អាហ្វហ្កានីស្ថាន

អាហ្វកានីស្ថាន

افغانستان (ភាសាដារី) افغانستان (ភាសាបាស្តូ)
ទង់អេមីរ៉ាតឥស្លាមអាហ្វកានីស្ថាន (ឆ្វេង) និង ទង់សាធារណរដ្ឋឥស្លាមអាហ្វកានីស្ថាន (ស្តាំ)
បាវចនា لا إله إلا الله، محمد رسول الله "គ្មានព្រះអ្វីក្រៅពីព្រះអល់ឡោះនោះទេ, មហាម៉ាដគឺជាទេវទូតរបស់ព្រះអល់ឡោះ។" (សាហាដា)
វរលញ្ឆករអេមីរ៉ាតឥស្លាមអាហ្វកានីស្ថាន (ឆ្វេង) និង វរលញ្ឆករសាធារណរដ្ឋឥស្លាមអាហ្វកានីស្ថាន (ស្តាំ) ឯកសារ:Taliban CoA.svg
រដ្ឋធានី និង ទីក្រុងធំបំផុត	កាប៊ុល 33°N 66°E
ភាសាផ្លូវការ	ភាសាដារី ភាសាបាស្តូ
ក្រុមជនជាតិ	៤២% ជនជាតិប៉ាសទុន ២៧% ជនជាតិតាជិក ៩% ជនជាតិហាសារ៉ា ៩% ជនជាតិអ៊ូសបេក ៤% ជនជាតិអ៊ីម៉ាក ៣% ជនជាតិតួកមែន ២% ជនជាតិបាលុក ៤% ជនជាតិផ្សេងៗទៀត
សាសនា	៩៩.៧% ឥស្លាមសាសនា (ផ្លូវការ) ០.៣% សាសនាផ្សេងៗទៀត
រដ្ឋាភិបាល	កំពុងមានជម្លោះរវាងសាធារណរដ្ឋឥស្លាមអាហ្វកានីស្ថាន និង អេមីរ៉ាតឥស្លាមអាហ្វកានីស្ថាន
- មេដឹកនាំកំពូលតាលីបង់	ហ៊ីបាទូឡា អាឃុនហ្សាដា
- ប្រមុខអេមីរ៉ាតឥស្លាមអាហ្វកានីស្ថាន	អាប់ឌុល ហ្កានី បារ៉ាដារ
- ប្រធានាធិបតីនៃសាធារណរដ្ឋឥស្លាមអាហ្វកានីស្ថាន	អាមរូឡា សាឡេ (ស្តីទី)
- អនុប្រធានាធិបតីនៃសាធារណរដ្ឋឥស្លាមអាហ្វកានីស្ថាន	អាមរូឡា សាឡេ
និម្មិតកម្ម
- ចក្រភពឌូរ៉ានី	១៧៤៧
- អេមីរ៉ាតអាហ្វកានីស្ថាន	១៨២៣
- ទទួលស្គាល់	១៩ សីហា ១៩១៩
- រាជាណាចក្រអាហ្វកានីស្ថាន	៩ មិថុនា ១៩២៦
- ប្រកាសជាសាធារណរដ្ឋ	១៧ កក្កដា ១៩៧៣
- អេមីរ៉ាតឥស្លាមអាហ្វកានីស្ថាន	៧ កញ្ញា ១៩៩៦
- សាធារណរដ្ឋឥស្លាមអាហ្វកានីស្ថាន	២៦ មករា ២០០៤
- សាធារណរដ្ឋឥស្លាមអាហ្វកានីស្ថានត្រូវផ្តួលរលំ	១៥ សីហា ២០២១
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	៦៥២,៨៦៤ គ.ម២
- ផ្ទៃទឹក (%)	គ្មានទិន្នន័យ
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០)	៣១,៣៩០,២០០ (ទី៤៤)
- ដង់ស៊ីតេ	៤៨.០៨ នាក់/គ.ម២   (ទី១៧៤)
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៨)
- សរុប	$៧២.៩១១ ពាន់លាន (ទី៩៦)
- ក្នុងម្នាក់	$២,០២៤ (ទី១៦៩)
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៨)
- សរុប	$២១.៦៥៧& ពាន់លាន (ទី១១១)
- ក្នុងម្នាក់	$៤៩៣ (ទី១៧៧)
ជីនី (២០០៨)	27.8 ទាប · ទី១
HDI (២០១៩)	0.511 ទាប · ទី១៦៩
រូបិយវត្ថុ	អាហ្វកានី (افغانی) (AFN)
ល្វែងម៉ោង	UTC+៤:៣០ ប្រតិទិនសុរិយគតិ (D†)
ទិសបើកបរ	ស្តាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ	+៩៣
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.af افغانستان.

អាហ្វហ្កានីស្ថាន ​(ភាសាដារី/បាស្តូ៖ افغانستان) ជា​ប្រទេស​មួយដែល​មានទីតាំង​ស្ថិតនៅអនុតំបន់​អាស៊ីកណ្ដាល។ វាមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេសប៉ាគីស្ថាននៅ​ភាគ​ខាងកើតនិងត្បូង អ៊ីរ៉ង់នៅភាគខាងលិច តួកមេនីស្ថាន អ៊ូសបេគីស្ថាន និង តាជីគីស្ថាននៅភាគខាងជើង និង ប្រទេសចិននៅភាគឦសាន។ អាហ្វហ្កានីស្ថានមានក្រឡាផ្ទៃសរុប ៦៥២,៨៦៤ គីឡូម៉ែត្រការ៉េដោយគ្រប​ដណ្តប់ទៅដោយតំបន់ភ្នំនិងវាលទំនាប​នៅភាគខាង​ជើងនិងនិរតី។ កាប៊ុលគឺជារដ្ឋធានីនិងទីក្រុងធំបំផុតដោយមានប្រជាជនរស់នៅប្រមាណ ៤.៦ លាននាក់ដែលភាគច្រើនជាជនជាតិប៉ាសទុន តាជិក ហាសារ៉ា និង អ៊ូសបេក។

និរុត្តសាស្ត្រ

អាហ្វហ្កានីស្ថាន រួមភាគ अश्वक (អស្វកៈ) និង स्थान (ស្ថាន) ជាភាសាសំស្ក្រឹត។ अश्वक (អស្វកៈ) ផ្លាស់ប្តូរជា आश्विन (អស្វិន ៖ អ្នក​ជិះ​សេះ)។ ជាភាសាខ្មែរ នាមនៃប្រទេស​នេះ​ជា «អស្វិនស្ថាន» ។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

អត្ថបទដើម: ប្រវត្តិសាស្ត្រអាហ្វកានីស្ថាន

ប្រវត្តិសាស្ត្រថ្មីៗរបស់ប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានកើតឡើងដោយសារសង្គ្រាម និង ការរំជើបរំជួលផ្ទៃក្នុង ។ សហភាពសូវៀត បានចូលមក ឈ្លានពាននៅ ឆ្នាំ១៩៧៩ ប៉ុន្តែ កម្លាំងដែលមកឈ្លានពានត្រូវដកចេញទៅវិញនៅរយៈពេល១០ឆ្នាំ។ ក្រោយមក ដោយសារ កម្លាំងតស៊ូប្រឆាំងនឹងរបបកុំមុយនីស្តរបស់អាហ្វហ្កានីស្ថាន របបកុំមុយនីស្តនៅក្នុងទីក្រុង​កាប៊ុលបានរលំរលាយទាំងស្រុងនៅឆ្នាំ១៩៩២។

ការតស៊ូប្រឆាំងបានផ្ទុះឡើងជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងចំណោមចលនាតស៊ូរបស់អាហ្វហ្កានីស្ថាន​ផ្សេងៗគ្នាបានជួយដល់ពួកតាលីបង់ជាចលនាបណ្ដាញគាំទ្រប៉ាគីស្ថានមួយ ដែលបាន​តស៊ូដើម្បីបញ្ចប់ពួកជ្រុលនិយម និង សង្គ្រាមក្នុងស្រុក ដែលបានបង្រួបបង្រួមប្រទេស ជាយថាហេតុ។ ពួកតាលីបង់បានឈ្លានរឹបអូសយកទីក្រុងកាប៊ុលបាននៅឆ្នាំ១៩៩៦ និង​អាចចាប់យកចំណែក​ដី​នៃ​ប្រទេសជាច្រើន​ដែលនៅក្រៅការ​គ្រប់គ្រង​នៃ​ពួកសម្ព័ន្ធមិត្ត ខាងជើង​ នៅភាគឦសាន។ ក្រោយ​អំពើភេរវកម្មកាលពីថ្ងៃទី១១ខែកញ្ញាឆ្នាំ២០០១ ទាហានសហរដ្ឋអាមេរិក និង ទាហានសម្ព័ន្ធមិត្ត រួមទាំង ទាហានសម្ព័ន្ធមិត្តខាងជើងបានផ្ដួលរំលំពួកតាលីបង់ដែលផ្ដល់ជម្រកដល់អូសាម៉ា ប៊ីនឡាដិន។ នៅចុងឆ្នាំ២០០១ មាន​កិច្ចប្រជុំមួយ​នៅទីក្រុងប៊ែន ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ ដើម្បី​បង្កើតនូវបែបបទមួយសម្រាប់​ការស្ថាបនា​នយោបាយ​ឡើងវិញ ដែលផ្ដល់ជា​ចុងក្រោយនៅក្នុងការស្ថាបនារដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង​ ការ​បោះ​ឆ្នោត​ជ្រើស​រើស​ប្រធានាធិបតីនៅឆ្នាំ២០០៤។ នៅថ្ងៃទី០៩ខែតុលាឆ្នាំ២០០៤ ហាមីដ កាហ្សៃ បានក្លាយ​ជាប្រធានាធិបតីដែលឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោតតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដំបូងបំផុតក្នុងប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថាន។