សម្តេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា

 

សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ( ភាសាបាលី: Sangharāja  ; ខ្មែរ: សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ , បានប្រកាស [sɑmdac preah sɑŋ riec] ) គឺជាអ្នកដឹកនាំ ព្រះពុទ្ធសាសនានៅកម្ពុជា ។

 

ឈ្មោះ

ឋានន្តរស័ក្តិរបស់បុព្វបុរសខ្មែរ មានប្រភពមកពី ភាសាបាលី ។ គោរម្យងារ​ពេញ​លេញ​របស់​ឧត្តម​អយ្យកោ​នៃ​មហានិកាយ គឺ ​សម្ដេច​ព្រះសុមេធាធិបតី ( ខ្មែរ: សម្តេច ព្រះ សុមេធាធិបតី ); Sumedhādhipati មានន័យថា "ម្ចាស់ដ៏ឈ្លាសវៃ" ។ ក្នុង​លិខិត​ថ្វាយ​ ​ព្រះមហាវីរក្សត្រ ព្រះ​បាទ នរោត្តម សីហនុ ​ព្រះនាម​ខាង​ក្រោម​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​សម្រាប់ ​សម្ដេច​ព្រះ ​មហាសង្ឃរាជ ទេព វង្ស៖ សម្តេច​ព្រះ​អគ្គ​មហា​សង្ឃ​រាជា​ធិបតី ( ខ្មែរ: សម្តេច ព្រះ អគ្គមហាសង្ឃរាជាធិបតី ); ដែលត្រូវបានបកប្រែជា 'មេដឹកនាំកំពូលបុព្វបុរសកំពូល' ។

គោរម្យងារពេញទំហឹងរបស់ សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ នៃព្រះធម្មយុត្តិកនិកាយ គឺ សម្ដេចព្រះអភិសេរិសុគន្ធា មហាសង្រ្កាន្តាធិបតី (Abhisirī Sugandhā Mahāsangharājādhipati) ( ខ្មែរ: សម្តេច ព្រះ អភិសិរី សុគន្ធា មហាសង្ឃរាជាធិបតី ) ចំណង​ជើង​នេះ​មាន​ន័យ​ថា 'គុណ​ដ៏​ខ្ពង់​ខ្ពស់ និង​គុណធម៌​ដ៏​បរិសុទ្ធ ជា​អ្នក​ដឹកនាំ​ដ៏​ខ្ពង់ខ្ពស់'។ នៅ​ក្នុង​លិខិត​ថ្វាយ​ព្រះ​មហាវីរក្សត្រ ព្រះ​បាទ​សីហនុ នាម​ជា​អក្សរ​កាត់​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​ក្នុង​វចនានុក្រម​ថា សម្តេច​ព្រះ ​សង្ឃរាជ ( ខ្មែរ: សម្តេច ព្រះ សង្ឃរាជ )'

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

នៅចន្លោះឆ្នាំ ១៨៥៥ ដល់ ១៩៨១ មានបុព្វបុរសកំពូលពីរនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា៖ មួយសម្រាប់សាខាកម្ពុជានៃលំដាប់ថៃ ធម្មយុត្តិកនិកាយ និងមួយទៀតសម្រាប់ មហានិកាយ ។ នៅឆ្នាំ ១៩៨១ ក្រោមការគ្រប់គ្រង របស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា ដែលគាំទ្រដោយវៀតណាម ព្រះតេជគុណ ទេព វង្ស ត្រូវបានជ្រើសរើសជាព្រះអយ្យកោនៃ ព្រះសង្ឃ បង្រួបបង្រួមថ្មី ដែលយកគំរូតាម ក្រុមជំនុំព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទវៀតណាម ។

បន្ទាប់ពីការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀង ទីក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ ១៩៩១ ព្រះបាទ នរោត្តមសីហនុ បានតែងតាំងព្រះតេជគុណ បួរ គ្រី ជាឧត្តមឧត្តមនៃធម្មយុត្តិកនិកយ៉ា។ សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ បញ្ជា​ទាំង​ពីរ​គឺ​ត្រូវ​ដឹក​នាំ​ដោយ​បុព្វបុរស​រៀងៗ​ខ្លួន មិន​ដូច​នៅ ​ប្រទេស​ថៃ ​ដែល​មាន​តែ ​សម្ដេច​អយ្យកោ ​តែ​មួយ​ក្បាល​ទេ​ដែល​បញ្ជា​ទាំង​ពីរ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ផ្តល់អាសនៈមួយនៅលើ ក្រុមប្រឹក្សារាជបល្ល័ង្ក ដល់បុព្វបុរសកំពូលទាំងពីរ ដូច្នេះផ្តល់ការលើកឡើងនីមួយៗក្នុងការជ្រើសរើសអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា។

នៅឆ្នាំ ២០០៦ ទេព វង្ស ត្រូវបានលើកតម្កើងឋានៈជា ឧត្តមបុព្វបុរស, ខណៈព្រះតេជគុណ នន់ ង៉ែត ត្រូវបានលើកតម្កើងជាបន្តបន្ទាប់ជាឧត្តមបុព្វបុរសនៃមហានិកាយ។ ទេព វង្ស ជា​ព្រះសង្ឃ​ទីមួយ​ក្នុង​រយៈពេល​១៥០​ឆ្នាំ​ដែល​បាន​គ្រង​តំណែង​ជា​សម្តេច​ព្រះសង្ឃរាជ។

បញ្ជីឈ្មោះសង្ឃរាជខ្មែរ

អយ្យកោ មហានិកាយ

#	រូបបញ្ឈរ	ឈ្មោះ​ខាង​លោកិយ	ឈ្មោះព្រះធម៌	ចំណងជើង	កំណើត & ការស្លាប់ </br> ( សម័យធម្មតា )		ការកាន់កាប់ </br> ( សម័យធម្មតា )	កំណត់ចំណាំ
១	</img>	និលទៀង </br> និល ទៀង	ស៊ូវ៉ាṇṇakesaro </br> សុវណ្ណ កេសរ	សម្តេចព្រះមហាសង្ឃរាជ </br> ព្រះមហាសង្ឃរាជ	1823-1913		១៨៥៩-១៩១៣
២	</img>	កែ អ៊ុក </br> កែវ អ៊ុក	ឥន្ទធរោ </br> ឥន្ទតរក្សា	សម្តេច​ព្រះ​ធម្ម​លី​កថា </br> ព្រះធម្មបាល	1851-1936		១៩១៤–១៩៣០
៣	</img>	ប្រាក់ ហ៊ិន </br> ប្រាក់ ហ៊ិន	Sudhammatthero </br> សុធម្មត្ថេរោ	សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី </br> ព្រះ​មហា​សុធា​ធិបតី	១៨៦៣-១៩៤៧		១៩៣០-១៩៤៧
៤	</img>	ជួន ណាត </br> ជួនណាត	ចូតាណាṇo </br> សាលាបង្រៀនណោ	សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី </br> ព្រះ​មហា​សុធា​ធិបតី	១៨៨៣-១៩៦៩		១៩៤៨–១៩៦៩
៥	</img>	ហួត តាត </br> ហួត តាត	វិជ្ជរ៉ាប៉ានណូ </br> វៀនរបៀន	សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី </br> ព្រះ​មហា​សុធា​ធិបតី	1892-1975		១៩៦៩–១៩៧៥	ស្លាប់​ដោយ​ការ ​ប្រហារ ​ជីវិត​នៅ​វត្ត​ប្រាង្គ ស្រុក ​ឧដុង្គ ។
		របបកុម្មុយនិស្ត					ឆ្នាំ 1975-1991
៦	</img>	ទេព វង្ស </br> ទេពវង្ស		សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី </br> ព្រះ​មហា​សុធា​ធិបតី	១៩៣២-បច្ចុប្បន្ន		១៩៩១-២០០៦	តម្កល់​ឋានៈ​ជា​ព្រះ​មហា​សង្ឃរាជ​នៃ​កម្ពុជា។
៧	</img>	នង៉ែត </br> នងង៉ែត	Passaddhisambojjhaṃgo </br> ពុទ្ធិសម្ពោជ្ឈង្គោ	សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី </br> ព្រះ​មហា​សុធា​ធិបតី	១៩២២-បច្ចុប្បន្ន		២០០៦-បច្ចុប្បន្ន

ឧត្តម​អយ្យកោ​នៃ ធម្មយុត្តិកនិកាយ

#	រូបបញ្ឈរ	ឈ្មោះ​ខាង​លោកិយ	ឈ្មោះព្រះធម៌	ចំណងជើង	កំណើត & ការស្លាប់ </br> ( សម័យធម្មតា )	ការកាន់កាប់ </br> ( ពុទ្ធសករាជ )	ការកាន់កាប់ </br> ( សម័យធម្មតា )	កំណត់ចំណាំ
១	</img>	សាខុន ផាន </br> ប៉ាន	ប៉ានណាស៊ីឡូ </br> បញ្ញាសីលោ	សម្តេច​ព្រះ​សុ​គន្ធ​ឌី​ប៉ា​ទី </br> ព្រះសុគន្ធាធិបតី	១៨២៦-១៨៩៣		១៨៥៥–១៨៩៣
២	</img>	អៀម </br> អៀម	បាដាដាហ្គូ </br> ភទ្ទគូ	សម្តេច​ព្រះ​ម​ង្គ​ឡា​ដេ​បា​កា​រា </br> ព្រះមង្គលទេពា	1849-1922		1893-1922
៣	</img>	សុខ </br> ស៊ុក	ប៉ានណាឌីប៉ូ </br> បញ្ញាទីបោ	សម្តេច​ព្រះ​ម​ង្គ​ឡា​ដេ​បា​កា​រា </br> ព្រះមង្គលទេពា	១៨៦១-១៩៤៣		១៩២៣-១៩៤៣
៤	</img>	អ៊ុង ស្រី </br> អ៊ុង ស្រី	ពុទ្ធោ </br> ពុទ្ធគោ	សម្តេចព្រះសុធម្មរាជា </br> ព្រះសុធម្មាធិរាជ	1870-1956		១៩៤៣-១៩៥៦
៥		ភុល តេស </br> ភុល ទេស	ឥន្ទ្រាណូ </br> ឥន្ទ្រាណោ	សម្តេចព្រះសុធម្មរាជា </br> ព្រះសុធម្មាធិរាជ	១៨៩១-១៩៦៦		១៩៥៦-១៩៦៦
៦	</img>	ទេព លឿង </br> ទេព លឿង	គន្ធារ៉ូ </br> គន្ធរោ	សម្តេចព្រះសុធម្មរាជា </br> ព្រះសុធម្មាធិរាជ	1883-1975		១៩៦៦-១៩៧៥	ស្លាប់​ពីរ​ថ្ងៃ​មុន​ការ ​ដួល​រលំ​ទីក្រុង​ភ្នំពេញ ​ដោយ ​ខ្មែរក្រហម ។
៧	</img>	លោក ជា </br> ហ៊ី ជា		សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ </br> សភារាជ	?-១៩៧៥		ឆ្នាំ 1975 (តិចជាងមួយសប្តាហ៍)	សម្ដែង​ជា​អយ្យកោ​នៃ​ធម្មយុត្តិកនិកាយ
៨	</img>	បួរគ្រី </br> បួរគ្រី	Candagiriko </br> ចន្ទ្រា	សម្ដេច​ព្រះ​អាប់​ភី​ស៊ី​រី ស៊ូ​ហ្គ​ង់​ដា មហា​សាំង​ហា​រ៉ា​ចា​ឌី​ភី​ទី </br> ព្រះអភិធម្ម សិរីសុគន្ធា មហាសង្ឃរាជាគណៈអភិបាល	១៩៤៥-បច្ចុប្បន្ន		ឆ្នាំ ១៩៩១-បច្ចុប្បន្ន	កាន់​ងារ​ជា «សម្ដេច​ព្រះ​សុគន្ធាធិបតី» ពី​ឆ្នាំ​១៩៩១។ បាន​លើក​ឡើង​ដល់​តំណែង​បច្ចុប្បន្ន​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០០៧។

ប្រមុខ​សង្ឃ​បង្រួបបង្រួម​កម្ពុជា។

#	រូបបញ្ឈរ	ឈ្មោះ​ខាង​លោកិយ	ឈ្មោះព្រះធម៌	បញ្ជាទិញ	កំណើត & ការស្លាប់ </br> ( សម័យធម្មតា )	ការកាន់កាប់ </br> ( ពុទ្ធសករាជ )	ការកាន់កាប់ </br> ( សម័យធម្មតា )
១	</img>	ទេព វង្ស </br> ទេពវង្ស		មហានិកាយ	១៩៣២-បច្ចុប្បន្ន		១៩៨១-១៩៩១

សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលកំពុងនិរទេសខ្លួន

#	រូបបញ្ឈរ	ឈ្មោះ​ខាង​លោកិយ	ឈ្មោះព្រះធម៌	បញ្ជាទិញ	កំណើត & ការស្លាប់ </br> ( សម័យធម្មតា )	ការកាន់កាប់ </br> ( ពុទ្ធសករាជ )	ការកាន់កាប់ </br> ( សម័យធម្មតា )
១	</img>	វ៉ាយ៉ាវ	ហ្គោសាន់ដា </br> ឃោសានន្ទ	មហានិកាយ	១៩១៣-២០០៧		១៩៨៨-២០០៧

ចំណាំ៖ នៅឆ្នាំ ១៩៨៨ មហា ហ្គោសានដា ត្រូវបានជ្រើសរើសជាបុព្វបុរសកំពូលដោយព្រះសង្ឃនិរទេសមួយក្រុមនៅទីក្រុងប៉ារីស។ ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ដូច​គ្នា​នេះ ទេព វង្ស បាន​កាន់​តំណែង​ដដែល​ក្នុង​គណៈ​សង្ឃ​ខ្មែរ​រួបរួម។ ក្រោយឆ្នាំ ១៩៩១ ទេព វង្ស ត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាប្រមុខមហានិកាយនៅកម្ពុជា។

សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។

#	រូបបញ្ឈរ	ឈ្មោះ​ខាង​លោកិយ	ឈ្មោះព្រះធម៌	ចំណងជើង	បញ្ជាទិញ	កំណើត & ការស្លាប់ </br> ( សម័យធម្មតា )	ការកាន់កាប់ </br> ( ពុទ្ធសករាជ )	ការកាន់កាប់ </br> ( សម័យធម្មតា )
១	</img>	ទេព វង្ស </br> ទេពវង្ស		សម្តេច​ព្រះ​ឥន្ទ្រ​មហា​សង្ឃរាជ </br> ព្រះអគ្គមហាសង្ឃរាជាធិបតី	មហានិកាយ	១៩៣២-បច្ចុប្បន្ន		២០០៦-បច្ចុប្បន្ន