជាបូជាចារ្យជាតិបារាំង បាននិពន្ធសៀវភៅខាងគ្រីស្តសាសនាជាភាសាខ្មែរ សំរាប់អប់រំនិស្សិតអោយ ក្លាយជាបូជាចារ្យ និងបានបង្កើតគ្រួសារបព្វជីតាកាតូលិកមួយក្រុម។នៅឆ្នាំ១៧៨៥ ពួកឧទ្ទាមសៀមបានគៀរគ្រីស្តបរិស័ទខ្មែរមួយចំនួនធំយកទៅបាងកក។ នៅថ្ងៃទី៥ ខែមករា ឆ្នាំ១៧៩០ គ្រីស្តបរិស័ទខ្មែរមួយចំនួនដែលបានរត់រួចក៏តាំងទីលំនៅក្នុង ក្រុងបាត់ដំបង។
សតវត្សទី១៩
នៅដើមសតវត្សទី១៩ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ជួបប្រទះតែភ្លើងសង្រ្គាម។ ព្រះសហគមន៍ ក៏ត្រូវរងគ្រោះ ដោយសារភ្លើងសង្គ្រាមនោះដែរ។ នៅឆ្នាំ១៨៥០ សន្តអាសនៈបានតែងតាំងលោក យ៉ូហាន ក្លូដ មីស្ស អោយធ្វើជា អភិបាលភូមិភាគភ្នំពេញ។នៅឆ្នាំ១៨៦៦ ព្រះបាទ នរោត្តម ស្នើរសុំអោយគ្រីស្តបរិស័ទខ្មែរ ចាកចេញពីស្រុកពញាឮមកតាំងទីលំនៅ នៅរាជធានីភ្នំពេញវិញ។ ព្រះរាជាចែកដីអោយ គ្រីស្តបរិស័ទកសាង ព្រះវិហារនៅព្រែកហ្លួង។ នៅឆ្នាំ១៨៨១ ក្រុមគ្រួសារឧបការគុណមកតាំងទីលំនៅនៅភ្នំពេញ។ ក្នុងសម័យអាណានិគមនិយម បារាំងមានគ្រីស្តបរិស័ទវៀតណាមជាច្រីន បានមករស់នៅលើទឹកដីប្រទេសកម្ពុជា។
សតវត្សទី២០
នៅឆ្នាំ១៩៥២ វត្តអារាមបព្វជិតកាតូលិកកសាងឡើង នៅក្រុងកែប ខេត្តកំពត។ នៅឆ្នាំ១៩៥៧ លោក ស៊ីមន ឈឹមយិន ទទួលអគ្គសញ្ញាតែងតាំងជា បូជាចារ្យខ្មែរដំបូង។ នៅថ្ងៃទី២៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦៨ សន្តអាសនៈចែកភូមិភាគកាតូលិកភ្នំពេញជាបីភូមិភាគគឺ ភូមិភាគភ្នំពេញ បាត់ដំបង និងកំពង់ចាម។ លោក ប៉ូល ទេពអ៊ីម សុត្ថា ទទួលខុសត្រូវប្រចាំភូមិភាគ បាត់ដំបង។ ឆ្នាំ១៩៧០ ព្រះសហគមន៍ចាត់ឲ្យមានគណៈកម្មការសង្គម ដើម្បីជួយជនរងគ្រោះដោយសារសង្រ្គាម។ គណកម្មការសង្គមនេះ បានក្លាយទៅជាអង្គការមួយដែលមានឈ្មោះថា មេត្តាករុណា កម្ពុជា (Caritas Cambodia)។ នៅថ្ងៃទី១៤ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ លោក យ៉ូសែប ឆ្មារ សាឡាស ទទួលអគ្គសញ្ញាតែងតាំងជា អភិបាល ឧបត្ថម្ភករ នៃព្រះសហគមន៍ភ្នំពេញ។ លោក យ៉ូសែប ឆ្មារ សាឡាស លោក ប៉ូល ទេពអ៊ីម សុត្ថា អស់លោកបូជាចារ្យ និងបព្វកាតូលិកខ្មែរ ព្រមទាំងគ្រីស្តបរិស័ទមួយចំនួនធំបាត់បង់ជីវិត ក្នុងសម័យប្រល័យពូជសាសន៍។ ព្រះវិហារ ត្រូវគេបំផ្លាញខ្ទេចគ្មានសល់។ នៅថ្ងែទី៣ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៩០ គ្រីស្តបរិស័ទទទួលច្បាប់អនុញ្ញាត ពីរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីធ្វើពិធីបុណ្យ ជាប្រក្រតីឡើងវិញ។