មហាសង្ក្រាន្តខ្មែរ
| ចូលឆ្នាំខ្មែរ | |
|---|---|
| ឈ្មោះផ្លូវការ | មហាសង្ក្រាន្តខ្មែរ ឆ្នាំជូត ២០២០ |
| ប្រារព្ធដោយ | Cambodia |
| ប្រភេទ | Cambodian holiday |
ប្រទេសកម្ពុជាជាប្រទេសមួយដែលមានខឿនអរីយធម៌ដ៏ចំណាស់នៅភូមិភាគអាសុីអាគ្នេយ៍ហើយប្រជាជាតិនេះក៏មាននៅថ្ងៃចូលឆ្នាំរបស់ខ្លួនផងដែរ ដែលភាគច្រើនប្រជាជាតិប្រទេសនេះហៅខ្លួនឯងថា "ជនជាតិខែ្មរ" ។ ប្រវតិ្តពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីរបស់ប្រទេសកម្ពុជាមានតាំងពីបុរាណកាលនិងយូរយាណាស់មកហើយហើយមួយភាគធំគឺផ្សារភ្ជាប់និងសាសនាហិណ្ឌូ នាប្រទេស ឥណ្ឌា និង ប្រទេស ស្រីលង្កា ។ "ចូលឆ្នាំខ្មែរ" គឺជាឈ្មោះថ្ងៃបុណ្យខ្មែរដែលប្រារព្ធពិធីចូលឆ្នាំថ្មីតាមចន្ទគតិបុរាណ ឬ ហៅថា ថ្ងៃមហាសង្ក្រាន្ត ។ ជាការពិតណាស់ថ្ងៃចូលឆ្នាំពីបុរាណកាលប្រារព្ធនៅខែ មករា តាមកំណត់ហេតុលោក ជីវ តាក្វាន់ [១] ដែលមកដល់អាណាចក្រខ្មែរ ក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ នៃគ.ស នាសត្សវត៍ទី១៣ ក្រោយមកគេបានផ្លាស់ប្ដូរមកខែមេសាវិញយកតាម សុរិយគតិ ហើយវាត្រូវនិងខែនៃដូវប្រមូលផលផងដែរ ។ ថ្ងៃឈប់សម្រាកមានរយៈពេលបីថ្ងៃដែលចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃចូលឆ្នាំថ្មីដែលជាធម្មតាវានៅថ្ងៃទី ១៣ ឬថ្ងៃទី ១៤ ខែមេសាដែលជាដំណាច់រដូវប្រមូលផលនៅពេលដែលកសិកររីករាយនឹងផលដំណាំរបស់ពួកគេមុនពេលរដូវវស្សាចាប់ផ្តើម។ ចូលឆ្នាំខ្មែរស្របគ្នាជាមួយឆ្នាំថ្មីនៃពន្លឺព្រះអាទិត្យនៅក្នុងផ្នែកមួយចំនួននៃប្រទេសឥណ្ឌា ប្រទេសនេប៉ាល់ ប្រទេសស្រីលង្កា ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ប្រទេសឡាវនិង ប្រទេសថៃ ។ បុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ក៏មានរឿងព្រេងនិទានទាក់ទងផងដែរដែលជាការនិពន្ធពីជនជាតិខ្មែរផ្ទាល់ក្នុងការផ្សារភ្ជាប់ទៅនិងពុទ្ធសាសនា ដែលនិពន្ធនៅឆ្នាំ ១៩៥៨ ដោយលោកឧកញ៉ា ទេពពិទូរ ឈឹម ក្រសេម ដែលនិយាយពីការភ្នាល់ប្រស្នា ៣ខ រវាងអទិទេព ព្រហ្ម (មុខបួន) ជាមួយ អាវតា ព្រះវិស្ណុះ ដែលចាប់កំណើតជាក្មេងប្រុសម្នាក់ឈ្មោះ ធម្មបាលកុមារ ដែលចេះទាំងភាសាសត្វ និង បានរៀនចប់នៅគម្ពីរវេទផ្សេងៗជាច្រើន ហើយងាកមកគោរពនៅ ព្រះពុទ្ធសាសនាវិញ ការនិពន្ធរបស់លោកបានល្បីដល់ប្រទេស ថៃ និង ឡាវ ដែលមានវប្បធម៌ស្រដៀងកម្ពុជាបានសុំចម្លងនៅរឿងព្រេងនិទាននេះ ។
ថ្ងៃនៃពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ=
ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ត្រូវបានប្រារព្ធក្នុងរយៈពេល ៣ ថ្ងៃ។ ថ្ងៃទី ១ ត្រូវបានហៅថាជា ថ្ងៃមហាសង្រ្កាន្ត ថ្ងៃទី ២ ជាថ្ងៃ វារៈវ័នបត និងថ្ងៃទី ៣ ជាថ្ងៃ វារៈឡើងស័ក។
មហាសង្រ្កាន្ត ជាពាក្យ កម្ចីពីឥណ្ឌា សំស្ក្រឹត (Sankranti) [២] Hence, there are 12 Sankranti in a year.[៣] ដែលប្រែថា តំណើរចាកចេញរបស់ព្រះអាទិត្យពីមេនរាសី មកគោចរណ៍ តាមទិសខ្សែរតែមួយក្នុងរយៈពេល ១២ខែ ហើយជាពេលវេលាដែលទេពធីតាទាំង៧ ដែលលតំណាងឲ្យភពទាំង៧ក្នុងប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ យាងមកដល់ផែនដី ក៏ដូចជាការតំណាងឲ្យថ្ងៃនៃសប្ដាហ៍ផងដែរ ។ ថ្ងៃទីមួយប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវរៀបចំសំណែនសែនព្រេន និងគ្រឿងសក្ការៈបូជា ដូចជា បាយសី ១គូ, ស្លាធម៌ ១គូ, ធូប ៥, ទៀន ៥, ទឹកអប់ ១គូ, ផ្កាភ្ញី, លាជ, ទឹក ១ ផ្តិល និង ភេសជ្ជៈ, នំនែក, ផ្លែឈើគ្រប់មុខ និង ភាក្សាហារទៅតាមទេពធីតានីមួយៗ ដើម្បីកាត់ឆុងនៅឧបពមង្គល និង សុំពរជ័យសេរីសួស្ដី ឬ បួងសួងបំណងប្រាថ្នា ផងដែរ ។
វារៈវ័នបត ជាដំណើរនៃការដង្ហែរក្បាល ព្រះព្រហ្ម ប្រទក្សិណ ព័ទ្ធជុំវិញភ្នំកៃឡាស (Mount Kailash) [៤] ចំនួន ៦០នាទី រួចយកក្បាលព្រះព្រហ្មនោះត្រឡប់ទៅទុកក្នុងគុហា គន្ធម៉ាលី នាភ្នំព្រះសុម៉ែ (Mount_Meru) [៥] នាឯឋានសួគ៌វិញ ។ ថ្ងៃទីពីរនេះដែរ គេយកចង្ហាន់ទៅប្រគេនភិក្ខុទាំងឡាយនៅតាមវត្តអារាម អ្នកខ្លះគេចែកទានដល់អ្នកក្រខ្សត់ ពេលល្ងាចគេនាំគ្នាជញ្ជូនខ្សាច់សាង វាលុកចេតិយ នៅជុំវិញព្រះវិហារ ឬ នៅជុំវិញដើមពោធិណាមួយនៅក្នុងវត្តនោះ។ នៅពេលព្រលប់ គេប្រគេនភេសជ្ជៈ ដល់ភិក្ខុទាំងឡាយ និមន្តភិក្ខុសូត្រចម្រើនព្រះបរិត្ត និង សំដែងធម្មទេសនាទាក់ទងអំពីប្រវត្តិព្រេងនិទាននៃពីធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ។ ពេលរសៀល គេនាំគ្នាទៅពូនភ្នំខ្សាច់ទៀត ហើយសូត្រធម៌អធិដ្ឋានភ្នំខ្សាច់ដែលគេសន្មត់ទុកដូចចូឡាមនីចេតិយ ហើយនិមន្តភិក្ខុទាំងឡាយ បង្សុកូលចេតិយ បញ្ជូនមគ្គផល ដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធបងប្អូន ដែលបានស្លាប់ទៅ ។
វារៈឡើងស័ក ការផ្លាសប្ដូរសករាជថ្មីនៃឆ្នាំសត្វទាំង១២ គេធ្វើការឡើងស័ក្ដផ្លាសប្ដូរ ចុល្លសករាជ ទៅបានដោយគណនា ហារគុណ របស់ឆ្នាំថ្មី ដោយចែក និង ៧ នៃចំនួនប្រចាំសប្ដាហ៍ សំណល់ទទួលបានជាឈ្មោះថ្ងៃដែលត្រូវឡើងស័ក្ដ Ha = 7Q2 + Dw;0 < Dw < 6 បើ Dw = 0 នោះថ្ងៃឡើងស័ក្ដជាថ្ងៃសៅរ៍ 1ជាថ្ងៃអទិត្យ 2ថ្ងៃជាច័ន្ទ.... ដោយក្បួនគណនា ថ្ងៃចូលឆ្នាំ និង ថ្ងៃឡើងស័ក្ដកម្ពុជា ចងក្រងដោយលោក Félix Gaspard Faraut ក្នុងឆ្នាំ 1910 ដោយសៀវភៅនោះមានឈ្មោះថា (Astronomie Cambodgienne)[៦] លោកបានរៀនក្បួនតម្រាតារាសាស្ត្រខ្មែរនេះ ពីលោកឧកញ៉ាធិបតី ចាងហ្វាងដួង ។
ហើយថ្ងៃទីបីនេះជាថ្ងៃផ្សារភ្ជាប់ទៅនិងពិធីស្រង់ព្រះ ដែលពុទ្ធបរិសថ្ថត្រូវយកទឹកស្រង់ព្រះ ហើយទឹកដែលហូរចេញពីព្រះគេយកទៅលប់លាងមុខដើម្បីបណ្ដេញនៅឧពទ្រុព្ទចង្រៃ ហើយពិធីស្រង់ព្រះនេះទាក់ទងនិងប្រវត្តិព្រះកែវមរកត សាងដោយ ព្រះបាទបុទុមសុរិយាវង្ស ឬ ព្រះបាទសូរយវរ្ម័នទី១ [៧] ផងដែរ ។ហើយកូនៗទាំងអស់ត្រូវស្រង់ព្រះរស់នៅក្នុងផ្ទះដើម្បីជាការលាងបាប ហើយជាការដឹងគុណឪពុកម្ដាយក្នុងការផ្ដល់កំណើតមកផងដែរ ចំនែកឯភិក្ខុសង្ឃត្រូវចេញមកស្រោចទឹកដល់ឧបាសក់ដើម្បីជំរះភាពឧបទ្រុព្ទចង្រៃនៃឆ្នាំចាស់ហើយលើករាសីនៅឆ្នាំថ្មីនាថ្ងៃចុងក្រោយនៃពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំ។
ប្រវត្តិរឿងចូលឆ្នាំខ្មែរ
ប្រវត្តិរឿងចូលឆ្នាំខ្មែរ ដែលទាក់ទងនិងតំណាលទេវៈកថាដូចតទៅ ៖ មានតំណាលថា នៅដើមនៃភទ្ទកប្បនាសម័យមានព្រះពុទ្ធសាសនាដែលលាយឡំទៅនិងហិណ្ឌូសាសនាមានសេដ្ឋីម្នាក់ដែលគោរពនៅព្រះពុទ្ធសាសនា លោកមានកូនប្រុសម្នាក់ឈ្មោះថា "ធម្មបាលកុមារ" ដែលមាននូវចំណេះវិជ្ជាដ៏វិសេស ចេះភាសាសត្វ និងបានរៀនចេះចប់គម្ពីរត្រៃវេទតាំងពីអាយុបាន ៩ឆ្នាំ ។ សេដ្ឋីបិតាបានសាង អាស្រមមួយឲធម្មបាលកុមារដើម្បីជាការធ្វើសម្មាធិ "ធម្មបាលកុមារ"បានក្លាយជាអាចារ្យក្មេងសមែ្តងមង្គលទេសនាផេ្សងៗដល់មនុស្សទាំងពួងផងក្នុងលិទ្ធិពុទ្ធសាសនា ។ គ្រានោះការសាបព្រោះព្រះពុទ្ធសាសនារបស់ធម្មបាលកុមារបានល្បីរន្ទឺដល់កបិលមហាព្រហ្ម "ទេវៈមុខ៤" ដែលជាអ្នកសមែ្តងមង្គលដល់មនុស្សទាំងពួងក្នុងលទ្ធិព្រហ្មញសាសនា។ ពេលនោះកបិលមហាព្រហ្ម បានប្រមើរមើលហើយឆ្ងល់ថាហេតុអ្វីបានជាអវតាព្រះវិស្ណុះទៅចាប់កំណើតជាធម្មបាលកុមារហើយប៊ែរជាទៅគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាវិញ!ដើម្បីចង់ផ្ចាញ់ព្រះវិស្ណុះដែលចាប់កំណើតជាធម្មបាលកុមារ កបិលមហាព្រហ្មក៏ក្រឡាខ្លួនជាសមនៈព្រហ្ម (ពួកព្រាហ្មណ៍) យាងចុះមកសួរនៅចំនោទប្រស្នា "៣ប្រការ" ដល់ធម្មបាលកុមារ ដោយសន្យាទុកថា បើដោះប្រស្នាបានអត្មាដែលជាសមនៈព្រហ្មនេះនិងកាត់ក្បាលបូជា ចំពោះធម្មបាលកុមារ តែបើធម្មបាលកុមារដោះប្រស្នានេះមិនរួចទេ អត្មានិងកាត់ក្បាលធម្មបាលកុមារវិញ។ ធម្មបាលកុមារសុំឲ្យពន្យារពេលចំនួន ៧ថៃ្ងសិនដើម្បីគិតប្រស្នា។ លុះកន្លងទៅ ៦ថៃ្ងហើយក៏នៅតែគិតមិនឃើញដឹងខ្លួនថាព្រឹកនេះនឹង ត្រូវស្លាប់ដោយអាជ្ញាកបិលមហាព្រហ្មជាប្រាកដហើយដូចេ្នះ គួរតែរត់ ទៅលាក់ខ្លួន ពួនអាត្មាឲ្យឆ្ងាយប្រសើរជាង។ ការគេចវេសរបស់ធម្មបាលកុមារបានទៅសំរាកនៅដើមត្នោតមួយដែលជាសំបុកសត្វឥន្រី្ទញីឈ្មោលមួយគូ ដែលសត្វឥន្ទ្រីនោះជាការក្រឡាខ្លួនរបស់ស្ដេចគ្រុឌដែលជាយាន្តជំនិះរបស់ព្រះវិស្ណុះដែលចាំជួយដល់ទ្រង់ដែលចាប់កំណើតជាអវតាមនុស្ស ។
- ឥន្ទ្រីទាំងនោះធ្វើជាជជែកគ្នាថា៖
- ឥន្ទ្រីញីសួរថា :តើព្រឹកនេះយើងបានអាហារអ្វីស៊ី?
- ឥន្រី្ទឈ្មោលឆ្លើយថា : យើងនឹងស៊ីសាច់ធម្មបាលកុមារ ដែលត្រូវកបិលមហាព្រហ្មសម្លាប់ ព្រោះដោះប្រស្នាមិនរួច។
- ឥន្រី្ទញីសួរថា ប្រស្នានោះដូចមេ្តច ?
- ឥន្រី្ទឈ្មោលឆ្លើយថា : តើវេលាព្រឹកសិរីសួសី្តស្ថិតនៅត្រង់ណានៃមនុស្ស ?
"ប្រស្នាទី១ ត្រូវឆ្លើយថា នៅមុខ"ហេតុនេះទើបមនុស្សទាំងឡាយត្រូវយកទឹកលប់មុខ ដើម្បីជាមង្គលពេលព្រឹក។
- ឥន្ទ្រីឈ្មោលបន្ត តើថៃ្ងត្រង់សិរីសួស្ដីស្ថិតនៅត្រង់ណា នៃមនុស្ស? "ប្រស្នាទី២ ត្រូវឆ្លើយថា នៅដើមទ្រូង" ដែលហេតុនោះពេលថ្ងៃត្រង់ក្ដៅខ្លាំងទើបមនុស្សត្រូវយកទឹកលាងទ្រូងដើម្បីជាមង្គលពេលថ្ងៃ។
- ឥន្ទ្រីឈ្មោលបន្តទៀត តើវេលាព្រលប់ចូលដេកសិរីសួស្ដីស្ថិតនៅត្រង់ណា នៃមនុស្ស? "ប្រស្នាទី៣ ត្រូវឆ្លើយថា នៅជើងហេតុនេះ ទើបមនុស្សទាំងឡាយត្រូវយកទឹកលាងជើងមុននិងចូលដេកដើម្បីជាមង្គលពេលយប់ព្រលប់។
ធម្មបាលកុមារបានលឺដូចេ្នះមានចិត្តសប្បាយរីករាយយ៉ាងខ្លាំង ក៏ត្រឡប់ទៅអាស្រមវិញដើម្បីដោះប្រស្នានៅថៃ្ងទី៧ជាថ្ងៃចុងក្រោយដែលជាថ្ងៃអាទិត្យ។ ក្រោយមកធម្មបាលកុមារបានឆ្លើយដោះស្រាយប្រស្នានោះរួចពីសមនៈព្រហ្មនោះ សមនៈព្រហ្មនោះ ក៏សុខចិត្តចាញ់និងកាត់ក្បាលដើម្បីបូជា ។ សមនៈព្រហ្មនោះមុននិងកាត់ក្បាលបានក្រឡាខ្លួនជាកបិលមហាព្រហ្មវិញ រួចហៅទេពធីតាទាំង ៧អង្គដែលជាបុត្រីខ្លួន មកប្រាប់ថា ឥឡូវបិតាត្រូវកាត់ក្បាលបូជាចំពោះធម្មបាលកុមារ ដែលចាញ់ភ្នាល់ប្រស្នានោះ តែបើដាក់ក្បាលបិតានៅលើផែនដី ក៏នឹងកើតជាភ្លើងឆេះទាំងលោកធាតុ ហើយបើបោះទៅលើអាកាសនិងគ្មានភ្លៀងរាំងស្ងួត បើចោលក្នុងមហាសមុទ្រទឹកនិងរីងស្ងួតហួតអស់ ចូរបុត្រីយកទៅតម្កល់នៅ (ភ្នំព្រះសុម៉ែ) ដូចេ្នះសូមបុត្រីទាំង៧ យកពានមកទទួលក្បាលរបស់បិតា បណ្ដាំចប់ហើយ កបិលមហាព្រហ្មក៏កាត់ក្បាលហុច ទៅឲ្យ នាងទុង្សៈទេវីដែលជាកូនច្បង ។ នាង ទុង្សាទេវី ក៏យកពានទៅទទួលក្បាលបិតា ហើយហោះហើរហែរប្រទក្សិណភំ្នកៃឡាសចំនួន ៦០នាទីហើយក៏យកជើងពានដែលទ្រក្បាលបិតានោះទៅប្រតិស្ឋានទុក ក្នុងមណ្ឌលនៅក្នុងគុហាគន្ធមាលី នៃភំ្នព្រះសុម៉ែរុ នៅឯឋានសួគ៌ រួចបូជានៅគឿ្រងទិព្វផេ្សងៗ។ ក្រោយមកទេពធីតាទាំង៧អង្អ ក៏ប្រសិដ្ឋនាម ធម្មបាលកុមារថា (ព្រះពិស្ណុការ) ។ ជាចុងក្រោយ លុះដល់គម្រប់ ១ឆ្នាំជា សង្រ្កាន្តនាងទេពធីតាទាំង៧ក៏ផ្លាស់វេនគ្នា មកអញ្ជើញ ក្បាលកបិលមហាព្រហ្មដែលជាបិតាខ្លួន ចេញមកហែរប្រទក្សិណ ភំ្នកៃឡាស រាល់ៗឆ្នាំហើយហើយត្រឡប់យកក្បាលព្រះព្រហ្មទៅទុកក្នុងគុហាគន្ធមាលី នាភ្នំព្រះសុម៉ែ នាឋានទេវលោកវិញ ។
ទេពធីតាមហាសសង្ក្រាន្ត សម្ដែងកិរិយា
- បេីចេញហែរនៅវេលាព្រឹកព្រលឹម ដល់ថ្ងៃត្រង់ (ទ្រង់ឈរ) មិនកាន់ខ្សែរបង្ហៀរ ៦ : ០០ ព្រឹក > ១២ : ០០ ថ្ងៃត្រង់
- បេីចេញហែរវេលាថ្ងៃត្រង់ ទល់នឹងព្រលប់ (ទ្រង់អង្គុយពាក់ឆៀង) ១២ : ០០ ថ្ងៃត្រង់ > ៦ : ០០ ល្ងាច
- បើចេញហែរនៅវេលាព្រលប់ ទៅទល់អធ្រាត្រ (ទ្រង់ផ្ទំបេីកព្រះនេត្រ) ៦ : ០០ ល្ងាច > ១២ : ០០ អាធ្រាត
- បេីចេញហែរនៅវេលាអធ្រាត្រ ទៅទល់ភ្លឺ (ទ្រង់ផ្ទំបិទព្រះនេត្រ) ១២ : ០០ រំលងអាធ្រាត > ៦ : ០០ ព្រឹក
ឈ្មោះទេពធីតាមហាសសង្ក្រាន្តទាំង ៧ និង គ្រឿងអាភរណៈ
ដកស្រង់ពីសៀវភៅព្រះរាជពិធីទ្វាទសមាស ឆ្នាំ ១៩៦០ [៨]
| ថ្ងៃតំណាង និង អម្ពរពស្ត្រា ពណ៌ | ព្រះនាម | ផ្ការសៀតត្រចៀក | គ្រឿងភារណៈអលង្ការត្បូង | ភក្សាហារ សោយអាហារ | គ្រឿងសាស្ត្រាវុធក្នុង ព្រះហ័ស្តស្ដាំ ព្រះហ័ស្តឆ្វេង | យាន្តជំនិះ ជាសំស្ក្រឹត |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ថ្ងៃអាទិត្យ
ពណ៌ក្រហម |
ទុង្សាទេវី | សៀតផ្កាទទឹម | គ្រឿងប្រដាប់បទុមរាគ
(ត្បូងទទឹម- Ruby) |
សោយផ្លែឧទុម្ពរ
(ផ្លែល្វា) |
ស្តាំកងចក្រ ឆ្វេងខ្យងស័ង្ខ | ពាហនៈ ឥន្ទ្រីនុ गरुड़ (គ្រុឌ) |
| ថ្ងៃច័ន្ទ
ពណ៌លឿងទុំ |
គោរាគៈទេវី | សៀតផ្កាអង្គាបុស្ប | គ្រឿងប្រដាប់មុក្ដា
(គជ់ខ្យង - Pearl) |
សោយតេលំ तैल
(ប្រេងឆៅ ឬ ប្រេងកាត) |
ស្តាំព្រះខ័ន ឆ្វេងឈើច្រត់ | ពាហនៈ វ្យាគ្រៈ व्याघ्र (ខ្លាធំ) |
| ថ្ងៃអង្គារ
ពណ៌ស្វាយ |
រាក្យៈសាទេវី | សៀតផ្កាឈូក | គ្រឿងប្រដាប់មោរា
(ត្បូងសមុទ្រ - Coral) |
សោយលោហិត (ឈាម) | ស្តាំត្រីសូល៍ ឆ្វេងធ្នូ | ពាហនៈ អស្សតរ अश्व (សេះ) |
| ថ្ងៃពុធ
ពណ៌សុីលាប |
មណ្ឌាទេវី | សៀតផ្កាចម្ប៉ា
(ចំប៉ា) |
គ្រឿងប្រដាប់ពិទូរ្យ
(ត្បូងភ្នែកឆ្មា - Cat'S Eye Gem) |
សោយទឹកដោះសប្បិ
(ទឹកដោះថ្លា) |
ស្តាំម្ជុល ឆ្វេងឈើច្រត់ | ពាហនៈ គទ្រភៈ गर्दभ (សត្វលា) |
| ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍
ពណ៌បៃតង |
កិរិណីទេវី | សៀតផ្ការមណ្ឌា | គ្រឿងប្រដាប់មរកត
(ត្បូងពណ៌បៃតង - Emerald) |
សោយសណ្ដែក ល្ង | ស្តាំកង្វេរដំរី ឆ្វេងកាំភ្លើង ឬ វិជ្រៈ | ពាហនៈ គុជ្សា कुञ्चर (ដំរី) |
| ថ្ងៃសុក្រ
ពណ៌ខៀវ |
កិមិរ៉ាទេវី | សៀតផ្កាចង្កុលណី | គ្រឿងប្រដាប់បុស្បរាគ័ម புஷ்பராகம்
(ត្បូងពណ៌លឿង - Topaz) |
សោយចេកណាំវ៉ា | ស្តាំព្រះខ័ន ឆ្វេង ពិណ | ពាហនៈ មហឹសា महिष (ក្របី) |
| ថ្ងៃសៅរ៍
ពណ៌ព្រីងទុំ |
មហោទរាទេវី | សៀតផ្កាត្រកៀត
(ផ្កាកំប្លោក) |
គ្រឿងប្រដាប់នីលវត័ន៍
(ត្បូងកណ្ដៀង - Sapphire) |
សោយសាច់ទ្រាយ ពពួក ក្ដាន់ ឈ្លូស | ស្តាំកងចក្រ ឆ្វេងត្រីសូល៍ | ពាហនៈ មយូរ៉ា मयूर (ក្ងោក) |
បកស្រាយ អំពីប្រភពដែលកើតមានទេពធីតាសង្ក្រាន្តទាំង៧
ព្រះព្រហ្ម ជាអាទិទេពចំបងបំផុតនៃព្រាហ្មណ៍សាសនា ព្រោះព្រះព្រហ្មជាអ្នកបង្កើតលោក ភាវៈ ធម្មជាតិ ទាំងអស់នឹងគម្ពីរវេទពោលគឺជាអ្នកសាងលោក។
លក្ខណៈពិសេសសំគាល់ព្រះព្រហ្ម ៖
- មុខបួន
- ដៃបួនកាន់គម្ពីរវេទ ឬ ផ្កាឈូក
- កាយសម្បុរក្រហម
- កេតនភណ្ឌ ថូផ្កា ថាស ស្លាបព្រា
- ពាហនៈ សត្វហង្សជាយានជំនិះ
- មហេសីទី1 នាងកាយ៉ាទ្រី មន្ទ្រា (Gayatri Mantra) [៩] នាងមិនមានកូននោះទេ ទើបព្រះព្រហ្មឲនាងផឹកអង្កាំប្រាំពីរគ្រាប់ ដែលនៅក្នុងកេតនភណ្ឌ ថូផ្កា របស់ព្រះព្រហ្ម ហើយបង្កើតបានបុត្រីទាំង៧ តំណាងអោយ ថ្ងៃទាំង៧នៅលើផែនដីមាន នាងសង្ក្រាន្ត (ទុង្សាទេវី) (គោរាគៈទេវី) (រាក្យៈសាទេវី) (មណ្ឌាទេវី) (កិរិណីទេវី) (កិមិរ៉ាទេវី) (មហោទរាទេវី) ។
- មហេសីទី2 នាងសារ៉ាវត្តី នាងមានបុត្របីអង្គ (ទក្សៈ) (ភុគ៌ៈ) (សន្ធិយា) ។
បកស្រាយអំពីការផ្លាសប្ដូរថ្ងៃសង្ក្រាន្ត
ទំនៀមពិធីចូលឆ្នាំប្រព្រឹត្តទៅចំនួន ៣ ថ្ងៃ។ ថ្ងៃដំបូងជាថ្ងៃ មហាសង្ក្រាន្ត, ថ្ងៃទី២ ជាថ្ងៃ វនបត, ថ្ងៃទី៣ ជាថ្ងៃ ឡើងស័ក។ រីឯការកំណត់ថ្ងៃ ម៉ោង នាទីដែលឆ្នាំចាស់ត្រូវផុតកំណត់ ហើយទេព្តាឆ្នាំថ្មីត្រូវចុះមកទទួលតំណែងពីទេព្តាឆ្នាំចាស់នោះ គេអាចដឹងបានដោយប្រើក្បួនហោរាសាស្ត្របុរាណ គឺក្បួនមហាសសង្ក្រាន្ត តាមរយៈក្រុមព្រា្មណ៍ បាគូ ប្រចាំនៅក្នុង ព្រះបរមរាជវាំង។
ចាប់ពីសម័យក្រុងអង្គរមក ប្រទេសខ្មែរប្រើវិធីគិតរាប់ថ្ងៃខែឆ្នាំតាមក្បួនចន្ទគតិ (ដំណើរនៃព្រះចន្ទ) ទើបខ្មែរកំណត់យកខែ មិគសិរ ជាខែចូលឆ្នាំ ដែលត្រូវជាខែទី១ ដែលយោងតាមកំណត់ហេតុរបស់ ជីវ តាក្វាន់ ដែលត្រូវជាខែមករានៃប្រតិទិនរបស់ចិន ។ សម័យក្រោយមក ប្រទេសកម្ពុជាបានប្តូរទៅប្រើវិធីគិតរាប់ថ្ងៃខែឆ្នាំតាមក្បួន សុរិយគតិ វិញ (ដំណើរនៃព្រះអាទិត្យ) ដោយសារកម្ពុជាទទួលរងនៅឥទ្ធិពលលោកខាងលិច ដែលប្រទេស បារាំង បានមកដាក់អណានិគមន៍ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលយកតាមប្រតិទិនរបស់អុឺរ៉ុបឈ្មោះ (Gregorian calendar) [១០] ។ ដោយសារកម្ពុជា មានរដូវតែពីរគឺ ៖ រដូវប្រាំង និង រដូវវស្សា ពេលនោះហើយដែលកម្ពុជាកំណត់ចូលឆ្នាំក្នុងខែចេត្រ (ខែទី ៤) ព្រោះក្នុងខែនេះ ព្រះអាទិត្យធ្វើដំណើរចេញពី មីនរាសី ចូលទៅកាន់ មេសរាសី អាកាសធាតុក្ដៅជាងខែផ្សេង ដែលជាសញ្ញានៃការបញ្ចប់រដូវប្រាំងក្នុងខែនេះផង ហើយក៏ជាខែប្រមូលទិន្នផលកសិកម្មផងដែរ ។ ថ្ងៃចូលឆ្នាំរមែងត្រូវលើថ្ងៃទី ១៣ ឬ ទីថ្ងៃទី ១៤ នៃខែ មេសា (ចេត្រ) រៀងរាល់ឆ្នាំ ប៉ុន្តែបើសិនឆ្នាំថ្មីមានថ្ងៃជាន់គ្នានឹងឆ្នាំចាស់ (ឧ: ថ្ងៃអាទិត្យក្នុងថ្ងៃ ១៣ នៃឆ្នាំចាស់ដូចនាឆ្នាំបន្ទាប់) គេត្រូវលើកថ្ងៃចូលឆ្នាំមួយថ្ងៃទៅ (ថ្ងៃទី ១៤) ប្រការមួយទៀត បើសិនជាថ្ងៃចូលឆ្នាំចំថ្ងៃកាច ឬ ថ្ងៃមិនល្អនៃឆ្នាំថ្មី គេត្រូវលើថ្ងៃចូលឆ្នាំមកខាងមុខមួយថ្ងៃទៀត ដែលធ្វើឲ្យចំនួនចូលឆ្នាំឡើងដល់ បួនថ្ងៃ ដែលថ្ងៃវីរៈវ័នប័តមានដល់ទៅ២ ថ្ងៃ ដែលគេសម្គាល់មួយជាថ្ងៃខ្វាក់ ហើយថ្ងៃចូលឆ្នាំ ជាអតិបរមាមិនអោយហួសពីថ្ងៃទី១៦ ។ មហាសសង្ក្រាន្ត ប្រើរបៀបគន់គូរតាម សុរិយគតិ មានឈ្មោះថា "សាមញ្ញសង្ក្រាន្ត" (ព្រះអាទិត្យដើរត្រង់ពីលើក្បាលជា សង្ក្រាន្ត)។ មហាសង្ក្រាន្ត ដែលប្រើរបៀបគន់គូរតាមចន្ទគតិ ហៅថា "អាយន្តសង្ក្រាន្ត" (វេលាដែលព្រះអាទិត្យដើរបញ្ឈៀង មិនត្រង់ពីលើ) តម្រាចូលឆ្នាំប្រពៃណីខ្មែរ តែងចូលក្រោយប្រទេសថៃមួយថ្ងៃ ។
ទំនៀមចូលឆ្នាំខ្មែរ
ទំនៀមផ្សេងៗ ដែលប្រជាជនខ្មែររៀបចំតាមប្រពៃណី មានដូចតទៅ ៖
- ពេលមុនចូលឆ្នាំ គេនាំគ្នាប្រុងប្រៀប រកស្បៀងអាហារ សំអាតផ្ទះសម្បែង រែកទឹកដាក់ពាង រកអុសទុក និង កាត់សំលៀកបំពាក់ថ្មីៗ និងតុបតែងផ្ទះជាដើមដែលមានចងនូវ ចង្កៀងគោមរូបផ្កាយ ជានិមិត្តសញ្ញានៃក្ដីសង្ឃឹមថ្មី អ្នកខ្លះក៏មានអញ្ជើញក្រុម របាំត្រុដិ ដើម្បីមកសម្ដែងដេញឧបទ្រុព្ទចង្រៃផងដែរ ។
- ថ្ងៃចូលឆ្នាំមកដល់ គេរៀបគ្រឿងសក្ការៈបូជា សំរាប់ទទួលទេវតាថ្មី ចំណែកផ្ទះសម្បែង គេតុបតែងរំលេចដោយអំពូល អគ្គិសនី ខ្សែតូចៗ ចម្រុះពណ៌ ឬចង្កៀងគោម គ្រប់ពណ៌ សំរាប់ទទួលទេព្តាថ្មី។ លុះដល់វេលាកំណត់ ទេព្តាថ្មីយាងមក គេនាំកូនចៅអង្គុយជុំគ្នា នៅជិតកន្លែងរៀបគ្រឿងសក្ការៈនោះ ហើយអុជទៀន ធូបបាញ់ទឹកអប់ បន់ស្រន់ សុំសេចក្តីសុខចម្រើន គ្រប់ប្រការ ពីទេព្តាថ្មី។ ចំពោះគ្រឿងសក្ការៈ និង ក្រយាស្ងើយ ដាក់ថ្វាយទេព្តោនាះ គេនិយមតម្រូវតាមចិត្តទេវតាដែលនឹងចុះក្នុងឆ្នាំនីមួយៗ។ រីឯពិធី ៣ ថ្ងៃ នៃថ្ងៃចូលឆ្នាំនោះគឺ ៖
- ថ្ងៃទី ១ ៖ គេត្រូវជួបជុំគ្រួសារ ត្រៀមអុចធូបបន់ស្រន់ទទួលទេវតាឆ្នាំថ្មីដែលចុះមកដើម្បីសុំនូវសេចក្ដីសុខ ហើយនិងការបន់ស្រន់សុំសំរេចនូវបំណងប្រាថ្នាអ្វីមួយពីទេវតាឆ្នាំថ្មី បន្ទាប់មកកូនចៅជូនសំលៀកបំពាក់ នំចំណី លុយកាក់ ដល់អ្នកមានគុណ មានឪពុកម្តាយ ជីដូនជីតា ជាដើម ជួនកាលគេធ្វើទាន ដល់មនុស្សបម្រើ ឬអ្នកក្រីក្រទៀតផង ។
- ថ្ងៃទី ២ ៖ គេយកចង្ហាន់ទៅប្រគេនភិក្ខុទាំងឡាយនៅតាមវត្តអារាម ពេលល្ងាចគេនាំគ្នាជញ្ជូនខ្សាច់សាង វាលុកចេតិយ នៅជុំវិញព្រះវិហារ ឬនៅជុំវិញដើមពោធិណាមួយនៅក្នុងវត្តនោះ។ នៅពេលព្រលប់ គេប្រគេនភេសជ្ជៈ ដល់ភិក្ខុទាំងឡាយ និមន្តភិក្ខុសូត្រចម្រើនព្រះបរិត្ត និង សំដែងធម្មទេសនា។ ពេលរសៀល គេនាំគ្នាទៅពូនភ្នំខ្សាច់ទៀត ហើយសូត្រធម៌អធិដ្ឋានភ្នំខ្សាច់ដែលគេសន្មត់ទុកដូចចូឡាមនីចេតិយ ហើយនិមន្តភិក្ខុទាំងឡាយ បង្សុកូលចេតិយ បញ្ជូនមគ្គផល ដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធបងប្អូន ដែលបានស្លាប់ទៅ។
- ថ្ងៃទី ៣ ៖ ពេលព្រឹកគេនិមន្តព្រះរស់នៅក្នុងផ្ទះដែលយើងហៅថាឪពុកកម្ដាយដើម្បីស្រង់ទឹកលាងបាប និង ជាការដឹងគុណផង ពេលថ្ងៃគេទៅស្រង់ព្រះពុទ្ធបដិមាដើម្បីយកទឹកមកលប់លាងមុខដើម្បីជំរះនៅឧបទ្រុព្ទចង្រៃផ្សេងៗ រួចគេនិមន្តភិក្ខុទាំងឡាយសូត្រឆ្លងភ្នំខ្សាច់ ពេលល្ងាចភិក្ខុសង្ឃត្រូវចេញទៅស្រង់ទឹកជូនឧបាសក់នៅតាមភូមិស្រុកវិញដើម្បីជំរះនៅឧបទ្រុបចង្រៃក្នុងឆ្នាំចាស់ ដើម្បីបញ្ជាក់អត្ថន័យថា ការធ្វើអំពើល្អទៅ អំពើល្អនិងត្រលប់សងមកវិញ។ នៅក្នុងឱកាសបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីទាំងបីថ្ងៃនេះ គេនាំគ្នាលេងល្បែងប្រជាប្រិយកំសាន្ដសប្បាយជាច្រើន ដូចជាល្បែង ទាញព្រ័ត្រ ស្ដេចចង់ បោះអង្គញ់ ចោលឈូង លាក់កន្សែង ខ្លែងឆាបកូនមាន់ ជាដើម និង មានរបាំត្រុដិ (ច្រើនមាននៅបាត់ដំបង និង សៀមរាប) ជាពិសេសទៀតគឺរាំតាមចង្វាក់ភ្លេងសម័យ តែអាស្រ័យទៅតាមការនិយមចូលចិត្តរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ។ អ្នកខ្លះនិយមនាំគ្នាដើរកំសាន្ដបន្ត អ្នកខ្លះនិយមធ្វើបុណ្យទានតាមវត្តអារាម។
ឯកសារយោង
- សៀវភៅទ្វារទសមាស អំពីចូលឆ្នាំខ្មែរ ដោយលោកឧកញ៉ា ទេពពិទូរ ឈឹម ក្រសេម ឆ្នាំ ១៩៥៨
- Pitur Krassem golden book culture 1958
- សិលាចរិកប្រាសាទទេពប្រាណម K.195
- សិលាចរឹកប្រាសាទភ្នំសណ្ដក K.392
- សិលាចរឹកប្រាសាទបេង K.185
- ↑ កំណត់ហេតុរបស់ ជីវ តាក្វាន់ អំពីចូលឆ្នាំខ្មែរ ដែលលោកមកដល់អណាចក្រខ្មែរក្នុងឆ្នាំ 1296 នៃ គ.ស
- ↑ "Festivals, Annual Festival - Makar Sankranti (Uttarayan)". swaminarayan.org. 2004. Retrieved 25 December 2012.
Sankranti means the entry of the sun from one zodiac to another.
- ↑ "Makar Sankranti". hinduism.co.za. 2010. Retrieved 25 December 2012.
There are 12 signs of the zodiac. There are 12 Sakrantis as well.
- ↑ Monier-Williams Sanskrit Dictionary, page 311 column 3
- ↑ Gopal, Madan (1990). K.S. Gautam. រៀ. India through the ages. Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India. p. 78.
- ↑ From France Bibliography Mr.Félix Faraut 1910
- ↑ https://km.wikibooks.org/wiki/ឯកសារមហាបុរសខ្មែរ/ផែនដីព្រះឥន្ទរាជា បោះពុម្ពឆ្នាំ ១៩៦៩
- ↑ http://ckslibrary.khmerstudies.org:8080/From=Library =ព្រះរាជពិធីទ្វាទសមាស/ កិច្ចការនៃក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់. ភាគ១, ភាគ២ និងភាគ៣ បោះពុម្ព ឆ្នាំ ១៩៦០
- ↑ Staal, Frits (June 1986). "The sound of religion". Numen 33 (Fasc. 1): 33–64. DOI:10.1163/156852786X00084.
- ↑ Dershowitz & Reingold 2008, p. 45. "The calendar in use today in most of the world is the Gregorian or new-style calendar designed by a commission assembled by Pope Gregory XIII in the sixteenth century."
