សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ

សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ ( បារាំង: République démocratique du Congo (RDC) [kɔ̃ɡo] ), ក្រៅផ្លូវការ កុងហ្គោគីនសាសា ឬ កុងហ្គោ និងពីមុននិងជាពាក្យហ្សៃរ៉េ គឺជាប្រទេសមួយនៅអាហ្វ្រិកកណ្តាល។ ប្រទេសនេះមានព្រំប្រទល់ខាងជើងជាប់នឹងសាធារណរដ្ឋកុងហ្គោ ភាគខាងជើងជាប់សាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្តាល ភាគឦសានជាប់ប្រទេសស៊ូដង់ខាងត្បូង ខាងកើតជាប់ប្រទេសអ៊ូហ្គង់ដារ ប្រទេសរ៉្វាន់ដា និង ប្រទេសប៊ូរុនឌី និង ប្រទេសតង់ហ្សានី(ឆ្លងកាត់បឹងតេនកានយីកា) ទៅភាគខាងត្បូងនិងភាគអាគ្នេយ៍ ដោយប្រទេសហ្សំប៊ី ភាគនិរតីជាប់ដោយប្រទេសអង់កូឡា និងភាគខាងលិចដោយមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិក ភាគខាងត្បូងនិងអ៊ិកខ្លេវកាប៊ីនដានៃប្រទេសអង់ហ្គោឡា ។ តាម​តំបន់ ប្រទេសនេះជាប្រទេស​ធំ​ជាង​គេ​ទី​ពីរ​នៅ​ទ្វីប​អាហ្វ្រិក និង​ជា​ប្រទេស​ធំ​ជាង​គេទី១១ក្នុង​ពិភពលោក ជាមួយនឹងចំនួនប្រជាជនប្រហែល១០៨លាននាក់ សាធារណៈរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ គឺជាប្រទេសដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេក្នុង ប្រទេសនិយាយភាសាបារាំងជាផ្លូវការនៅក្នុងពិភពលោក។ រដ្ឋធានីជាតិនិងទីក្រុងធំជាងគេគឺគីនសាលាដែលជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសផងដែរ។

សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ

République démocratique du Congo (French) Repubilika ya Kôngo ya Dimokalasi (Kituba) Republíki ya Kongó Demokratíki (Lingala) Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (Swahili) Ditunga dia Kongu wa Mungalaata (Luba-Lulua)
ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
ភាសាផ្លូវការ	French
-	Jean-Michel Sama Lukonde
ល្វែងម៉ោង	WAT and CAT
កូដ ISO 3166	CDF

ដោយផ្តោតលើអាងកុងហ្គោ ទឹកដីនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ ត្រូវបានរស់នៅជាលើកដំបូងដោយអ្នកប្រមាញ់អាហ្វ្រិកកណ្តាលប្រហែល៩០ ០០០ឆ្នាំមុន ហើយត្រូវបានទៅដល់ដោយការពង្រីកបានតូ ប្រហែល៣ ០០០ឆ្នាំមុន។ នៅភាគខាងលិចព្រះរាជាណាចក្រកុងហ្គោ គ្រប់គ្រងជុំវិញមាត់ទន្លេកុងហ្គោពីសតវត្សទី១៤ ដល់ទី១៩។ នៅភាគឦសាន កណ្តាល និងខាងកើត ព្រះរាជាណាចក្រ អាសាន្ត៍ លូបា និង លូនដា បានគ្រប់គ្រងពីសតវត្សទី១៦ និងទី១៧ ដល់សតវត្សទី១៩ ។ ស្តេចឡេអូប៉ូលទី២ នៃប្រទេសប៊ែលហ្ស៊ិក បានទទួលសិទ្ធិជាផ្លូវការលើទឹកដីកុងហ្គោក្នុងឆ្នាំ១៨៨៥ ហើយបានប្រកាសដីនោះជាកម្មសិទ្ធិឯកជនរបស់ព្រះអង្គ ដោយដាក់ឈ្មោះវាថា រដ្ឋសេរីភាពកុងហ្គោ។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៨៨៥ ដល់ឆ្នាំ១៩០៨ យោធាអាណានិគមរបស់ព្រះអង្គបានបង្ខំប្រជាជនក្នុងតំបន់ឱ្យផលិតកៅស៊ូនិងប្រព្រឹត្តអំពើឃោរឃៅយ៉ាងទូលំទូលាយ។ នៅឆ្នាំ១៩០៨ លោកឡេអូប៉ូលបានប្រគល់ទឹកដី ដែលដូច្នេះបានក្លាយជាអាណានិគមបែលហ្ស៊ិក។

កុងហ្គោទទួលបានឯករាជ្យពីបែលហ្ស៊ិកនៅថ្ងៃទី៣០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦០ ហើយត្រូវបានប្រឈមមុខភ្លាមៗដោយ ចលនាអបគមន៍ជាបន្តបន្ទាប់ ដែលឈានដល់ការដណ្តើមកាន់កាប់អំណាចរបស់លោកម៊ូបាទូ ក្នុងរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៦៥។ ម៊ូបាទូ បានប្តូរឈ្មោះប្រទេសហ្សៃរេ៉ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧១ ហើយបានដាក់របបផ្តាច់ការដ៏ឃោរឃៅរហូតដល់ការផ្តួលរំលំនៅឆ្នាំ១៩៧៧ ដោយសង្រ្គាមកុងហ្គោទីមួយ។ ប្រទេសនោះបានប្តូរឈ្មោះមកវិញ ហើយត្រូវប្រឈមមុខនឹង សង្រ្គាមកុងហ្គោលើកទីពីរពីឆ្នាំ១៩៩៨ ដល់ឆ្នាំ២០០៣ ដែលបណ្តាលឱ្យមនុស្សស្លាប់ចំនួន ៥.៤ លាននាក់។ សង្រ្គាមបានបញ្ចប់នៅក្រោមប្រធានាធិបតីយ៉ូសែប កាប៊ីឡា ដែលបានគ្រប់គ្រងប្រទេសពីឆ្នាំ២០០១ ដល់ឆ្នាំ២០១៩ ដែលសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសនៅតែក្រីក្រ ហើយរួមបញ្ចូលការរំលោភបំពានជាញឹកញាប់ដូចជា ការបាត់ខ្លួនដោយបង្ខំ ការធ្វើទារុណកម្ម ការជាប់ពន្ធនាគារតាមអំពើចិត្ត និងការរឹតបន្តឹងលើសេរីភាពស៊ីវិល។ បន្ទាប់ពី ការបោះឆ្នោតសកលឆ្នាំ២០១៨ នៅក្នុងការផ្លាស់ប្តូរអំណាចដោយសន្តិវិធី ជាលើកដំបូងរបស់ប្រទេសចាប់តាំងពីឯករាជ្យមក លោកកាប៊ីឡាត្រូវបានស្នងតំណែងជាប្រធានាធិបតីដោយហ្វេលីក ត្សីសេកេឌី ដែលបានកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីចាប់តាំងពីពេលនោះមក។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៥មក ភាគខាងកើតសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ គឺជាទីតាំងនៃជម្លោះយោធាដែលកំពុងបន្តនៅក្នុងគីវូ ។

សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ សម្បូរទៅដោយ ធនធានធម្មជាតិ ប៉ុន្តែបានទទួលរងពីអស្ថិរភាពនយោបាយ កង្វះហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ អំពើពុករលួយ និងជាច្រើនសតវត្សនៃការទាញយកពាណិជ្ជកម្មនិងការធ្វើអាណានិគម ហើយបន្ទាប់មកដោយឯករាជ្យជាង៦០ ឆ្នាំ ជាមួយនឹងការអភិវឌ្ឍន៍តិចតួច។ . ក្រៅពីរដ្ឋធានីគីនសាសា ទីក្រុងធំបន្ទាប់ពីរគឺលូបុ៊មបាស៊ី និង មប៊ូជី-មេយី គឺជាសហគមន៍រុករករ៉ែទាំងពីរ។ ការនាំចេញដ៏ធំបំផុតរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោងគឺរ៉ែឆៅ ដោយប្រទេសចិនបានទទួលយកជាង៥០% នៃការនាំចេញរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ ២០១៩។ ក្នុងឆ្នាំ២០១៩ កម្រិតនៃការអភិវឌ្ឍន៍មនុស្សរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ ត្រូវបានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី១៧៥ក្នុងចំណោមប្រទេស១៨៩ ដោយ សន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស ។ ព័ត៌មានគិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៨ បន្ទាប់ពីរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍នៃសង្រ្គាមស៊ីវិល និង ជម្លោះផ្ទៃក្នុងបន្ត ជនភៀសខ្លួនកុងហ្គោប្រហែល៦០០ ០០០នាក់នៅតែរស់នៅក្នុងប្រទេសជិតខាង។ កុមារ​ពីរ​លាន​នាក់​ប្រថុយ​នឹង​ការ​អត់ឃ្លាន ហើយ​ការ​ប្រយុទ្ធ​គ្នា​បាន​ជម្លៀស​ចេញ​ចំនួន៤.៥ លាននាក់។ ប្រទេសនេះជាសមាជិកនៃ អង្គការសហប្រជាជាតិ ចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ សហភាពអាហ្វ្រិក សហគមន៍អាហ្វ្រិក COMESAខាងកើត សហគមន៍អភិវឌ្ឍន៍អាហ្វ្រិកខាងត្បូង និង សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចនៃរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្តាល ។